Morgunblaðið - 10.01.2007, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 2007 25
AFMÆLI
Fróðlegt er að lesa frásagnir
Bjarna Benediktssonar, þá utan-
ríkisráðherra, af fundum með
Bandaríkjamönnum og fleiri á ár-
unum 1948–50. Þær birtir sonur
hans, Björn Bjarnason, í Morg-
unblaðsgrein á laugardaginn, og
einnig ummæli hershöfðingjanna
Elys og Bradleys á fundum með
Íslendingum.
Undarlegt má þó telja að Björn
getur þess hvergi hvar þessar
merku heimildir er að finna. Hér
virðist vera um að ræða minn-
isblöð eða einskonar fundargerðir
utanríkisráðherra í íslensku rík-
isstjórninni um fundi með ráða-
mönnum í Bandaríkjunum og
Nató. Slík minnisblöð eru sam-
kvæmt eðli máls hluti af skjala-
safni ráðuneytisins og væru nú
komin á Þjóðskjalasafn. Þar sem
meira en þrjátíu ár eru liðin frá til-
urð skjalanna er almenningi heim-
ill aðgangur að þeim samkvæmt 8.
grein upplýsingalaga.
Lausleg athugun bendir þó til
þess að heimildir þessar sé ekki
að finna á Þjóðskjalasafninu.
Hugsanlegt er að Björn vitni í
einhverskonar einkaskjöl föður
síns. Væri þá væntanlega um að
ræða afrit af skjölum sem frumrit
þeirra eru í opinberri vörslu, en
enn ekki komin á Þjóðminjasafn-
ið. Ekki verður því trúað að
óreyndu að opinber skjöl úr ráð-
herradómi Bjarna Benedikts-
sonar – sem var utanríkisráðherra
1947–53, dómsmálaráðherra
1947–56 og 1959–63, mennta-
málaráðherra 1949–50 og 1953–
56, heilbrigðisráðherra 1959–63,
iðnaðarmálaráðherra 1959–63 og
forsætisráðherra 1963–1970 – sé
eingöngu að finna á heimili sonar
hans í Háuhlíðinni.
Þetta þarf Björn Bjarnason
vinsamlegast að skýra fyrir okk-
ur.
Mörður Árnason
Einkagögn
eða opinber skjöl?
Höfundur er alþingismaður.
Í ÖLLUM áætlunum nýs meiri-
hluta í borginni er stefnt að því að
bæta hag fjölskyldna og barna í
borginni. Börn sem
njóta þjónustu dag-
foreldra fá nú 1. jan-
úar auknar nið-
urgreiðslur frá
borginni, annars veg-
ar til þess að lækka
álögur á foreldra sem
einsýnt var að myndu
hækka að óbreyttu á
nýju ári og hins veg-
ar til að tryggja þjón-
ustu dagforeldra sem
er lykilþáttur í lífi og
starfi barnafjöl-
skyldna. Greiðslur
með börnum náms-
manna og einstæðra foreldra
hækka mikið. Dagforeldrakerfið
er afar farsælt og mikilvægt og á
áfram að vera skýr valkostur fyrir
foreldra með ung börn. Því þarf
að styrkja þennan valkost á sam-
bærilegan máta og aðra valkosti
sem foreldrar geta valið á milli.
Það þarf að tryggja þjónustuna og
gjöld foreldra þurfa að vera sam-
bærileg á milli ólíkra valkosta
dagvistunar. Nýr meirihluti mun
áfram leita leiða til þess að
tryggja valkosti fyrir foreldra
yngstu barnanna í
Reykjavík.
Samfylkingin
gleymir skjótt
Samfylkingin í
borgarstjórn er fljót
að gleyma eins og
sést á grein Oddnýjar
Sturludóttur í Morg-
unblaðinu sl. mánu-
dag. Hún er sér-
staklega fljót að
gleyma þeirri þróun
sem átti sér stað og
endurspeglaðist í því
ástandi sem hér ríkti í
dagvistarmálum ungra barna í
borginni síðastliðin ár, en dagfor-
eldrum hefur fækkað um 40% frá
árinu 2000. Í verstu tilfellunum
þurftu foreldrar að hætta í starfi
eða taka launalaust leyfi til að
sinna börnum sínum vegna smán-
arlegs framlags borgarinnar til
dagforeldrakerfisins. Kerfið er af-
ar gott enda eru yfir 90% foreldra
mjög ánægðir með þjónustu dag-
foreldra. Samfylkingin er líka bú-
in að gleyma því að fyrir réttu ári
samþykkti hún, í samstarfi við
Framsóknarflokkinn og Vinstri-
hreyfinguna – grænt framboð,
skilyrðislaust rúmlega 30% aukn-
ingu til dagforeldra. Í málefnaá-
herslum Samfylkingarinnar fyrir
síðustu kosningar komu heldur
ekki fram neinar hugmyndir að
breyttri þjónustu dagforeldra eða
stofnanavæðingu þeirra. Hækkun
fyrrverandi meirihluta var án
allra skilyrða af hendi borg-
arinnar, nákvæmlega eins og
Samfylkingin gagnrýnir núverandi
meirihluta fyrir. Það er greinilega
þægilegt að vera í minnihluta og
leyfa sér að kannast ekki við eigin
fortíð. Samt var um að ræða sögu-
lega hækkun, því árið 2005 var
ástandið orðið þannig að börn
hjóna fengu niðurgreiðslu frá
borginni að upphæð einungis
13.000 kr. á mánuði fyrir 8 tíma
vistun! Eftir aukningu borg-
arstjórnar til málaflokksins nú 1.
janúar 2007 fá hjón 32.000 kr. fyr-
ir 8 tíma vistun og einstæðir for-
eldrar tæp 50.000 kr. fyrir 8 tíma
vistun. Of snemmt er að meta
hvernig þessi aukning skiptist á
milli foreldra og dagforeldra en
þar sem dagforeldrar eru sjálf-
stætt starfandi er þeim óheimilt
með lögum að samræma gjaldskrá
sína. Þó er ljóst að foreldrar fá
ekki hækkun á gjöldum hjá dag-
foreldrum og Félag dagforeldra
hefur gefið skýr tilmæli til dagfor-
eldra að lækka gjöld á foreldra að
einhverju marki.
Leikskólagjöldin
í Reykjavík lægst allra
Í dag greiða foreldrar í Reykja-
vík lægstu gjöldin á landinu og
langlægstu gjöldin greiða foreldar
sem eru með fleiri en eitt barn í
leikskóla. Sérstaklega hefur verið
komið til móts við einstæða for-
eldra og barnmargar fjölskyldur.
Sem dæmi má nefna að foreldrar
með tvö börn í leikskóla greiða nú
rúmlega 20.000 kr. lægri upphæð
á mánuði eða sem nemur 220.000
kr. á ársgrundvelli í leik-
skólagjöld, þrátt fyrir verðlags-
breytingar. Þetta hefur allt gerst
á 6 mánuðum og áfram mun nýr
meirihluti framkvæma gefin loforð
og gott betur.
Börn í fararbroddi
í Reykjavík
Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir
svarar grein Oddnýjar
Sturludóttur
»Dagforeldrakerfið er afar farsælt og
mikilvægt og á áfram
að vera skýr valkostur
fyrir foreldra með
ung börn.
Þorbjörg Helga
Vigfúsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi.
Hannes Blöndal
prófessor á sama af-
mælisdag og amma
mín, en hún var fædd
1874. Sama ár fæddist
Arnold Schönberg, en
þau hittust aldrei. Þar
eð amma kvaddi jarð-
heima 1938 voru sam-
skipti mín við hana lít-
il. Mun ég því segja
stuttlega frá kynnum
mínum af Hannesi
Blöndal prófessor í
staðinn.
Sumarið áður en ég
fór í læknadeild, vann ég með fölln-
um manni úr deildinni. Þetta var í
Kísiliðjunni sumarið 1978. Hinum
fallna tókst að vísu að endurreisa
sig og situr hann nú við spegil eins
og stjúpa Mjallhvítar. En hann var
af ætt alþingismanna og því hlustaði
ég á hann. Hann lýsti því fyrir mér,
hver ógnarbíldur öllum læknanem-
um þessi Hannes Blöndal væri, er
sæti um að fella menn. Þetta skaut
mér skelk í bringu og sá ég fyrir
mér gráhærðan beinasekk frá 19.
öld. Því var undrun mín ekki lítil, er
inn á sviðið snaraðist snaggaralegur
maður á köflóttum jakka og með vel
hirt skegg. Af miklu kappi tók hann
að draga á veggina snilldarmyndir
af hugsanlegum og óhugsanlegum
mannslíkamans útkimum. Okkur
gekk illa að teikna eftir honum, en
þó sýnu verst að spá fyrir hve langt
og í hvaða áttir teikningarnar
myndu teygja sig. Hjá okkur hefðu
þær helst þurft að fara út fyrir stíla-
bókina og feta sig inn á bækur nær-
staddra. Þetta afhjúpar amöbueðli
líffærafræðiteikninga. Hins vegar
var allbratt skopskyn ekki hið sísta
við manninn, skopskyn sem var á
stundum áþreifanlegt. Dæmi:
„Hryggurinn er þykkastur neðst,
því þar heldur hann uppi mestum
þunga. Efst heldur hann aðeins uppi
hausnum og hann er nú léttur á
sumum.“ Við tókum þetta til okkar.
Í þá daga var skottið á Volvo
Hannesar bundið aftur með snæri.
Svo var haldið til krufninga í
Leeds, daginn eftir kjör frú Vigdís-
ar. Þá var sól og blíða. Skömmu áð-
ur messaði Hannes yfir okkur í Ár-
múla 30, þar sem seinna var Baðhús
Lindu. Hann sagði, að við yrðum að
haga okkur eins og menn. Þegar
ræðan náði hámarki, þreif Hannes
upp trosnað lærleggsræksni af
borðinu. Leggurinn var úr beina-
grind Beinteins. Hún var mjög
sundurknösuð, eftir að Sigurður
Melanogaster hafði fallið í faðmlög-
um við hana ofan stiga, en um það
vissi Hannes ekkert. Hann spurði
okkur heldur hvatlega: „Hvernig er
það, nagið þið þetta eða hvað?“
Nemendur litu hver á annan.
Þeim varð eins og Njáli, þeir svör-
uðu engu.
Svo áminnti Hannes okkur að
ganga vel um Leeds krufningaskól-
ann og það gerðum við. Liverpool
krufningaskólinn var í viðgerð þetta
sumar, en árið eftir fór læknanema-
hópur þangað. Þeir voru beðnir að
koma ekki aftur. Það varð síðasta
krufningaferð sögunnar. Hannes
hafði víst ekki komist til að áminna
Hannes Blöndal
prófessor sjötugur
þá, og minnir mig
hann hafa verið með
fáka sína einhvers
staðar á Reiphólsfjöll-
um. Þegar studiosi
héldu heim var nýend-
urbyggður Liverpool
krufningaskólinn
naumlega fokheldur.
Seinna starfaði ég
hjá Hannesi nokkur
missiri og leiðbeindi
nemum um líffæra-
fræði heilans og fleiri
líkamshluta. Hannesi
varð tíðrætt um, hvort
ég hefði nú örugglega rukkað Há-
skólann um allan þann tíma sem
mér bar. Auðvitað var þetta ekki að
ófyrirsynju. Oft hef ég trassað
rukkanir í eigin þágu og Hannes
þekkti trassaeðli mitt. En ekki hef
ég í annan tíma haft vinnuveitanda,
sem lét sig kjör mín jafnmiklu
skipta.
Þá var kominn nýr Volvo með
skottlok sem ekki þurfti að binda
niður.
Hannes er mikið viðriðinn hesta
og um það kann ég ekki að skrifa.
Hitt er annað mál, að læknanemar í
síðar Baðhúsi Lindu sáu eitt síð-
degi, vorið 1980, litla tilkynningu í
dagblaði, að Hannes Blöndal, Bú-
landi 7, hefði unnið hrærivél í ein-
hvers konar happdrætti. Þetta mun
þó hafa verið sonur prófessorsins og
alnafni. Við ræddum þetta út frá
lýrik Megasar, „við vinnum hræri-
vél þegar það sekkur skerið“. Sam-
hengið þarna á milli hef ég aldrei
skilið, enda var sú lýrik sungin tíu
árum fyrr. En þetta er furðuleg til-
viljun.
Og nú er Hannes orðinn sjötugur,
trúi því hver sem vill. Ekki veit ég
hvort ég á að færa honum heilræði,
nema þetta, að fenginni reynslu af
hestamönnum í sumar: „Stígðu var-
lega á bak og gætilega til jarðar,“
og eins hitt: „Þú ferð ekki að mæta í
partýin hjá nemendum núna“. Hann
vildi nefnilega aldrei koma, og glotti
við, ef honum var boðið. Hefði
Hannes verið persóna í Njálu, hefði
hann verið Skarphéðinn, þegar
hann mátaði Þorkel hák. Hannes
átti til að máta nemendur með glott-
inu einu.
Nútíma læknanemum þykir
óhugsandi að við höfum einhvern
tíma verið smeyk við Hannes. Enda
byggði það eftir á að hyggja aðeins
á mjög magnaðri taugaveiklun, trúi
ég.
Ekki er úr vegi að nefna, að í öðr-
um löndum en Íslandi, svo sem á
slóðum Darwins og á Norðurlönd-
um, fara menn á eftirlaun miklu fyrr
en sjötugir og þykir ekki skömm.
Þetta er skynsamlegt, en á hinu vin-
dauðga og vinnudyggðuga Íslandi
eru önnur gildi. Ekki býst ég við að
sporgöngumenn Hannesar Blöndals
muni kunna jafn skýra grein á líf-
færum mannsins, né teikna þau eins
glæsilega á veggi og nefna réttri lat-
ínu. Látum það vera. Hitt væri mér
aftur annt um, að sjá prófessorinn
eiga góða daga framundan. Megi
hann lifa manna heilastur.
Stefán Steinsson,
læknir í Rangárþingi.
Í GREIN séra
Hjartar Magna Jó-
hannssonar í Frétta-
blaðinu 2. janúar sl.
segir orðrétt:
„Aðeins 25 árum
síðar 1899 var fyrsta
grasrótar-trúfélagið
stofnað, Fríkirkjan í
Reykjavík, evang-
elískt lúterskt trú-
félag í anda trúfrelsis
og jafnræðis.“
Ég trúi því ekki, að
Fríkirkjupresturinn í
Reykjavík viti ekki betur. Fyrsta
fríkirkjan á Íslandi var stofnuð í
Reyðarfjarðarhreppi hinum forna í
byrjun níunda áratugar 19. aldar
eftir hatrammar deilur um val á
presti í Hólmasókn. Þegar séra
Hallgrímur Jónsson á Hólmum féll
frá 1880, óskuðu nánast öll sókn-
arbörnin eftir því, að sonur hans,
séra Jónas, sem hafði verið aðstoð-
arprestur föður síns í 9 ár, fengi
brauðið. Því höfnuðu
bæði biskup og stift-
yfirvöld, og þá var lát-
ið sverfa til stáls og
ákveðið að stofna ut-
anþjóðkirkjusöfnuð
eða fríkirkju.
Á almennum fundi
strax 1880 var sam-
þykkt tillaga Jóns
Ólafssonar um úrsögn
úr þjóðkirkjunni og
stofnuð skyldi frjáls
og óháð fríkirkja. Jón
og séra Lárus Hall-
dórsson, fyrsti frí-
kirkjupresturinn eystra, voru báð-
ir alþingismenn. Þeir fengu því
framgengt, að ákvæði um trúfrelsi
yrði sett í stjórnarskrána og að
samþykkt voru lög um utanþjóð-
kirkjusöfnuði.
Fyrir harðfylgi séra Lárusar
staðfesti konungur lögin, enda
þótt aðalráðgjafi hans hefði lagt til
hið gagnstæða. Seigla og bar-
áttuvilji fólksins eystra var með
ólíkindum. Nánar má lesa um sögu
fyrstu fríkirkjunnar á Íslandi í
Sögu Reyðarfjarðar, sem undirrit-
aður skrifaði og kom út árið 2003.
Mér þótti einnig mjög miður, að
brautryðjendanna eystra var að
engu getið á hundrað ára afmæli
Fríkirkjunnar í Reykjavík. Vona
ég, að hér sé um mistök eða
gleymsku að ræða fremur en beina
vanþekkingu.
Fyrsta fríkirkjan á Íslandi
Guðmundur Magnússon segir
frá stofnun fyrstu fríkirkjunnar
hér á landi
» Fyrsta fríkirkjan áÍslandi var stofnuð í
Reyðarfjarðarhreppi
hinum forna í byrjun
níunda áratugar
19. aldar …
Guðmundur Magnússon
Höfundur er fv. fræðslustjóri á
Austurlandi.

 


 
  
 




   ÞAKRENNUKERFI
á öll hús – allsstaðar
Smiðjuvegi 74
Sími 515 8700
BLIKKÁS –