Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.2007, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. NÓVEMBER 2007 11
Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
Ígegnum árin hefur Ágúst BorgþórSverrisson vakið töluverða at-
hygli fyrir smásögur sínar en hann
hefur gefið út fimm smásagnasöfn.
Nú hefur fyrsta
skáldsaga hans
litið dagsins ljós
og ber hún heitið
Hliðarspor en það
er Skrudda sem
gefur út.
Bókin lýsir
meðal annars
nokkrum sum-
arvikum í lífi
tveggja miðaldra
vina í Reykjavík og óvæntum svipt-
ingum í ástarlífi þeirra. Sagan veltir
upp siðferðisspurningum sem tengj-
ast vændi og framhjáhaldi auk þess
að lýsa stuttu ástarsambandi sem að
mestu leyti fer fram með tölvupósti.
  
Krabbagangur heitir nýútkominskáldsaga eftir nóbelsskáldið
Günter Grass en það er bókaforlagið
Veröld sem gefur hana út. Höfund-
urinn vakti mikla heimsathygli fyrir
bók sína Blikk-
tromman en hún
kom fyrst út fyrir
um fjörutíu árum.
Krabbagangur
fjallar um mesta
skipskaða allra
tíma þegar sov-
éskur kafbátur
sökkti Wilhelm
Gustloff í Eystra-
salti að morgni 31.
janúar 1945. Um borð voru yfir
10.000 Þjóðverjar; hermenn, sjó-
menn, áhöfn og flóttamenn, en talið
er að á meðal farþega í þessari ör-
lagaríku ferð hafi verið um fjögur
þúsund börn. Tæplega átta þúsund
manns fórust með skipinu.
Þýðandi er Bjarni Jónsson og Ásta
S. Guðbjartsdóttir hannaði kápu.
  
Út er komin hjá Máli og menninguljóðabókin Höggstaður eftir
Gerði Kristnýju.
Höggstaður er þriðja ljóðabók
Gerðar Kristn-
ýjar en áður hefur
hún sent frá sér
Ísfrétt (1994) og
Launkofa (2000).
Gerður hefur
hlotið margvísleg
verðlaun og við-
urkenningar fyrir
skrif sín, meðal
annars fyrstu
verðlaun í ljóða-
samkeppni Litrófs í Sjónvarpinu árið
1992, Bókaverðlaun barnanna árið
2003 fyrir Mörtu Smörtu og Bók-
menntaverðlaun Halldórs Laxness
2004 fyrir skáldsöguna Bátur með
segli og allt.
  
Í öðru landi – Saga úr lífinu heitirnýútkomin bók eftir Eddu Andr-
ésdóttur fjölmiðlakonu og rithöfund.
Bókin er byggð á eigin reynslu höf-
undar og er frásögn dóttur sem horfir
upp á Alzheimers-sjúkdóminn leggj-
ast yfir föður hennar en hann lést inn-
an við ári eftir að veikindanna varð
fyrst vart.
Edda Andrésdóttir hefur áður sent
frá sér tvær viðtalsbækur, annars
vegar Á Gljúfrasteini, bók um Auði
Laxness, og Auður Eir: Sólin kemur
alltaf upp á ný. JPV útgáfa gefur bók-
ina út.
  
Ný bók eftir Eoin Colfer, höfundmetsölubókanna um Artemis
Fowl, er komin út hjá JPV útgáfu og
ber hún titilinn Óskalistinn.
Bókin segir frá Meg, sem er í yf-
irnáttúrulegum vandræðum. Hún
hefur lent á glapstigum og þegar hún
tekur þátt í að ræna gamlan mann
deyr hún fyrir slysni. En þar sem
Meg er alls ekki alslæm fær hún
tækifæri til að bæta sig og reyna að
komast inn í himnaríki í stað þess að
fara beint til helvítis. Þýðandi er
Guðni Kolbeinsson.
BÆKUR
Ágúst Borgþór
Sverrisson
Gerður Kristný
Günter Grass
Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
Einhver mesta þjóðhetja landsins eróumdeilanlega Jón Sigurðsson forseti.Hann stóð upp í hárinu á dönskustjórninni þegar hún lagði frumvarp
fyrir þjóðfundinn árið 1851 þar sem þjóðréttindi
Íslendinga voru höfð að engu. Hljómaði þá hin
fræga setning: „Vér mótmælum allir.“ Í kjölfar
fundarins gekk Jón forseti endanlega í forystu-
hlutverk fyrir hönd Íslendinga í sjálfstæðisbarátt-
unni og gegndi hann því hlutverki allt til dauða-
dags.
Það fer ekki á milli mála að Jón forseti hafi ver-
ið merkilegur maður sem breytti gangi sögu þjóð-
arinnar. Hann er frelsishetja og andlit sjálfstæð-
isbaráttunnar. Þetta andlit prýðir jafnframt
fimmhundruðkrónaseðilinn og við höldum upp á
sjálfstæðisafmælið á afmælisdegi hans. Stytta
hans gnæfir yfir mannlífinu á Austurvelli og vakt-
ar Alþingishúsið. En hver var maðurinn á bak við
þetta góðlega andlit sem er svona vandlega
greypt inn í þjóðarsálina?
Á sama tíma og Jón er allt í kringum okkur þá
eru staðreyndir um líf hans og persónu ekki endi-
lega eitthvað sem þorri þjóðarinnar hefur á
reiðum höndum. Vestfirska forlagið hefur hugs-
anlega ráðið bót á því með útgáfu kversins
Jón Sigurðsson forseti – Lítil sögubók sem
Hallgrímur Sveinsson tók saman.Eins og undirtit-
ill kversins gefur skýrt til kynna er kverið smátt
og segir í alls ekki mörgum orðum frá lífi og starfi
þjóðhetjunnar Jóns Sigurðssonar forseta. Kverið
er eingöngu 40 blaðsíður að lengd, með heim-
ildaskrá, og eins og gefur að skilja er þar stiklað á
stóru. Það mætti jafnvel segja að kverið sé – og
það með fullri virðingu fyrir því – nokkurs konar
„for dummies“-bók, þ.e.a.s. „Jón Sigurðsson for
dummies“. Upplýsingarnar eru mjög aðgengileg-
ar, textinn skorinorður og strípaður öllu fag-
urfræðilegu skrauti og hvers kyns málalengingum
og gefst lesanda þar af leiðandi greið leið að
grundvallarupplýsingunum um Jón.
Í formála kversins er lesandinn ávarpaður beint
þar sem honum er sagt að kverið sem hann hafi í
höndum sé „ekki annað og meira en það sýnist
vera: Örfá orð um Jón forseta handa alþýðu
manna. Stutt og vonandi laggóð lesning fyrir unga
jafnt sem aldna.“ Þar segir jafnframt að „Íslend-
ingar ættu að kunna skil á nokkrum grundvall-
aratriðum úr ævi Jóns Sigurðssonar. Ekki þó
hans vegna, sem löngu er fallinn frá, heldur okkar
sjálfra vegna, sem lifum á undarlegum tímum.“
Á fyrstu blaðsíðunum er sagt frá uppvexti Jóns
á Vestfjörðum og foreldrum hans, sagt er frá
skólagöngu hans í Reykjavík og háskólanáminu í
Kaupmannahöfn. Einnig er fjallað um samband
hans við eiginkonu sína, hana Ingibjörgu Ein-
arsdóttur, sem jafnframt var frænka hans og gerð
eru nokkuð ítarleg skil hlutdeild Jóns í sjálfstæð-
isbaráttunni allt frá þjóðfundinum 1851 þar til
hann lést úr veikindum árið 1879. Víða í bókinni er
að finna ramma sem merktir eru „til áherslu“ og
geyma „mikilvægari“ staðreyndir um manninn
sem vert er að leggja á minnið.
Eins og fram kemur í formálanum er ljóst að
tilgangurinn með útgáfu kversins er fyrst og
fremst sá að upplýsa alþýðu manna um ævi og
starf Jóns og um leið allt það sem hann stendur
fyrir. Kverið minnir að mörgu leyti á eldri kver
sem geyma einmitt afar hnitmiðaðan fróðleik sem
eiga að hafa mannbætandi áhrif á lesandann. Þar
er einnig lesandinn gjarnan ávarpaður beint eins
höfundur gerir í formála umrædds kvers.
Það ætti alla vega að vera ljóst að þegar lesand-
inn hefur lokið lestri á Litlu sögubókinni um Jón
Sigurðsson forseta ætti sá hinn sami að vera ein-
hverju nær um manninn sem stóð svo hetjulega
vörð um heiður og þjóðréttindi Íslendinga. Hann
ætti jafnframt að vita af hverju þjóðhátíðardag-
urinn er haldinn 17. júní og hugsanlega hefur
hann lært áletrunina á legsteini Jóns forseta utan
að.
Það væri ánægjulegt ef útgáfa upplýsingakvera
myndi færast í vöxt og jafnvel að úr yrði ritröð þar
sem fróðleikur um hinar og þessar íslenskar þjóð-
hetjur væri framreiddur á aðgengilegan máta.
Það væri heldur ekkert vitlaust ef gefin væru út
slík kver um núlifandi Íslendinga. Hver hefur
hvort eð er tíma til að lesa ævisögur?
Hver var þessi Jón?
» Á sama tíma og Jón er allt í
kringum okkur þá eru stað-
reyndir um líf hans og persónu
ekki endilega eitthvað sem þorri
þjóðarinnar hefur á reiðum hönd-
um. Vestfirska forlagið hefur
hugsanlega ráðið bót á því með
útgáfu kversins Jón Sigurðsson
forseti – Lítil sögubók.
ERINDI
Eftir Helga Snæ Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Þ
órarinn Eldjárn þarf ekki dyra-
bjöllu. Tíkin Trýna lætur
heimilisfólk vita af því þegar
gest ber að garði og það hátt
og greinilega. Trýna er hin
vinalegasta, líkt og eigandinn
Þórarinn. Hann býður blaðamanni til vinnu-
stofu þar sem finna má gott úrval hæg-
indastóla. Það er notalegt heima hjá skáldinu.
Veðrið er þannig að ekki er hundi út sigandi.
Trýna veit það vel og nýtir sér gestinn sem
klóru.
Barnaljóðabókin Gælur, fælur og þvælur
geymir 16 ljóð sem öll eru ort undir rímna-
háttum. Systir Þórarins, Sigrún, mynd-
skreytir bókina en þau systkin hafa margoft
unnið saman við barnabókagerð eins og frægt
er orðið. Bókinni fylgir geisladiskur og á hon-
um kveður Bára Grímsdóttir stemmur sem
hún hefur fundið, útsett og samið við ljóðin.
Þórarinn segir ágætan vin sinn hafa bent sér
á að það þyrfti að kenna börnum að kveða.
„Þá var ég að vinna að þessari bók og hugs-
aði allt í einu að þetta væri auðvitað alveg
hárrétt. Stemmurnar, eða kvæðalögin, eru
þannig að þau hljóta að henta börnum vel.
Þannig að ég ákvað að hafa öll þessi kvæði í
bókinni undir rímnaháttum. Þá yrði auðveld-
ur leikur og lægi beint við að finna stemmur.
Það eru til stemmur við alla bragarhætti,
mismargar auðvitað og langflestar við fer-
skeyttan hátt, hann er langalgengastur,“ seg-
ir Þórarinn. Honum hafi strax dottið Bára í
hug, hún sé nánast alin upp í rímnahefð og auk þess
tónskáld og lærð söngkona.
Í bókinni eru ljóð sem þú kallar gælur, fælur og
þvælur. Þú hefur dálítið gaman af þvælu og bulli, er
það ekki?
„Það er bara þannig að börn hafa mjög gaman af
leik með málið. Það sést á því hvað þau hafa gaman
af skrítnum orðum og rími, þeim finnst bara rím út
af fyrir sig skemmtilegt. Og jú, jú, að auki þá er
mikið af þessum barnaljóðum mínum í því sem við
skulum kalla þvæluhefð, á ensku „nonsense,“ segir
Þórarinn. Sú hefð sé rík hjá barnaljóðskáldum
Norðurlanda, til dæmis. Blíðu ljóðin séu gælur og
fælur þá dálítið hryllileg ljóð. Börn hafi gaman af
smáhryllingi líka.
Gullaldarmál óþarft
Hvað finnst þér um íslenskar barnabækur í dag,
eru þær á góðri íslensku?
„Já, það sem ég þekki til. Þetta er afskaplega
mikilvægt, ég er ekki endilega að segja að allir
barnabókahöfundar þurfi að skrifa á einhverju
stórkostlegu gullaldarmáli, heldur hitt að þeir skrifi
á lifandi máli. Ef lifandi mál er hins vegar orðið að
gríðarlega óvönduðu talmáli, þar sem allt flýtur
með, slettur og afbakanir og heilar setningar á
ensku birtar hrátt, þá er engin spurning lengur um
að það sé lifandi mál. Þá er farið að rugla algjörlega
saman ritmáli og talmáli.“
Að „fullorðinsljóðabókinni“, Fjöllin verða að
duga, í hvað vísar sá titill? Þetta er ein ljóðlína úr
bókinni …
„Að velja nöfn á bækur er eiginlega listgrein út
af fyrir sig. Gríðarlega afdrifaríkt og erfitt að finna
út úr því. Þó að ein ljóðlína endi sem nafn á bókinni
þýðir það ekki að þetta sé hyrningarsteinn bók-
arinnar eða sú lína sem mér þykir best eða merki-
legust. Fjöll ber nokkuð oft á góma í bókinni í ýmsu
samhengi og einhvern veginn í framhaldi
af því varð þetta niðurstaðan.“ Þórarinn
segir vissulega mikið ort um landslag í
bókinni, talsvert af ljóðum tengist ferða-
lögum og þá gerist það af sjálfu sér að ort
sé um þau. „Ég dvelst oft langdvölum í
Svarfaðardalnum og þar er nóg af fjöll-
um. Þau hafa kannski þessi áhrif á mann.
Fjöll eru til margs nýtileg, þau eru svo yf-
irgnæfandi. Þess vegna er þessi titill
kannski hugsaður einhvern veginn þann-
ig að ef fjöllin duga þér ekki, hvað viltu
þá?“
Leitar ekki bloggvina
Ertu hættur að blogga? Hvernig finnst
þér hið svokallaða bloggsamfélag?
„Þetta hefur legið niðri síðan í vor. Ég
er samt ekki hættur, alltaf í þann veginn
að fara að byrja. Ég hef aldrei komist upp
á lag með þetta sem samfélag. Það
kannski stafar af eðli minnar vinnu, að ég
vinn einn. Ég eignast fullt af bloggvinum,
það gerist nú bara þannig að menn sækja
um það og ég neita ekki nokkrum manni.
En ég hef aldrei beðið neinn um að fá að
verða bloggvinur hans. Ég veit ekkert
hvað það þýðir,“ segir Þórarinn kíminn.
„Ég veit voða lítið um þetta, til dæmis
veit ég ekki hvort það er algengt að menn
sæki um að verða bloggvinir en sé hafnað.
Ég held það hljóti að vera alveg hræði-
legt,“ segir Þórarinn og hlær.
Hvernig finnst þér staða íslenskrar
tungu, nú ertu varaformaður Íslenskrar
málnefndar og þekktur fyrir góð og frum-
leg tök þín á tungumálinu?
„Mér er afskaplega annt um tunguna,
notkun hennar og örlög. Það veltur á
ýmsu þar, margt gerist. Það vill svo til að
einmitt núna stendur yfir dálítið mikil
holskefla þar sem ýmsir hlutir eru að fara
á flot. Menn nefna t.d. blygðunarlaust hluti sem
engum hefði dottið í hug áður fyrr, eins og þetta að
það komi til greina að lýsa eitthvert annað tungu-
mál en íslensku annað opinbert mál á Íslandi. Þetta
hefði engum dottið í hug að nefna hér einu sinni,
enda er þetta alveg út í hött. Eins er auðvitað mjög
margt í sambandi við íslenska tungu sem maður vill
standa vörð um enda lít ég fyrst og fremst á mig
sem áróðursmeistara fyrir íslenska tungu. Rithöf-
undur gerir það fyrst og fremst með því að skrifa á
íslensku og sýna að það er hægt að gera allt á ís-
lensku. Þannig að ég hef ekki áhyggjur af íslenskri
tungu en mér er mjög annt um hana og ég er í bar-
áttuhug.“
Þórarinn segist hugsa mikið um tungumálið og
leika sér með það. „Tungumálið er mér mikil upp-
spretta ánægju og yndisauka. Svo á þetta ein-
hverjar rætur í því að maður vill fá að vera með,
leggja sjálfur í þennan pott.“
Fjöll eru til margs nýtileg
Gælur, fælur og þvælur og Fjöllin verða að
duga heita tvær nýjar ljóðabækur rithöf-
undarins Þórarins Eldjárns. Sú fyrrnefnda
kom út fyrir viku en hin kemur út um þess-
ar mundir.
Þórarinn Eldjárn „Þess vegna er þessi titill kannski hugsaður ein-
hvern veginn þannig að ef fjöllin duga þér ekki, hvað viltu þá?“
Morgunblaðið/Kristinn