Morgunblaðið - 22.01.2007, Blaðsíða 26

26 MÁNUDAGUR 22. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÍSLENDINGAR eru stoltir af
lýðræðishefð sinni. Hún hefur lagt
grunninn að friðsamlegum lausn-
um deilumála og lýðréttindum, á
borð við kosningarétt kvenna á
sínum tíma.
Sinnuleysi um lýðræðið hefur þó
um skeið valdið
stöðnun í lýðræð-
isþróun á Íslandi. Ár-
ið 2001 kynnti Sam-
fylkingin niðurstöðu
fundaraðar um lýð-
ræðismál. Samfylk-
ingin í Hafnarfirði
hélt þeim gunnfána á
lofti í sveitarstjórn-
arkosningum 2002.
Eftir sigur flokksins
var markað það sögu-
lega skref hér á landi
að gerðar voru rót-
tækar stjórnkerfisbreytingar sem
miðuðu að því að efla lýðræðið og
gera sérhverjum bæjarbúa kleift
að hafa áhrif á samfélagið, um-
hverfi sitt og þar með sínar eigin
aðstæður.
Samfylkingin setti ákvæði árið
2002 í samþykktir Hafnarfjarð-
arbæjar sem tryggja að bæj-
arstjórn beri að leggja þau mál
sem hún álítur vera mjög þýðing-
armikil fyrir bæjarfélagið í dóm
kjósenda. Hafnarfjarðarbær er
vissulega framsækið sveitarfélag
og hefur nýlega verið veitt við-
urkenning á vettvangi sveitarfé-
laga, m.a. fyrir að hafa end-
urskipulagt stjórnkerfi bæjarins.
Í kosningum vorið 2006 lagði
Samfylkingin áherslu á að leggja
verk sín í dóm kjósenda og boða
framtíðarsýn þar sem samráð og
samstarf við bæjarbúa og atvinnu-
líf var í öndvegi. Sérstök áhersla
var lögð á að viðhalda raunveru-
legu íbúalýðræði. Niðurstöður
kosninganna urðu ótvíræðar í
Hafnarfirði, Samfylkingin jók fylgi
sitt.
Ekki í fyrsta sinn sem íbúa-
kosningar ráða för
Á vetrarmánuðum 2001 fékk
Alcan heimild til að vinna að gerð
deiliskipulagstillögu í samráði við
Hafnarfjarðarbæ í samræmi við
skipulags- og byggingarlög nr. 73/
1997. Umrædd deiliskipulagsvinna
sem þá hófst stendur ennþá yfir.
Árið 2001 var ekki almenn um-
ræða um umrædd skref né heldur
að þessi skipulagsvinna hafi verið
í brennidepli á landsvísu. Umræð-
an hefur aukist ár frá ári og er
það kostur í aðdraganda íbúakosn-
inga.
Undanfarnar vikur hafa margir
tekið þátt í umræðunni um fyr-
irhugaðar íbúakosn-
ingar í Hafnarfirði.
Sú umræða er að
nokkru þverpólitísk.
Miklu skiptir hins
vegar að skilja hvers
vegna einmitt deili-
skipulagið er í for-
grunni umræðunnar
og íbúakosninganna í
Hafnarfirði.
Íbúar í Hafnarfirði
munu ekki geta kosið
um orkuöflunina sem
Orkuveita Reykjavík-
ur og Landsvirkjun hafa staðfest,
framkvæmdaheimild í samræmi
við mat á umhverfisáhrifum sem
Skipulagsstofnun og umhverf-
isráðherra hefur staðfest, starfs-
leyfi sem Umhverfisstofnun hefur
gefið út. Skipulagsskyldan er hjá
sveitarfélaginu. Deiliskipulagið er
það sem íbúar taka afstöðu til
enda er það hin formlega ákvörð-
un sem fyrir bæjarstjórn Hafn-
arfjarðar liggur.
Nú eru að koma fram end-
anlegar niðurstöður starfshóps
vegna deiliskipulagstillögunnar
með vísan til þeirra athugasemda
og skilyrða sem bæjaryfirvöld
settu fram á sínum tíma. Málið er
unnið m.t.t. skipulags- og bygg-
ingarlaga. Jafnframt munu fljót-
lega liggja fyrir málsmeðferð-
arreglur vegna íbúakosninganna.
Þetta yfirgripsmikla mál er nú að
fara í víðtæka umræðu og kynn-
ingu hjá bæjaryfirvöldum og bæj-
arbúum áður en kosning fer fram.
Ef nauðsynlegar upplýsingar
liggja fyrir getur kosning farið
fram í marsmánuði. Niðurstaða
bæjarstjórnar ræðst síðan af nið-
urstöðu íbúakosningarinnar um
deiliskipulagið.
Kosningin í Hafnarfirði verður
þó ekki einsdæmi, því sveitarfélög
hafa framkvæmt íbúakosningar
um skipulagsmál, þrátt fyrir að
vera ekki með almenn ákvæði á
borð við Hafnarfjörð í sam-
þykktum sveitarfélagsins. Má hér
minna á kosningar um framtíð
Hrólfsskálamela og Suður-
strandar, viðmikla árlanga deilu
um deiliskipulag, sem fram fóru á
Seltjarnanesi 25. júní 2005. Bæj-
arstjórn Seltjarnarness braut þar
ákveðið blað, sem var eftirtekt-
arvert.
Hræðumst ekki lýðræðið
Við lifum á breytingatímum.
Stjórnmálamenn á hverjum tíma
verða að vera víðsýnir og í
tengslum við þá þróun sem á sér
stað. Þær ákvarðanir sem Sam-
fylkingin í Hafnarfirði tók með því
að ástunda samráð og tala óhikað
fyrir íbúakosningum hefur mælst
vel fyrir. Þetta staðfestu íbúar
Hafnarfjarðar með því að velja
Samfylkinguna áfram til forystu í
síðustu bæjarstjórnarkosningum.
Þetta staðfestir jafnframt nýleg
könnun Capacent Gallup, sem sýn-
ir að um 90% íbúa Hafnarfjarðar
finnst það skipta miklu máli að
kosið sé um þýðingarmikil mál.
Þau markvissu spor sem Samfylk-
ingin hefur markað í stjórn-
málasögu landsins með því að
setja lýðræðismálin í forgrunn
ættu að verða öðrum stjórn-
málaflokkum til eftirbreytni.
Í þingkosningunum 12. maí nk.
mun því Samfylkingin leggja
áherslu á að lýðræðið verði sett í
öndvegi á landsvísu. Þar hafa aðr-
ir stjórnmálaflokkar farið undan í
flæmingi, verið á móti og jafnvel
lýst því yfir að þeir muni ekki
virða niðurstöður íbúakosninga.
Samfylkingin vill hinsvegar gera
landið að einu kjördæmi, taka upp
þjóðaratkvæðagreiðslur og stuðla
að því að innleiða beinar kosn-
ingar hjá öllum sveitarstjórnum
um mikilvæg mál, líkt og í Hafn-
arfirði. Við viljum tryggja lýðræð-
isleg mannréttindi. Samfylkingin
hræðist ekki beint íbúalýðræði.
Hræðumst ekki lýðræðið –
Lýðræðismál í öndvegi
Gunnar Svavarsson skrifar
um íbúalýðræði og stefnu
Samfylkingarinnar
» Við viljum tryggjalýðræðisleg mann-
réttindi.
Gunnar Svavarsson
Höfundur er forseti bæjarstjórnar
Hafnarfjarðar.
PÁLL Magnússon, útvarpsstjóri
segir nýlega í Morgunblaðinu að
Fréttablaðið lemjist enn um á hæl og
hnakka í hagsmunagæslu fyrir eig-
endur sína. Þar er
hann að vísa til umfjöll-
unar blaðsins um
hlutafélagavæðingu
Ríkisútvarpsins. Páll
er flestum mönnum
kunnugri starfs-
aðstöðu fréttamanna á
einkamarkaði eftir
margra ára störf sín á
þeim vettvangi, meðal
annars sem útvarps-
stjóri Stöðvar 2. Hann
er í engum vafa um að
blaðamenn Frétta-
blaðsins dragi ekki af
sér í hagsmunagæslu
fyrir eigendur blaðsins
og sakar þá um það.
Páll Magnússon
berst um á hæl og
hnakka fyrir því að
breyta lögum um Rík-
isútvarpið þannig að
fréttamenn og aðrir
starfsmenn þess búi við sömu löggjöf
og gerist á einkamarkaðnum. Það er
sannkölluð einkavæðing á starfsemi
stofnunarinnar. Gildir engu þótt ríkið
verði eigandi hlutabréfanna fyrst um
sinn, einkavæðingin hefur farið fram
með lagabreytingunni. Salan verður
síðar.
Frétta- og öryggishlutverk Rík-
isútvarpsins er það mikilvægasta í
starfsemi þess. Gildandi löggjöf hef-
ur gert það að verkum að stofnunin
rekur tvær vandaðar fréttastofur
sem löngum hafa borið af. Sama lög-
gjöf hefur skapað öryggi og trausta
umgjörð fyrir fréttamennina í fagleg-
um störfum sínum sem ver þá fyrir
afskiptum yfirmanns stofnunarinnar
eða pólitísks ráðherra. Þess vegna
hefur traust þjóðarinnar til frétta-
stofa Ríkisútvarpsins verið svo mikið
sem raun ber vitni.
Nú stendur til að afnema þessi
lagaákvæði og gera starfsmenn
stofnunarinnar jafnberskjaldaða fyr-
ir fulltrúum eigenda, sem er hið póli-
tíska vald, og er á einkamarkaði og
Páll Magnússon lýsir í Morg-
unblaðinu.
Mér finnst Páll ganga ansi langt í
fullyrðingum sínum og get ekki tekið
undir þær. En því er ekki að neita að
staða fréttamanna í einkarekstri er
miklu lakari en hjá hinu opinbera. Ég
get alveg hugsað mér að breytingar
verði, en ég tel að í lögum verði áfram
að vera ákvæði sem tryggi starfs-
öryggi fréttamanna og svigrúm við
störf sín með svipuðum hætti og ver-
ið hefur. Þörfin fyrir
breytingar er að mínu
mati frekar til þess, í
ljósi mats Páls Magn-
ússonar, að styrkja
stöðu fréttamanna á
einkamarkaði til sjálf-
stæðs fréttaflutnings
óháð hagsmunum eig-
endanna en að rífa niður
verndina sem er til stað-
ar nú í Ríkisútvarpinu.
Stjórnsýslulögin, sem
gilda um opinberar
stofnanir, tryggja
starfsmönnum ákveðna
réttarvernd. Þau gera
það að verkum að
ákvarðanataka í ein-
stökum málum varðandi
réttindi og skyldur
starfsmanna verður að
byggjast á jafnræð-
isreglu og málefna-
legum forsendum.
Ákvarðanirnar verður að rökstyðja
og þeim er hægt að skjóta til æðra
stjórnvalds. Þetta stendur til að af-
nema og útvarpsstjóri fær því fullt
vald í málefnum starfsmanna en losn-
ar undan skyldunum.
Lög um réttindi og skyldur op-
inberra starfsmanna setja ákveðnar
og nokkuð strangar reglur um til-
færslu starfsmanna í starfi eða upp-
sögn. Þetta á að afnema og færa út-
varpsstjóra fullt vald til þess að gera
svo gott sem það sem hann vill án
þess að þurfa að færa fyrir rök. Hann
þarf ekki að auglýsa störf og getur
ráðið og rekið nokkurn veginn að vild
og ákvarðað laun umfram lágmark
með mismunandi hætti eftir ein-
staklingum.
Þetta er einkavæðingin. Áhrif
hennar eru þau, að mínu mati, að
draga úr sjálfstæði stofnunarinnar
og gerir hana háða „eigandanum“ í
gegnum alræðisvald útvarpsstjóra.
Ég er ósammála því að einkavæða
eigi Ríkisútvarpið. Þvert á móti vil ég
gera Ríkisútvarpið sjálfstætt og
óháð. Leiðin til þess er að gera það að
sjálfseignarstofnun með tryggum
tekjum úr ríkissjóði.
Einkavætt
fréttahlutverk
Kristinn H. Gunnarsson skrifar
um Ríkisútvarpið
Kristinn H. Gunnarsson
»Mér finnstPáll ganga
ansi langt í full-
yrðingum sínum
og get ekki tekið
undir þær.
Höfundur er alþingismaður.
MÁLEFNI meðferðarheimilis
Byrgisins hafa verið mjög í sviðs-
ljósi fjölmiðla allt frá því að greint
var frá meintu fjármálamisferli og
kynbundnu ofbeldi á heimilinu í
fréttaskýringaþætti Kompáss í
desember síðastliðnum. Ekki stóð
á viðbrögðum stjórnvalda sem
beindust þó eingöngu að fjár-
málum Byrgisins. Ríkisend-
urskoðun var þegar í stað falið að
kanna meinta fjármálaóreiðu og
stofnunin var ekki að tvínóna við
hlutina. Hún vann einbeitt að at-
hugun sinni yfir jól og áramót og
skilaði af sér svartri skýrslu 15.
janúar síðastliðinn. Magnús Stef-
ánsson, félagsmálaráðherra, brást
skjótt við og vísaði málinu til rík-
issaksóknara til þóknanlegrar
meðferðar daginn eftir, 16. janúar.
Ríkissaksóknari setti málið í for-
gang og sendi það ríkislög-
reglustjóra til rannsóknar að því
er virðist strax daginn eftir. Hér
er vel að verki staðið. En hvað
með ásakanir um kynferðisbrotin?
Var brugðist jafn snaggaralega við
þeim eins og alvara kynbundins
ofbeldis býður og starfsreglur lög-
reglu kveða á um? Nei, því fór
víðsfjarri. Félagsmálaráðherra og
yfirmenn réttarvörslukerfisins
höfðust nákvæmlega ekkert að.
Hvað gengur þessum herrum
félagsmála og rétt-
arvörslu til? Þeir
eiga að vita að kyn-
bundið ofbeldi er
brýnt brot á mann-
réttindum, friðhelgi
einkalífs kvenna,
kynfrelsi þeirra. Þeir
eiga einnig að vita að
fjármálamisferli er
smámál í samanburði
við það sálarmorð
sem felst í kyn-
bundnu ofbeldi.
Nauðgun gengur
næst manndrápi að
alvarleika. Afleiðingum þessa of-
beldis er jafnað við áfallastreit-
uröskun sem einstaklingar verða
fyrir af völdum náttúruhamfara,
stríðsátaka og stórslysa. Þolendur
kynbundins ofbeldis verða nánast
eins og gangandi lík alla ævi ef
ekkert er að gert og glæpurinn
hefur víðtæk og alvarleg áhrif á
fjölskyldur þeirra og afkomendur.
Sérfræðingur Mannréttinda-
nefndar Sameinuðu þjóðanna hef-
ur spurt íslensk stjórnvöld að því
hvort þeim standi á sama um kyn-
ferðisbrot. Stjórnvöld hafa marg-
sinnis svarað því játandi í verki og
gera það enn á ný varðandi meint
kynferðisbrot gegn skjólstæð-
ingum Byrgisins. Af 103 tilkynn-
ingum til lögreglu árið 2003 um
nauðganir leiddu aðeins 5 til sak-
fellinga fyrir dómi. Á sama tíma
var ákært og sakfellt í langflestum
líkamsárásarmálum. Í ársskýrslu
ríkissaksóknara fyrir árið 2005
koma þessar sömu óafsakanlegu
staðreyndir fram. Í Blaðinu frá 14.
desember 2006 upplýsir Eyrún
Jónsdóttir, umsjónarhjúkr-
unarkona á neyðarmóttöku nauðg-
ana, að 143 nauðgunartilvik hafi
komið til kasta neyðarmóttök-
unnar það sem af var árinu 2006
en aðeins þriðjungur þolendanna
hafi kært. Nauðgunum fjölgar en
kærum fækkar enda virðist til-
gangslaust fyrir þolendur að kæra
þar sem réttarvörslukerfið tekur
ekki mark á þeim í framkvæmd.
Kerfið rannsakar auk þess lítt eða
ekkert stórfelldar tímabundnar og
varanlegar andlegar afleiðingar
nauðgana þrátt fyrir þá staðreynd
að löglíkur eru fyrir nauðgun komi
þessar afleiðingar fram. Stjórn-
völdum er fullkunnugt um þau
mannréttindabrot sem viðgangast
í þjóðfélaginu gegn konum. Þeim
ber að tryggja að mannréttindi
kvenna, friðhelgi einkalífs þeirra
og jafnræði á við karla, séu virk.
Hvorki ríkisstjórnin né stjórnvöld
sinna þeirri brýnu skyldu. Það
sýnir afstaða þeirra til málefna
Byrgisins glöggt. Rannsókn á fjár-
málum er sett í forgang en í engu
hugað að ásökunum um alvarleg
brot gegn sálarheill kvenna sem
dvalið hafa á meðferðarheimili
Byrgisins. Það er algjörlega ól-
íðandi.
Skiptir fjármálamisferli stjórnvöld
meira máli en kynbundið ofbeldi?
Alma Lísa Jóhannsdóttir og
Atli Gíslason skrifa um málefni
Byrgisins og afstöðu stjórn-
valda til þess
» Fjármál Byrgisinseru stórfellt
áhyggjuefni stjórnvalda
en þau láta ásakanir um
kynferðisbrot sér í léttu
rúmi liggja.
Alma Lísa
Jóhannsdóttir
Alma Lísa Jóhannsdóttir skipar 2.
sæti á framboðslista VG í Suður-
kjördæmi við alþingiskosningarnar í
vor og Atli Gíslason 1. sæti.
Atli
Gíslason