Morgunblaðið - 08.01.2007, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. JANÚAR 2007 21
UNDIRRITAÐUR hefur ítrek-
að orðið fyrir því að undanförnu í
umræðuþáttum, eða rökræðum
um efnahagsmál, að vera sakaður
um að segja að allt sé
að fara til fjandans af
þeim sökum einum að
hafa bent á nokkrar
staðreyndir. Ef
nefndur er met við-
skiptahalli (upp á
20% af vergri lands-
framleiðslu á árinu
sem leið) vissulega
ískyggileg staðreynd
en staðreynd engu að
síður, er reynt að af-
greiða málið sem
kaldakolstal. Ef
minnst er á ört vax-
andi hreinar erlendar
skuldir þjóðarbúsins
(sem voru að nálgast
170% af VLF um mitt
síðasta ár) er viðkom-
andi sakaður um að
halda því fram að allt
sé að fara til fjand-
ans. Augljóst er að
formenn stjórn-
arflokkanna valda því
ekki að ræða mál-
efnalega um stöðu
efnahagsmála og eig-
in hagstjórnarafglöp.
Þeir grípa þess í stað
til þess ódýra úrræðis að saka
gagnrýnendur og alla þá sem
mæla varnaðarorð, stjórnarand-
stæðinga jafnt sem innlenda eða
erlenda sérfræðiaðila, um mis-
skilning eða vera með svarta-
gallsraus, heimsendaspár, mála
myndina allt of dökkum litum
o.s.frv.
En ráðherrar ríkisstjórn-
arinnar eru því miður ekki einir
um þetta. Satt best að segja gæt-
ir ótrúlegra tilhneiginga til með-
virkni með ríkisstjórninni, svo
ekki sé talað um þagnarsamsæri,
víða í efnahags- og atvinnulífinu
og jafnvel inn á fjölmiðlum líka.
Og hverju skyldi það nú sæta?
Jú, það hafa vissulega margir
hag af óbreyttu ástandi, af því að
áfram sé látið vaða á súðum og
það flýtur náttúrlega á meðan
ekki sekkur. Enginn vill vera
veisluspillir. Það er ekki til vin-
sælda fallið í partíinu að standa
upp og benda á að langt sé liðið á
nóttu og mönnum e.t.v. hollast að
láta af gleðskap um sinn og und-
irbúa að horfast í augu við „dag-
inn eftir“. Það er svo ansi freist-
andi að slá fyrir meiri
veisluföngum og halda gleðinni
áfram, sérstaklega ef þú ert vel
staðsettur og getur valið úr rétt-
um og veigum jafnóðum og að
berst. Og svo verður reikning-
urinn að lokum sendur annað (al-
menningi því miður) eða berst að
minnsta kosti ekki fyrr en þú ert
sjálfur löngu farinn úr veislunni
með úttroðinn magann.
Hver er nú í
fílabeinsturni?
Hér áður var það sagt um
Seðlabankann að þar væru menn
einangraðir í sínum fílabeinsturni
og nöguðu helst blýanta sér til
dægradvalar. Nú er orðið mikið
álitamál hver er í fílabeinsturni
þegar að umræðum um raunveru-
lega stöðu efnahagsmála kemur
og hver ekki. Hefur þetta
kannski snúist við? Er það rík-
isstjórnin sem þar situr veru-
leikafirrt og á fullkomnu og
hættulegu afneitunarstigi meðan
Seðlabankinn reynir þó að benda
á hætturnar og lækka sótthita
hagkerfisins þó vissulega megi
deila um virkni úrræðanna eða
úrræðisins sem hann hefur, þ.e.
vaxtahækkana.
Er skútan að sökkva?
En er þá allt að fara til fjand-
ans í efnahagsmálum á Íslandi?
Svarið er nei. Er
allt í kaldakoli?
Svarið er nei? Er
brotlending óum-
flýjanleg? Svarið er
nei. Styrkleiki ís-
lenska hagkerfisins
felst í sterkri stöðu
ríkissjóðs, kraft-
miklum vaxt-
argreinum, því að
aðlögunarhæfni og
viðbragðsflýtir okk-
ar fyrirtækja og
þjóðarbúskapar al-
mennt hefur yf-
irleitt reynst mikill,
þjóðin er ung og
vinnusöm og fleira í
þessum dúr má
nefna. Hitt er
jafnfráleitt að horf-
ast ekki í augu við
veikleikana, sjálfan
veruleikann. Vanda-
málin eru einkum
fólgin í miklu ójafn-
vægi, heimatilbúinni
þenslu í hagkerfinu
og á vinnumarkaði,
sveiflum á gengi
krónunnar, gríð-
arlegum og viðvarandi við-
skiptahalla, ört vaxandi erlendum
skuldum þjóðarbúsins, afglöpum í
hagstjórn og margvíslegum
harkalegum aukaverkunum hins
háa vaxtastigs.
Eitt er víst og það er að vand-
inn nú hverfur ekki með því að
hrópa niður krónuna eða þvæla
um upptöku evru sem aldrei gæti
komið til fyrr en að mörgum ár-
um liðnum. Krónan er ekki söku-
dólgurinn sem slík. Krónan tók
ekki ákvörðun um hinar ofvöxnu,
þensluhvetjandi stóriðjufram-
kvæmdir, ekki um húsnæð-
islánavitleysuna, ekki um vitlaust
tímasettar og illa útfærðar
skattalækkanir. Það er vissulega
krefjandi hagstjórnarverkefni að
nota sjálfstæðan gjaldmiðil í
örsmá hagkerfi á tímum hnatt-
væðingarviðskipta, en það hefur
sína kosti líka. Krónan er hins
vegar greinilega nærtækur blóra-
böggull fyrir rökþrota ráðherra,
jafnvel þann sem fer með utan-
ríkisviðskipti sem allajafnan ætti
nú ekki að vera í fararbroddi við
að hrópa hana niður, finnst
manni.
Hitt er einnig morgunljóst að
vandinn hverfur ekki með því að
afneita honum, forðast rökræður
um málið, með því að afgreiða
alla sem mæla varnaðarorð sem
ómarktæka bölsýnismenn eða
heimsendaspámenn. Svo mikið er
víst að undirritaður verður ekki
hrakinn frá umræðunni með slík-
um aðferðum. Ég mun hér eftir
sem undanfarin misseri halda
áfram að mæla þau varnaðarorð
sem að mínu mati verða að heyr-
ast. Það getur einfaldlega ekki
gengið endalaust að reka þjóð-
arbúið, fyrirtækið okkar allra,
með bullanda halla í viðskiptum
út á við, halla sem að 2/3 hlutum
er vegna umframeyðslu en ekki
fjárfestinga. Ekki frekar en það
gengur til lengdar að reka fyr-
irtæki eða heimili ef 10–20%
vantar upp á það á ári hverju að
endar nái saman. Þetta sér allt
hugsandi fólk og þarf ekki annað
til þess en setja sjálft sig og sinn
heimilis- eða fyrirtækjarekstur í
staðinn fyrir þjóðarbúið.
Þýða staðreyndir
um íslensk efna-
hagsmál að allt sé
að fara til fjandans?
Eftir Steingrím J. Sigfússon
Steingrímur J.
Sigfússon
»Eitt er vístog það er
að vandinn nú
hverfur ekki
með því að
hrópa niður
krónuna eða
þvæla um
upptöku
evru …
Höfundur er formaður VG.
sann-
ands og
agnrýni
n hefur
lum
eitir trú-
r um að
áttum við
Hússein. Í
ng for-
til þess
rnmálum
ur vand-
súnníta
Saddams
til að
u, að
George
rann sé
y for
afa átt
man í
yrir að
dir
þá veru
í Amm-
ans í við-
nn tæp-
kkingu á
é nú all-
ið ráða-
ama fram
ýtur sú
na sökum
erkum
ður
rugðið
fnvel
m þá
að koma
2003
uni í
nir dala
á hinn
ns Rahdi
tað er að
Saddam Hússein lét gera samninga við erlend fyr-
irtæki um olíusölu á grundvelli samkomulags á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna þess efnis að Írökum
skyldi heimiluð slík sala til að fá keypt matvæli frá
öðrum löndum. Vitað er að samningar þessir voru til-
búningur að því leyti að hærri upphæð var greidd fyr-
ir olíuna en fram kom í opinberum skjölum og mis-
muninn hirtu Írakar. Saddam lét einnig greiða
erlendum fyrirtækjum fyrirfram fyrir aðkeypta þjón-
ustu. Að sögn Hamza Rahdi hafa tilraunir til að
bregða ljósi á þessi viðskipti og meintar mútur þeim
tengdar litlu sem engu skilað. Fyrirtækin neita að
veita umbeðnar upplýsingar og eftir næstum því
þriggja ára rannsókn hefur aðeins tekist að rekja ör-
lítinn hluta þessara greiðslna. Hamza Rahdi telur að
Saddam Hússein hefði getað veitt mikilvægar upplýs-
ingar í tengslum við þessa rannsókn frammi fyrir
rétti.
Anfal-herferðin og
uppreisnin 1991
Hið sama gildir um fjöldamorð og önnur glæpaverk
sem framin voru í stjórnartíð Saddams. Enn er fjölda-
grafa leitað í Írak og ekki hefur tekist að gera grein
fyrir örlögum þúsunda manna sem hurfu. Margir tals-
menn Kúrda harma það mjög að Saddam skyldi ekki
vera dæmdur vegna Anfal-herferðarinnar svonefndu á
níunda áratugnum. Mannréttindasamtök telja að
Anfal-herferðin gegn Kúrdum hafi kostað 182.000 al-
menna borgara lífið á árunum 1987–88. Árið 1988 var
eiturgasi dreift yfir bæinn Halabja með þeim afleið-
ingum að um 5.000 manns týndu lífi, aðallega konur
og börn. Myndir sem teknar voru í Halabja vöktu
hrylling um allan heim.
Fulltrúar sjíta nefna að Saddam hefði getað veitt
upplýsingar um blóðbaðið árið 1991 þegar uppreisn
þessa trúflokks, sem um 60% þjóðarinnar tilheyra, var
brotin á bak aftur eftir að innrásarsveitir Íraka höfðu
verið hraktar frá Kúveit. Hið sama á við um þá
ákvörðun hans að uppræta byggðir svonefndra Fenja-
Araba í suðurhluta landsins og aftökur á pólitískum
andstæðingum. Fullvíst þykir að framburður forset-
ans hefði getað reynst mikilvægur í þessu tilliti.
Samskiptin við Bandaríkjamenn
Og ekki má gleyma samskiptum við Bandaríkja-
menn og önnur vestræn ríki og fyrirtæki. Skjöl sem
létt hefur verið leynd af í Bandaríkjunum sýna að
ráðamönnum vestra var umhugað um að Írakar færu
með sigur af hólmi í stríðinu blóðuga við Írani. Banda-
rískir stjórnmálaleiðtogar gagnrýndu að vísu að Írak-
ar skyldu beita efnavopnum í þeim átökum en jafn-
framt var því komið til skila að Bandaríkjastjórn teldi
mikilvægt að koma í veg fyrir sigur Írana. Í forsetatíð
Ronalds Reagans fóru nokkrar sendinefndir til Bag-
dad til að færa Saddam Hússein þessi boð.
Enn er flestum óskiljanlegt hvers vegna Saddam
ákvað árið 1980 að hefja stríð við Írani og kalla efna-
hagslegt hrun yfir þjóð sína. Hið sama gildir um þá
ákvörðun hans að ráðast inn í Kúveit árið 1990. Eftir
byltinguna í Íran árið 1979 var Bandaríkjamönnum
umhugað um að hún breiddist ekki út og hefur það
vafalaust ráðið mestu um stuðninginn við Saddam.
Hvað innrásina í Kúveit varðar hefur verið fullyrt að
Saddam Hússein hafi tekið boðum Bandaríkjamanna
á þann veg að þeir myndu sýna slíkri aðgerð skilning.
Því hefur verið haldið fram að April Glaspie, þáver-
andi sendiherra Bandaríkjastjórnar í Írak, hafi í júlí-
mánuði árið 1990 átt fund með Saddam í Bagdad og
greint honum frá því að Bandaríkjamenn hefðu „enga
skoðun“ á landamæradeilu hans og stjórnvalda í Kúv-
eit. Þessu hefur Glaspie neitað og til munu vera tvær
ósamhljóða útgáfur af fundargerðinni.
Fleira mætti nefna. Hvers vegna kaus Saddam að
blekkja heimsbyggðina með því að halda því fram að
Írakar réðu yfir gereyðingarvopnum? David Key,
fyrrverandi vopnaeftirlitsmaður á vegum Sameinuðu
þjóðanna, sagði í skýrslu sinni til Bandaríkjaþings að
æðstu herforingjum Íraka hefði ekki verið kunnugt
um að Saddam hefði lagt til hliðar áætlun sína um
þróun gereyðingarvopna.
Fullvíst má telja að menn leiti áfram svara við þeim
spurningum sem hér hafa verið raktar stuttlega. Í
Írak telja þó margir að alvarleg mistök hafi verið gerð
og aftaka Saddams Hússeins verði í senn til þess að
auka á klofning meðal þjóðarinnar og spilla fyrir því
að allur sannleikurinn um ógnarstjórnina verði leidd-
ur í ljós.
einræðisherrans
Reuters
í Amman í Jórdaníu. Mikil reiði ríkir í röðum súnníta.
»Hafi ekki beinlínis verið stefnt aðþví að niðurlægja forsetann fyrr-
verandi áður en snaran var bundin
um háls honum velta margir því fyr-
ir sér hvernig komið sé fyrir stjórn-
völdum sem megni ekki að koma í
veg fyrir skrílslæti, ringulreið og
óleyfilegar myndatökur þegar slíkur
atburður er skipulagður.
erið tekinn af lífi þar eð rannsókn á gjörðum og eðli ógnarstjórn-
afa afhjúpað veikleika stjórnar Nouri al-Maliki forsætisráðherra