Morgunblaðið - 31.07.2007, Side 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 31. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Jónas Jónssonfæddist í Yzta-
felli í Köldukinn 9.
mars 1930. Hann
lést á Landspítala –
háskólasjúkrahúsi
24. júlí síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Jón Sigurðs-
son, bóndi og
rithöfundur, f. 4.
júní 1889, d. 10.
febrúar 1969 og
Sigfríður Helga
Friðgeirsdóttir hús-
móðir, f. 9. mars
1893, d. 4. janúar 1972. Systkini
hans eru: Kristbjörg, f. 8. júní
1918, d. 6. apríl 2003; Hólmfríður,
f. 4. febrúar 1921; Sigurður, f. 23.
júlí 1924, d. 13. mars 2003; Frið-
geir, f. 28. janúar 1927, d. 29. jan-
úar 1996 og Hildur, f. 2. júní 1932.
Hinn 11. ágúst 1956 kvæntist
Jónas Sigurveigu Erlingsdóttur,
f. 14. apríl 1935. Foreldrar henn-
ar voru Erlingur Jóhannsson,
bóndi og skógarvörður í Ásbyrgi,
f. 2. nóvember 1903, d. 27. júní
1990 og kona hans Sigrún Bald-
vinsdóttir húsmóðir, f. 18. sept-
ember 1907, d. 28. ágúst 1993.
Börn Jónasar og Sigurveigar eru:
1) Sigrún, f. 26.3. 1957, maki
Björn Erling Johannessen, f. 3.1.
1956, börn þeirra eru a) Einar, f.
1.7. 1980, b) Ívar, f. 29.7. 1984, c)
Nína Sigurveig, f. 21.10. 1986, d)
Stefán, f. 22.5. 1992. 2) Helga, f.
10.2. 1959, maki Tómas Þór Tóm-
asson, f. 16.8. 1959, börn þeirra
Eftir það vann hann að sérverk-
efnum fyrir Bændasamtök Íslands
og stundaði ritstörf. Jónas Jóns-
son sat í, og leiddi störf fjölda
nefnda og sjóða innan landbúnað-
arins og tók þátt í samningu þing-
frumvarpa um málefni landbún-
aðarins á 7., 8. og 9. áratug
aldarinnar sem leið, m.a. land-
námsstjórnar, Landgræðslusjóðs,
Rannsóknastofnunar landbúnað-
arins, Framleiðnisjóðs og Skóg-
ræktar ríkisins.
Náttúruvernd og umhverfismál
stóðu Jónasi ætíð nærri. Hann sat
í stjórn Skógræktarfélags Íslands
frá 1969 og var formaður félags-
ins 1972-1981. Þá var hann for-
maður samstarfsnefndar um land-
græðslu, landnýtingu og gróður-
vernd 1974-1981, varaformaður
náttúruverndarráðs 1978-1984,
sat í dýraverndarnefnd og dýra-
verndarráði, auk örnefnanefndar.
Þá starfaði Jónas einnig ötul-
lega að ritstörfum alla tíð. Hann
var m.a. ritstjóri: Freys 1974–
1980, Handbókar bænda 1975–
1980 og Búnaðarritsins 1981–
1990. Hann ritstýrði og var aðal-
höfundur sögu æðarræktar á Ís-
landi og hefur síðustu ár haft for-
göngu um og unnið ásamt fleirum
að samningu heildarrits um sögu
íslensks landbúnaðar frá önd-
verðu til okkar tíma. Stefnt er að
útgáfu ritsins innan nokkurra
missera.
Jónas Jónsson sat á Alþingi fyr-
ir Framsóknarflokkinn í Norð-
austurlandskjördæmi 1973-1974
og var varaþingmaður frá 1969.
Útför Jónasar verður gerð frá
Digraneskirkju í Kópavogi í dag
og hefst athöfnin klukkan 15.
eru a) Þóra, f. 22.12.
1982, b) Jónas, f.
1.11. 1985, c) Tómas
Helgi, f. 1.10. 1990,
d) Arnhildur, f. 24.5.
2000. 3) Jón Erling-
ur, f. 11.2. 1959,
maki Védís Jóns-
dóttir, f. 12.2. 1965,
börn þeirra eru a)
Jón Freysteinn, f.
3.1. 1995, b) Áshild-
ur, f. 27.5. 1998. 4)
Úlfhildur, f. 13.10.
1963, maki Þorsteinn
S. Karlsson, f. 21.5.
1963, a) Hrafn Ingason, f. 22.9.
1988, faðir hans er Ingi Már
Elvarsson, f. 8.8. 1962, b) Hlynur
Þorsteinsson, f. 15.8. 2001. Jónas
lauk stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum á Akureyri 1952 og bú-
fræðinámi frá Hólum 1953. Hann
lauk meistaranámi frá landbún-
aðarháskólanum að Ási í Noregi
1957 og stundaði framhaldsnám í
jurtakynbótum og frærækt í
Wales á árunum1961-1962.
Á sumrin árin 1960-1963 vann
Jónas hjá fyrirtækinu Fóður og
fræ í Gunnarsholti, kenndi við
Bændaskólann á Hvanneyri 1957-
1963, starfaði sem sérfræðingur
við Rannsóknastofnun landbún-
aðarins í Reykjavík 1963-1966 og
jarðræktarráðunautur Búnaðar-
félags Íslands 1966-1971. Jónas
var aðstoðarmaður landbúnaðar-
ráðherra 1971-1974, starfsmaður
Búnaðarfélags Íslands 1974-1980
og búnaðarmálastjóri 1980-1995.
Hann tengdafaðir minn, Jónas
Jónsson, var sannarlega einstakur
maður. Hann var fulltrúi kynslóðar,
gilda og skoðana sem stóðu föstum
fótum í árdegi samtímans þegar
mannlífið allt laut öðrum lögmálum
en það gerir nú í upphafi nýrrar aldar.
Jónas fæddist við skör kreppunnar í
vöggu samvinnuhreyfingarinnar
norður í Suður-Þingeyjarsýslu og tók
í arf þjóðlega sveitamenningu, stóra
og samstillta fjölskyldu og frændgarð
og hugsjónina um að samvinna væri
fyrir öllu. Það var þó langt í frá að
Jónas væri talsmaður stöðnunar –
þvert á móti. Hann aflaði sér víðtækr-
ar menntunar og sótti sína meistara-
gráðu í búsvísindum til Noregs og
bætti við viskubrunn sinn á sviði
plöntufræða í framhaldsnámi í Wales.
Menntun sína og reynslu nýtti hann
alla tíð óspart til að ýta undir
framþróun og framsókn íslensks
landbúnaðar og ræktunar flóru lands-
ins.
Um margt var Jónas alla tíð sveita-
maður í bestu merkingu orðsins. Þótt
hann byggi í borgarsamfélagi í hart-
nær 45 ár var hugur hans oftar en
ekki bundinn við landsbyggðina og
sveitirnar, ekki síst heimahagana í
Kinninni. Ég átti þess oft kost að slást
í för með fjölskyldunni norður og
„heim“ og fylgja Jónasi um heima-
hagana, elta hann upp um fjöll og firn-
indi og fara í Skóginn sem hann unni
svo mjög. Þegar málefni sveitanna og
landsbyggðarinnar bar á góma var
Jónas ákafur talsmaður þeirra og
sveið ófögur orð og gífuryrði um
sveitirnar og íslenskan landbúnað.
Jónas var fróður um alla skapaða
hluti. Hann var mjög víðlesinn en
mest hélt hann upp á þjóðlegan fróð-
leik. Hann var hafsjór þekkingar um
líffræði, plöntufræði, ræktun og mál-
efni landbúnaðar. Þá var hann ákaf-
lega vel að sér um sögu landsins og
staðhætti um allt land, kunni ógrynni
kvæða og tækifærisvísna og var ætt-
fróður með afbrigðum. Hann var
þjóðlegur Framsóknarmaður með
stórum staf og sat á þingi fyrir flokk-
inn um skeið.
Ritstörf lágu honum alla tíð nærri
og síðasta verk hans á því sviði var
forganga um ritun heildarsögu ís-
lensks landbúnaðar frá öndverðu til
okkar daga og helgaði hann sig,
ásamt meðhöfundi, skrifum þess rits
síðustu misserin. Því miður tóku ör-
lögin í taumana áður en yfir lauk en
verkinu hefur miðað svo vel að það
mun verða gefið út á næstu misser-
um.
Jónas hafði ákaflega góða lund og
var á allan hátt vandaður maður.
Hann var hjartahlýr og einstaklega
barngóður og nutu barnabörnin
óspart ástúðar hans. Hann naut sín
best í faðmi samstilltrar fjölskyldu og
í hópi frændfólks og vina. Hann var
glaður á góðri stund og kunni vel við
skemmtilegar samræður og var fast-
ur fyrir þegar skoðanir voru skiptar.
Jónasar verður sárt saknað en
minningin um heilsteyptan og vænan
mann er sterk og hrein og mun ylja
fjölskyldunni um ókomna tíð. Sam-
neyti við slíkan öðling hefur leitt okk-
ur hin til aukins þroska og gert jarð-
vist okkar stórum verðmætari.
Tómas Þór Tómasson.
Það er síðla dags um mitt sumar, í
Yztafelli ríkir eftirvænting og spenna.
Tilhlökkunin minnir helst á aðfanga-
dag, enda er hátíðarvika í vændum.
Jónas og Siva eru á leiðinni norður
með fjölskylduna og ætla að vera
næstu viku. Lítil stúlka starir suður á
hæð þegar hún sækir kýrnar og tollir
illa inni við fjósverkin. Ætla þau aldr-
ei að koma? Loks að fjósverkum lokn-
um, rétt tímanlega fyrir kvöldmatinn
birtist kunnuglegur bíll á hæðinni og
skömmu seinna eru þau komin Jónas
og Siva og fjölskylda, þá er hátíð í bæ.
Næstu dagar verða dagar ævintýra,
ekki síst fyrir okkur krakkana og
hjálpin sem pabbi fær við verkin er
ekki síður kærkomin. Heimsóknir
Jónasar og Sivu voru hápunktur
sumranna. Jónas naut sín hvað best í
heyskap og verkum með bræðrum
sínum en þegar þeim sleppti gátu
börnin verið viss um að njóta athygli
hans og umhyggju. Gönguferðir um
Fellið þar sem hver steinn og hver
jurt öðluðust aukið gildi við frásögn
Jónasar. Heimspekilegar samræður á
Jonnasteini blandaðar fræðslu um
leik barna þegar Jónas og pabbi voru
að alast upp. Berjaferðir í skóginn þar
sem tíndir voru tugir lítra af aðalblá-
berjum og Jónas gerði aldrei athugs-
emd við þó við Úlla gæddum okkur á
berjum úr fötunni hans og værum
ekki sérlega iðnar við að tína af lyng-
inu. „Kjóamýrarsleifin“ sem Jónas
gaf mér til að verjast kjóunum í Kjóa-
mýrinni er nú löngu horfin í mýrina
en ljúfar bernskuminningar eru ljós-
lifandi. Það er líka margra góðra
stunda að minnast eftir að bernsk-
unni lauk og ég flutti að heiman. Rétt
eftir tvítugt naut ég þess að fara ein í
bíl með Jónasi til Reykjavíkur. Ferðin
tók talsvert lengri tíma en venjulega,
það þurfti að koma við á ýmsum stór-
býlum og fræða unga frænku um
landsins gagn og nauðsynjar enda
landbúnaður og íslensk menning og
náttúra ástríða Jónasar. Hjá Jónasi
og Sivu átti stórfjölskyldan athvarf.
Fjölskylda mín hefur ekki hvað síst
notið þess jafnt í gleði sem sorg. Mörg
kvöldin höfum við setið á Kópavogs-
brautinni og spjallað, fræðst og notið
samvista. Börnunum mínum var Jón-
as sem afi, þau nutu hlýju hans og
glettni. Alltaf gaf hann sér tíma til
rannsóknarferða um garðinn, sam-
ræðna í skúrnum að kveðast á eða
skoða plakötin með litum íslensku
dýranna. Brunnur minninganna er
óþrjótandi, þangað má sækja yl um
ókomin ár.
Með söknuði en þó umfram allt
þakklæti kveð ég kæran frænda og
vin. Þakklæti fyrir að hafa fengið að
kynnast og þekkja einstakan öðling
og ljúfmenni. Þakklæti fyrir hlýju og
elskusemi. Farðu vel.
Erla Sig.
Líf Jónasar frænda míns Jónsson-
ar var að mörgu leyti dæmigert fyrir
20. aldar Íslending, að vera fæddur í
sveit en eyða manndómsárunum við
nám í útlöndum og störf á höfuðborg-
arsvæðinu.
En þótt þessi ferill sé ekkert sér-
stakur, skráður með svo einföldum
hætti, hygg ég að líf Jónasar og við-
horf hafi meira en annarra mótast af
þessum aðstæðum. Hann var af þing-
eyskum bændaættum svo langt aftur
sem rekja má og æskuslóðir hans
voru vagga samvinnuhreyfingarinn-
ar. Þeim hugsjónum sem tengdust
þessari arfleifð var Jónas trúr til hins
síðasta. Þegar við sáumst í síðasta
sinn fyrir fáeinum dögum var hann
vígreifur og heitt í hamsi vegna þeirr-
ar ósvinnu, sem honum fannst vera,
að ríkið væri að taka land af bændum
og gera að þjóðlendum. Hinn frjálsi
bóndi, kóngur í ríki sínu en fús til
samhjálpar og samvinnu, hygg ég að
hafi verið hetja hans. Og hjálpsemin
var næg. Heimili Jónasar og Sivu í
Reykjavík og síðar í Kópavogi varð
eins konar útibú og miðstöð frænda
og sveitunga sem áttu leið suður. Mér
er minnisstæður stuðningurinn sem
þau veittu hjónum úr Kinn sem
þurftu að dvelja hér langdvölum
vegna veikinda ungrar dóttur. Heim-
ilið stóð opið þessu unga fólki þótt
húsrými væri ekki ótakmarkað. Hér
ríkti höfðingsskapur sem einkennt
hafði æskuheimili Jónasar.
Jónas hafði skýrar skoðanir í
stjórnmálum. Það var ekki heiglum
hent að halda fram öðrum sjónarmið-
um en þeim sem hann taldi réttust.
Hann hafði trausta þekkingu á at-
vinnumálum og það þýddi lítið fyrir
róttæklinga að halda því fram að
landbúnaður væri baggi á þjóðinni.
Með skaphita og rökfestu var undir-
ritaður og fleiri sem dirfðust að efast
um réttmæti þeirrar stefnu sem hann
aðhylltist jafnan kveðinn í kútinn svo
kirfilega að ekki þurfti um að binda.
En þótt Jónas væri að þessu leyti
fastur fyrir og gæfi lítil grið var hann
afskaplega hlýr maður. Hann var nat-
inn faðir og fjölskylda þeirra Sivu er
afar samheldin. Því kynntist ég þegar
ég dvaldi hjá þeim á mínu fyrsta
námsári í Reykjavík. Ég varð einn af
fjölskyldunni. Á þeim árum voru sam-
vistir okkar Jónasar enn meiri fyrir
það að ég gerðist aðstoðarmaður á
ferðalögum hans um landið sem jarð-
ræktarráðunautar. Þær eru ótaldar
mýrarnar sem við þrömmuðum um
með það fyrir augum að þurrka þær
upp. Á þessum ferðum kynntist ég
landinu svo vel að ég hef búið að því æ
síðan. Hann þekkti flesta ef ekki alla
bæi á landinu og deili á ábúendum í
marga ættliði, og hann var óspar á
fróðleikinn jafnt þá sem síðar. Mér er
minnisstæð heimsókn okkar á Hala í
Suðursveit og afar skemmtilegar
samræður við Steinþór bónda. Þá
voru vegir aðrir en nú, og ótal hlið
þurftum við að opna og loka í Beru-
firðinum á leið okkar austan frá. Þeg-
ar við komum loks að Hala sagði
Steinþór að hliðin væru svo mörg að
ef maður ætlaði að telja þau væri best
að setja stein í bílinn við hvert hlið og
telja svo við ferðarlok. Ekki man ég
hvað þessi hlið voru mörg þegar við
Jónas vorum þarna á ferð árið 1966,
enda hugkvæmdist okkur ekki að
beita þessari einföldu mælingarað-
ferð.
Eftir lát Jónasar standa þær tvær
eftir af systkinunum í Jónsfelli, Hilla,
gift Bjössa, og Fríða móðir mín. Þau
voru sex sem komust á legg, en kyn-
slóðir koma og fara, og minningin um
góðan dreng lifir. Við Arna og Nanna
sendum Sivu og fjölskyldunni allri
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Kristján Árnason.
Við Jónas vorum svilar og þekkt-
umst í rúmlega fjörutíu ár. Allan þann
tíma bar aldrei skugga á vináttu okk-
ar, þó að við værum ekki alltaf sam-
mála eins og gengur. Við Kristín
minnumst margra góðra samveru-
stunda með Jónasi, Sivu og fjölskyldu
þeirra.
Þessa dagana er mjög skýr minn-
ingin um skemmtilega ferð sem við
Kristín fórum með þeim hjónum til
Madeira fyrir tuttugu árum með við-
komu í Kaupmannahöfn. Dugnaður
var Jónasi í blóð borinn. Hann fór í
langar gönguferðir í Madeira-ferðinni
og lauk þeim löngu áður en samferða-
fólk hans reis úr rekkju. Kappsemi
Jónasar kom fram í ýmsum öðrum
myndum. Hann var vinnusamur með
afbrigðum og stóð fast á skoðunum
sínum, ekki síst ef þær snerust um
velferð landbúnaðarins, en einnig var
hann í öðrum málum mikill mála-
fylgjumaður.
Ég hef oft velt því fyrir mér hversu
mikið lán það var fyrir bændastéttina
og samtök þeirra að Jónas Jónsson
skyldi veljast til þeirra trúnaðarstarfa
sem hann gegndi alla sína ævi fyrir ís-
lenskan landbúnað.
Jónas var sprottinn upp úr ís-
lenskri bændamenningu, eins og hún
gerist best, fæddur á Yztafelli í
Köldukinn í Suður-Þingeyjarsýslu.
Afi Jónasar Sigurður Jónsson, bóndi
og alþingismaður, bjó þar, en hann
var einn fremsti forgöngumaður sam-
vinnuhreyfingarinnar í landinu, en
Samband íslenzkra samvinnufélaga
var stofnað á Yztafelli árið 1902. Eins
og kunnugt er stendur steinsúla við
bæinn til minningar um þann merka
atburð. Faðir Jónasar, Jón Sigurðs-
son, var ekki síður þekktur samvinnu-
maður og skólafrömuður.
Háskólamenntun Jónasar á sviði
landbúnaðar og mikil starfsreynsla
hans var sérlega notadrjúg fyrir
bændastéttina. Þannig héldust í
hendur þau uppeldisskilyrði sem Jón-
as bjó við í æsku og góð menntun
hans, þekking og starfsreynsla í störf-
um sínum fyrir bændur. Þá spillti það
ekki fyrir að Jónas var ágætur ræðu-
maður og vel ritfær, enda liggja eftir
hann margar greinar og ritgerðir um
íslenskan landbúnað, skógrækt og
umhverfismál.
Við Kristín hittum Jónas síðast fyr-
ir rúmum tveimur vikum. Við hjónin
höfðum þá skipulagt ferðalag á sunn-
anverða Vestfirði, einkum með það í
huga að koma á Látrabjarg og
Rauðasand. Jónas hafði komið á þær
slóðir oftar en einu sinni en nokkuð
langur tími hafði þó liðið frá síðustu
ferð hans. Þrátt fyrir það þekkti Jón-
as vel til staðhátta og til manna í hér-
aðinu. Þannig var Jónas. Hann var
fjölfróður um Ísland og þekkti með
nafni mörg sveitabýli víðsvegar um
landið og til ábúenda þeirra. Það var
því ávallt fróðlegt og skemmtilegt að
hlusta á frásagnir Jónasar þar sem
hann lýsti staðháttum og fjölskrúð-
ugu mannlífi. Nú hefur þeirri bók ver-
ið lokað og ekki lengur gerlegt að
njóta þeirra stunda með honum.
Hans er nú saknað enda bar andlát
hans að frekar snögglega, þó að vitað
væri að baráttan við illvígan sjúkdóm
yrði snörp og erfið. Við hjónin vottum
Sivu og fjölskyldu Jónasar innilega
samúð. Minning um góðan dreng lifir
meðal samferðamanna.
Hrafn Magnússon.
Mig langar í nokkrum orðum að
kveðja elskulegan „afa“ minn sem lést
sl. þriðjudag, af völdum krabbameins.
Í leiðinni vildi ég þakka kærlega fyrir
mig, því svo sannarlega á ég afa og
ömmu ótal margt að þakka og þykir
svo ótrúlega vænt um þau.
Allt frá því löngu áður en ég man
eftir mér hef ég kallað þau heiðurs-
hjón, Jónas og Sivu, afa og ömmu.
Byrjaði þetta þegar ég bjó með for-
eldrum mínum á Háaleitisbrautinni,
fyrstu tvö ár ævi minnar. Þar bjugg-
um við, fjölskyldan frá Húsavík, í
kjallaranum en Jónas og Siva á hæð-
inni fyrir ofan og var mikill umgangur
þar á milli. Var ég því oft í pössun hjá
þeim og börnunum þeirra, Sigrúnu,
Helgu, Jonna og Úllu. Alla tíð síðan
hef ég litið á þau sem afa minn og
ömmu. Eftir að við fluttum norður
aftur þá gistum við alltaf hjá ömmu og
afa, í ferðum okkar suður, fyrst á
Háaleitisbrautinni en síðar í Kópa-
vogi.
Þegar ég svo hóf nám við Háskóla
Íslands bjó ég fyrstu tvö árin hjá
ömmu og afa á Kópavogsbrautinni.
Hjá þeim var yndislegt að búa og eru
þessi ár ógleymanleg og allar þær
góðu stundir sem við áttum, á milli
þess sem ég barðist í gegnum skóla-
bækurnar. Það var mér ómetanlegt
að búa við þessar frábæru aðstæður
þegar ég var að byrja í „klásusnum“
ógurlega. Alltaf beið mín hlýja, stuðn-
ingur og skemmtilegur félagsskapur
þegar ég kom heim eftir erfiðan og
langan skóladag.
Jónas Jónsson
✝
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, afi, langafi og
vinur,
GUÐMUNDUR JÓHANN KRISTJÁNSSON,
Víðigerði 3,
Grindavík,
sem andaðist á Heilbrigðisstofnun Suðurnesja,
föstudaginn 27. júlí, verður jarðsunginn frá
Grindavíkurkirkju, fimmtudaginn 2. ágúst kl. 14.00.
Margrét Guðmundsdóttir, Jón Guðmundsson,
Kristín Guðmundsdóttir,
Hermann Þorvaldur Guðmundsson, Kristín Edda Ragnarsdóttir,
Erla Olsen,
barnabörn og barnabarnabörn.