Morgunblaðið - 31.07.2007, Page 8

KANNASTU við að setja stundum
óvart tannkrem á hárburstann?
Eða fara út í bílskúr gagngert til
þess að ná í eitthvað ákveðið en
muna svo engan veginn hvað það
var þegar út er komið? Hversdags-
gleymska af þessu tagi er nokkuð
sem allir ættu að kannast við þótt
sjaldan sé um hana talað, en það er
einmitt það sem María K. Jóns-
dóttir taugasálfræðingur gerir í
grein þar sem hún segir frá rann-
sóknum sínum á þessu hvers-
daglega fyrirbæri. Greinin bíður
birtingar í breska sérfræðiritinu
The Clinical Neuropsychologist, og
hefur enn sem komið er aðeins birst
á netinu, en hefur engu að síður
vakið gríðarleg viðbrögð og fengið
meiri athygli en Maríu óraði fyrir.
„Einhvern veginn fékk einhver
blaðamaður í Bretlandi veður af
þessu og úr því varð viðtal í Obser-
ver í gær. Síðan þá er þetta komið í
ein fjögur dagblöð í viðbót og svo
hringdi BBC,“ segir María, sem í
gærkvöldi var gestur í beinu út-
varpsviðtali hjá útvarpsmanninum
Phil Williams í breska ríkisútvarp-
inu.
Mistök sem allir gera
Rannsókn Maríu fór þannig fram
að hún fékk þátttakendur til að
skrá niður í viku í senn mistök og
gleymsku í daglega lífinu. „Það
lenda allir í svona atvikum, til dæm-
is að skilja veskið eftir úti í búð eða
ætla að hringja í einhvern klukkan
tvö en gleyma því,“ segir María. Úr
niðurstöðunum var síðan reiknað
meðaltal og algengi og reynt að
lesa út úr hegðunarmynstri þátt-
takenda möguleg orsakatengsl, s.s.
streitu.
María segir að hugmyndin að
rannsókninni hafi sprottið úr sam-
tölum við hennar eigin sjúklinga
sem margir hverjir höfðu áhyggjur
af gleymsku og yfirsjónum í þess-
Homers-heilkennið eign-
að íslenskum sálfræðingi
Morgunblaðið/Ómar
Undrandi María K. Jónsdóttir hefur áður birt fræðigreinar í tímaritum en
aldrei fengið álíka viðbrögð og nú, enda kemur Homer Simpson við sögu
um dúr. „Mér fannst vanta einhver
gögn um hversu algengt þetta væri
allajafna hjá fólki og ég hef notað
þetta síðan með sjúklingum. Ég get
þá sýnt þeim fram á að þetta er á
engan hátt óeðlilegt og þau verða
oft svolítið hissa.“ Þannig segir
María að rannsóknin hafi bæði upp-
lýsingar- og meðferðargildi, því af-
ar litlar rannsóknir hafi verið gerð-
ar hingað til á þessu fyrirbrigði.
Homer Simpson-heilkennið
Eins og áður sagði hafa bresk
dagblöð gert sér mat úr grein Mar-
íu þótt fræðigreinar sem þessi veki
nú ekki alltaf áhuga almennings.
Að sögn Maríu er gild ástæða fyrir
þessum vinsældum. „Þeim hefur
einhvern veginn tekist að tengja
þetta við Homer Simpson, kalla
þetta „doh-moment“ og birta mynd
af Homer með umfjölluninni. Ég er
ekki viss um að athyglin hefði orðið
svona mikil nema vegna þess að
verið er að frumsýna Simpson-
myndina akkúrat núna og þetta er
tengt við hana. Það er búið að
poppa þetta svo upp, háalvarlega
fræðigrein,“ segir María og hlær.
Hún segist gjarnan vilja halda
áfram rannsóknum á hversdags-
gleymsku. „Kannski eftir öll lætin,
núna er enginn friður til að vinna.“
8 ÞRIÐJUDAGUR 31. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Gunnar Pál Baldvinsson
gunnarpall@mbl.is
ÁLAGNING opinberra gjalda á einstaklinga
og þá sem stunda atvinnurekstur í eigin nafni
fyrir árið 2007 liggur nú fyrir. Líkt og skatt-
greiðendur verða varir við um hver mán-
aðamót hefur stór hluti álagningarinnar þeg-
ar verið innheimtur í formi staðgreiðslu eða
fyrirframgreiðslu á árinu 2006. Í dag munu
skattstjórar leggja fram skrár með álagningu
opinberra gjalda en næstu daga munu álagn-
ingarseðlar verða bornir út til þeirra sem
ekki afþökkuðu það.
Í ár telja 253.911 manns fram til skatts og
hefur fjölgun framteljenda aldrei verið jafn
mikil á milli ára og nú. Rúmlega 12 þús-
undum fleiri töldu fram í ár en árið á undan
og er það fjölgun um 5,2%. Skúli Eggert
Þórðarson ríkisskattstjóri segir þessa miklu
fjölgun vera athyglisverða. „Helmingur þess-
ara framteljenda starfaði hér aðeins hluta af
árinu en þessu fólki hefur fjölgað um 44% á
milli ára. Það skýrist að hluta til af því hve
margir útlendingar koma hingað til lands og
vinna bara hluta af árinu.“
Skipta má tekjuskatti í tvennt eftir því
hvort skatttekjurnar renna til sveitarfélaga, í
formi útsvars, eða til ríkissjóðs. Sá hluti sem
fer til ríkissjóðs skiptist síðan í almennan
tekjuskatt og fjármagnstekjuskatt. Sam-
kvæmt upplýsingum frá Ríkisskattstjóra-
embættinu jókst samanlögð álagning tekju-
skatts til ríkis og sveitarfélaga í ár úr rúmum
163 milljörðum króna í fyrra í rétt rúma 187
milljarða króna nú. Aukningin nemur því um
23 milljörðum eða 14,4%. Hlutur sveitarfélag-
anna í þessum tekjum er tæplega helmingur
eða 47,4%. Er tekjuaukning sveitarfélaganna
og ríkissjóðs svipuð, 14,3% tekjuaukning
sveitarfélaga vegna útsvars og 14,4% tekju-
aukning ríkissjóðs vegna almenns tekjuskatts
og fjármagnstekjuskatts.
Í fréttatilkynningu frá fjármálaráðuneyt-
inu kemur fram að 69% almennra framtelj-
enda greiði almennan tekjuskatt og skatt-
greiðslur á hvern gjaldanda hafi hækkað um
5,1% milli ára eða mun minna en gjaldstofn-
inn, sem hækkaði á sama tíma um 10%. Er
bent á í þessu samhengi að tekjuskattshlut-
fallið hafi lækkað úr 24,75% í 23,75% auk
þess sem persónuafsláttur hafi hækkað um
2,5%. Álagt útsvar á hvern gjaldanda hækk-
aði um 7,4% á milli ára en meðalútsvarshlut-
fallið breyttist hins vegar ekki.
Þeim fjölgar sem ekki telja fram
Skúli Eggert segir margt vera áhugavert í
niðurstöðum skattaálagningarinnar og þær
segi ýmislegt um það sem gerst hafi í sam-
félaginu á liðnu ári. Stórauknar fjármagns-
tekjur og tekjur útlendinga sem leiti hingað
að vinnu séu dæmi um jákvæða þróun. „Það
er líka athyglisvert að greiðslur úr lífeyr-
issjóðum eru sá tekjuskattstofn sem hefur
vaxið mest á síðustu árum. Hann hefur meira
að segja vaxið hraðar en launin.“ Jafnframt
hefur gott atvinnuástand haft áhrif á
greiðslur atvinnuleysisbóta. „Atvinnuleysis-
bætur lækka um fjórðung frá því árið á und-
an, eru núna 1,8 milljarðar, og þeim sem telja
fram atvinnuleysisbætur fækkar um 30%.“
Hann bendir hins vegar á að skattayfirvöld
hafi nokkrar áhyggjur af fjölgun áætlana,
þ.e.a.s. tilfellum þar sem skattgreiðendur
telja ekki fram til skatts tímanlega og skatta-
yfirvöld grípa til þess ráðs að áætla tekjur
viðkomandi. „Í ár áætluðum við tekjur 14.499
einstaklinga, 6,3% fleiri en í fyrra. Það er
markmið skattyfirvalda að taka föstum tök-
um á þessu atriði.“ Segir Skúli jafnframt að
taka þurfi aðferðafræðina við áætlanir til
endurskoðunar eftir ábendingar frá umboðs-
manni Alþingis. „Við viljum endilega að
menn telji fram og við viljum leita allra leiða
til að fækka áætlunum. Einn möguleikinn er
hreinlega að aðvara alla þá sem ekki hafa
skilað inn skattframtali áður en álagningin
skellur á en það er eitt af því sem umboðs-
maður Alþingis hefur bent á að þyrfti að
gera.“
Skuldir heimilanna jukust í fyrra en
greiðslur barnabóta munu aukast í ár
Í lok síðasta árs höfðu skuldir heimilanna í
landinu aukist um liðlega 21% frá árinu 2005
en framtaldar skuldir vegna íbúðarkaupa
jukust minna eða um 17,8%. Skulduðu heim-
ilin í árslok 2006 alls um 1.113 milljarða
króna. Framtaldar eignir námu hins vegar
rúmlega 2.800 milljörðum króna. Eru fast-
eignir þar stærstur hluti eða u.þ.b. þrír
fjórðu hlutar en verðmæti þeirra jókst um
12,5% á milli áranna 2005 og 2006.
Í fréttatilkynningu frá fjármálaráðuneyt-
inu kemur jafnframt fram að tæplega fjórð-
ungsaukning verði á þessu ári miðað við árið
í fyrra á greiðslum barnabóta. Þeim sem
njóti muni bótanna muni einnig fjölga um
14,8%. Er ástæða þessa sú að tekjuskerðing-
armörkin hafa verið hækkuð um 20% auk
þess sem bætur eru nú greiddar vegna barna
allt að 18 ára aldri. Áður voru einungis
greiddar bætur vegna barna að 16 ára aldri.
Barnabætur vegna barna yngri en 7 ára hafa
einnig verið hækkaðar um 20% og skerðing-
arhlutföll vegna tekna umfram skerðingar-
mörk verið lækkuð.
Skatttekjur hins opinbera aukast
Álagningarskrár skattstjóra
verða lagðar fram í vikunni en
álagning opinberra gjalda ein-
staklinga fyrir árið 2007 liggur nú
fyrir. Verður þá margur margs
vísari um tekjur ríkisins sem og
einstaklinga og fyrirtækja
Í HNOTSKURN
»Aldrei hafa fleiri talið fram til skattsá Íslandi. Ástæðuna má að hluta til
rekja til töluverðs fjölda útlendinga sem
starfa einungis tímabundið á landinu.
»Skatttekjur hins opinbera hafa síð-astliðin ár aukist jafnt og þétt í krón-
um talið.
»Hlutur sveitarfélaganna í skatt-tekjum frá einstaklingum er rúm
47%.
»Tekjur ríkisvaldsins vegna fjár-magnstekna hafa stóraukist síðustu
ár. Fjármagnstekjuskattur skilar ríkinu
fjórum sinnum meiri tekjum nú en árið
2003 og helmingi meira en árið 2005.
»Greiðslur úr lífeyrissjóðum eru sáskattstofn sem hefur vaxið mest á
síðastliðnum árum



 

    
 








      
2# )  
3
))
)
0,)' 
)'#
 4 


 



 













      5 „MÉR þykir það mjög miður ef það
er verið að tengja mig við þetta, ann-
ars vegar faglega og hins vegar við
fjármögnunina á þessu. Ég hef ekk-
ert að fela og finnst sú tenging
ástæðulaus.“ Þetta segir Sigurður
Már Einarsson, fiskifræðingurinn
sem fenginn var til þess að gefa um-
sögn um stöðu urriðans í Baulár-
vallavatni af Múlavirkjun ehf., í að-
draganda framkvæmda
fyrirtækisins við vatnsrennslisvirkj-
un í Straumfjarðará. Sigurður Már
hefur frá árinu 1999 setið í stjórn
Sparisjóðs Mýrasýslu (SPM) og ver-
ið formaður stjórnar frá árinu 2003,
en SPM fjármagnaði virkjunarfram-
kvæmdirnar.
Telur hlutverkin fara saman
„Ég sé ekkert í minni faglegu að-
komu athugavert. Ég gerði tillögur
ásamt Jóhanni Óla [fuglafræðingi]
um hvernig ætti að standa að þessu,
en við höfum margoft unnið svona
mál saman,“ segir Sigurður. Hann
kveðst hafa borið hlutleysi sitt undir
yfirmann sinn á sínum tíma og hann
ekki talið nauðsynlegt að Sigurður
hyrfi frá verkinu. Sigurður hefur
verið deildarstjóri Vesturlandsdeild-
ar Veiðimálastofnunar um árabil.
Hann kveður hlutverk sitt sem
stjórnarmanns í SPM og úttektarað-
ila fyrir fyrirtæki sem sækir fjár-
mögnun til sparisjóðsins í sjálfu sér
fara saman. „Ég hef aldrei komið ná-
lægt þessum málum. Sparisjóðsstjóri
og hans fólk annast útlán og gerir til-
lögur um þau og það er síðan stjórnin
sem samþykkir þær tillögur eða
hafnar þeim. Það er nú bara þannig í
íslensku samfélagi að það er erfitt að
fría sig frá öllum aðstæðum sem upp
geta komið,“ segir Sigurður.
„Þetta kom flatt upp á alla“
Sigurður segir það mjög miður að
framkvæmdaraðilar hafi ekki farið
að tillögum sínum varðandi urriðann
í Baulárvallavatni og næsta ná-
grenni. Í umsögn Sigurðar í aðdrag-
anda virkjunarframkvæmda segir að
við myndun lóns Múlavirkjunar sé
áríðandi að hrygningarstöðvar fyrir
urriðann verði skertar sem minnst,
en það markmið ætti að nást ef efsti
hluti Straumfjarðarár neðan við vatn
fari ekki undir lón og þess verði gætt
við endanlega hönnun mannvirkja.
„Þetta kom flatt upp á alla þá aðila
sem höfðu komið að þessu. Stíflan
reyndist vera of há, eða vitlaust stað-
sett í raun og veru og eftir að það er
komið í ljós er fátt til ráða í sjálfu
sér,“ segir Sigurður.
Sigurður hefur að undanförnu ver-
ið að kanna hvaða áhrif mannvirkið
og umhverfisraskið hafi á urriða-
stofninn nú og telur hann auðséð að
skerðing verði á urriða í Baulárvalla-
vatni úr því sem komið er. Urriðinn
hrygni þó einnig í lækjum í nágrenn-
inu og ef það tekst að halda vatns-
borði Baulárvallarvatns stöðugu, það
er að ekki verði miðlað úr því, segist
Sigurður ekki hafa miklar áhyggjur
af urriðastofninum. „Ef þetta væri
tryggt getur staðan batnað töluvert
mikið, en allt kemur þetta betur í ljós
á næstu misserum og árum, hvernig
þessu vindur öllu saman fram.“
„Ekkert í minni
faglegu aðkomu
athugavert“
Einn umsagnaraðila Múlavirkjunar situr í
stjórn SPM, sem fjármagnaði framkvæmdir