Morgunblaðið - 01.10.2007, Side 6

6 MÁNUDAGUR 1. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
En hið forna latneska orðtak mun að uppruna til
hvorki vera sársaukastuna né kaldsinna hálfkæringur.
Það mun upphaflega vera túlkun á hagnýtri sál-
fræði manna, sem þóttust vita, hvernig mannkindin sé
gerð og hvernig heppilegast sé að skipta við hana, ef
ætlast er til að fá áheyrn og hafa áhrif.
Þeir lögðu þetta viðhorf til grundvallar og tóku mið
af því, þegar þeir voru að kenna þá list að vinna aðra
til fylgis við sig, telja þá á sitt mál, fá þá á sitt band.
Þessa list, eins og fleiri, lærðu Rómverjar af Grikkj-
um.
Mælskulistin, eins og hún var stunduð og kennd,
var íþrótt, sem átti að duga til þess að sannfæra
áheyrendur, hvort sem málstaður var réttur eða rang-
ur. Því fjær sönnu eða veikari, sem málstaður var, því
meira reyndi á listina. Og því stærra var afrekið, ef
orðfimin náði að sannfæra.
Til slíkra afreka var nauðsynlegt að kunna vel á það
hljóðfæri mannshugans, sem leikið var á. Menn þurftu
að vita hvers konar ásláttur á strengi mannlegra
kennda og hugða, hvata og ástríðna, hentaði best til
þess að vekja enduróm. Og margir fornir meistarar,
sem ráku skóla í mælskulist, töldu það frumatriði í
mannþekkingu að vita að fólk væri næmt á vel til-
hafðar blekkingar og ekki ósýnt um að falla fyrir
þeim.
Pólitísk áróðurslist síðari tíma hefur ekki afrækt
þennan vísdóm. Það þóttust margir skörungar á því
sviði vita, hvort sem þeir voru rauðir, brúnir eða lit-
föróttir, að ber og nakinn sannleikur væri ekki skil-
yrðislaust það, sem fólk þyrfti að vita, því síður það,
sem það vildi heyra. Blekkingar væru ekki aðeins
verjanleg tæki til ígripa, heldur nauðsynleg og sjálf-
sögð, ef stefna eða flokkur átti að vinna fylgi, ná völd-
um.
Um þetta hafa menn lengi fræðst hjá kenniföður
ítalskra valdamanna á sínum tíma, Macchiavelli
(d.1527), sem var mikill aðdáandi rómverskrar forn-
aldar. Hann var bermáll um það, að sá, sem vissi hvað
hann vildi og ætlaði sér, mætti ekki skirrast við að
kitla lághvatir lýðsins, ekki hika við að dylja hið sanna
eða tala þvert um hug sinn. Og sá sem þættist þurfa að
blekkja vísvitandi yrði að kunna að tala af móði og ör-
yggi, eins og hann væri gagntekinn af mikilvægri
vissu, stórum og brýnum sannleika.
Göbbels, áróðursmeistari Hitlers, mælti af sömu
andagift, þegar hann sagði: Mikla lygi verður að segja
af miklum sannfæringarkrafti.
Sjálfur sagði Hitler að fólk félli frekar fyrir stórri
lygi en smálygum. Og hvort áróður væri réttur eða
rangur færi eingöngu eftir því hvort hann tækist eða
ekki.
Ennfremur kenndi hann það að í áróðri skyldi jafn-
an miða við það fólk sem væri í minna lagi viti borið,
enda mætti gera ráð fyrir að það væri í meirihluta í
öllu margmenni.
Hvað sem öðru líður er það staðreynd að Hitler
reyndist hrikalega áhrifamikil kempa í áróðri.
Fleiri voru meistarar í pólitískum sjónhverfingum á
sama tíma. Þeir höfðu önnur merki við hún.
En ætli þeir hafi ekki líka talið sig vita hvaða að-
ferðir dygðu best til þess að koma sér áfram, ná völd-
um?
Þess er getið um Kristján 2. konung, sem réð yfir
Danaveldi og þar með Íslandi í 10 ár (1513-23), að
hann hafi beðið lærðan prest að þýða bók Macchia-
vellis á dönsku fyrir sig en prestur neitaði, sagði að
þetta væri kennslubók í syndsamlegu framferði.
Þessi kóngur var hrakinn frá völdum og í útlegð.
Ekki verður það skýrt með því að hann hafi einmitt
ekki náð að mennta sig nægilega í „syndsamlegu
framferði“ eða þeim pólitíska klókskap og skilningi á
mannlegu eðli sem er að finna í þeirri bók sem hann
fékk ekki þýdda.
Einhverjum kynni samt að þykja það nærtæk og
eðlileg skýring á hrakföllum hans.
Sigurbjörn Einarsson
Hvað viltu, veröld (2)
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
STERK staða ríkissjóðs veldur því
að ríkisstjórnin getur gert enn betur
í velferðarmálum og styrkt innviði
samfélagsins s.s. samgöngur og fjar-
skipti. Sömuleiðis er svigrúm til að
halda áfram á braut skattalækkana
en nánar verður fjallað um stefnu
ríkisstjórnarinnar að þessu leyti
þegar fjárlagafrumvarpið hefur ver-
ið lagt fram á Alþingi.
Þetta var meðal þess sem Geir H.
Haarde sagði í ræðu sinni á fundi
sjálfstæðismanna í Valhöll í Reykja-
vík á laugardag.
Geir benti á að á þessu ári verða
tekjur ríkissjóðs af þeim inneignum
og útistandandi kröfum sem hann á,
hærri en sem nemur vaxtatekjum
vegna skulda sjóðsins. Ríkissjóður
væri í raun skuldlaus. „Þetta eru
meiri tímamót heldur en fólk gerir
sér almennt grein fyrir,“ sagði Geir.
Þegar hann hefði, sem ungur mað-
ur, unnið í Seðlabankanum við að
taka erlend lán fyrir ríkissjóð hefðu
menn ekki látið sig dreyma um að
þeir myndu lifa slíkan dag.
Verra að ganga í ESB
Geir sagði að nokkurs misskiln-
ings virtist gæta um afstöðu Sjálf-
stæðisflokksins til Evrópusam-
bandsins. Það væri algjör óþarfi
enda væri hún afskaplega skýr –
ekki stæði til að sækja um aðild.
Hvað yrði eftir 5–10 ár væri hins
vegar ómögulegt að segja til um.
Geir sagði að fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn væru Evrópumál hvorki
feimnismál né þyrfti að kvarta und-
an því að flokkurinn hugaði ekki að
þeim málaflokki. Hann minnti á að
það hefði verið Sjálfstæðisflokkur-
inn ásamt „Alþýðuflokknum gamla“
sem kom löggjöf um aðild Íslands að
Evrópska efnahagssvæðinu í gegn-
um Alþingi á sínum tíma og Sjálf-
stæðisflokkurinn myndi hér eftir
sem hingað til hafa forystu um að
gæta að hagsmunum Íslands á al-
þjóðavetttvangi. Sjálfstæðismenn
skoðuðu þessi mál aftur á móti ein-
göngu með tilliti til þess sem gagn-
aðist þjóðinni best á hverjum tíma,
út frá hagsmunum þjóðarinnar og
einskis annars. „Það er af þessum
sökum sem við höfum talið að núver-
andi fyrirkomulag, með aðildinni að
Evrópska efnahagssvæðinu, hentaði
okkur best, eins og sakir standa, og
það væri verra fyrir okkur að gerast
fullir aðilar að Evrópusambandinu,“
sagði Geir.
Aðildina mætti setja á ýmsa mæli-
stokka, t.a.m. væri ljóst að Íslend-
ingar yrðu að greiða „stórkostlegar
fjárhæðir“ til sambandsins sem
rynnu til uppbyggingar fátækari
landa. Hans mat var að við óbreyttar
aðstæður væri ekki eftir neinu að
slægjast og það væri ljóst, m.a.
vegna ákvæða í stjórnarsáttmálan-
um, að ríkisstjórnin myndi ekki
sækja um aðild. Ef aðstæður breytt-
ust yrði að skoða málið á nýjan leik.
„Óskaplegt veikleikamerki“
Varla er hægt að ræða um efna-
hagsmál þjóðarinnar án þess að
ræða stöðu krónunnar og það gerði
Geir í töluvert löngu máli. Hann
sagði að krónan hefði þjónað Íslend-
ingum vel og engin ástæða væri til að
tala krónuna niður eða út úr heim-
inum án þess að ræða það almenni-
lega, bæði fræðilega og pólitískt.
Sumir hefðu rætt hvort ekki væri
hægt að taka upp evruna einhliða, á
svipaðan hátt og fátæk ríki í Mið-
Ameríku hefðu gert með bandaríkja-
dal. Svartfjallaland, sem hann heim-
sótti nýlega, hefði á sínum tíma tekið
einhliða upp þýska markið og síðan
evruna.
„En auðvitað er það þannig, ef fólk
vill, þá er hægt að senda skip til Evr-
ópu, fylla nokkra gáma af evrum og
borga fyrir þá með dollurum eða öðr-
um gjaldmiðli og koma með heim og
setja þær í umferð. Þetta er auðvitað
hægt en þetta dettur engu þróuðu
ríki í hug að gera nema þar séu ein-
hver stórkostleg, óleysanleg vanda-
mál,“ sagði Geir. Þetta fyrirkomulag
væri meingallað af ýmsum sökum og
í augum annarra væri slíkt „óskap-
legt veikleikamerki“ og afar ótrú-
verðug ráðstöfun.
Íslendingar gætu tekið upp evru
en það væri aðeins hægt með inn-
göngu í Evrópusambandið. Inn-
ganga stæði á hinn bóginn ekki til.
Þá væri auðvitað hugsanlegt að
laga þyrfti núverandi kerfi að nýjum
aðstæðum en Geir kvaðst telja að nú-
verandi lög um Seðlabankann frá
2001, hefðu að flestu leyti gefist vel
og betra peningakerfi væri vand-
fundið. Þjóðin myndi búa við núver-
andi kerfi, í einhverri mynd, um
langa hríð.
Geir ræddi einnig kvótaskerð-
inguna og uppsagnir á Eskifirði og á
Þorlákshöfn. Hann minnti á að kvót-
inn hefði verið skertur í samræmi við
ráðleggingar færustu vísindamanna.
Tilgangurinn væri sá að byggja
þorskstofninn aftur upp. „Það væri
það hrikalegasta sem gæti komið
fyrir þessa kynslóð sem nú ræður
ríkjum í landinu og fyrir núverandi
ríkisstjórn, ef við sætum uppi með
það að hafa gloprað niður þorsk-
veiðistofninum við landið og misst
hann út úr höndunum á okkur með
svipuðum hætti og gerst hefur við
Nýfundnaland. Og ég ætla ekki að
taka ábyrgð á því í minni ríkis-
stjórn.“
Vaxtatekjur ríkissjóðs eru nú
hærri en vextir af skuldum
Morgunblaðið/Brynjar
Fráleitt „Þá er hægt að senda skip til Evrópu, fylla nokkra gáma af evrum […] og koma með heim og setja þær í
umferð,“ sagði Geir H. Haarde. Engu þróuðu ríki dytti í hug að gera slíkt nema óleysanlegur vandi steðjaði að.
Í HNOTSKURN
» Um þá ákvörðun að skeraniður þorskkvóta um
þriðjung sagði Geir m.a.: „Við
vitum hver afstaða Framsókn-
arflokksins er og við vitum
þar með að við hefðum ekki
getað tekið jafn djarfa ákvörð-
un og tekin var í samstarfi við
Framsóknarflokkinn, með
eins atkvæðis meirihluta á Al-
þingi.“
» Geir sagði einnig að mikiðumrót hefði verið í sjávar-
útvegi undanfarið og menn
yrðu að gæta að því að þeir
sem gerðu breytingar myndu
ekki skýla sér á bakvið minnk-
un þorskkvótans.
Svigrúm til að
auka þjónustu og
til að lækka skatta
BILL Clinton, fyrrverandi Banda-
ríkjaforseti, og Hans Blix, fyrrver-
andi yfirmaður vopnaeftirlitsnefnd-
ar Sameinuðu þjóðanna, flytja
fyrirlestra á ráðstefnu í Færeyjum í
dag. Framámenn í færeysku at-
vinnulífi binda vonir við að koma
Clintons muni vekja athygli á Fær-
eyjum erlendis og sömuleiðis verða
til hvatningar heima fyrir. Í fyr-
irsögn í blaðinu Vinnuvitan sagði í
liðinni viku: Clinton á að fá þig til að
hugsa stórt.
Það ómögulega er hægt
Hvatamaðurinn að komu Clintons
til Færeyja er Jóhan Páll Joensen,
formaður færeyska vinnuveitenda-
sambandsins.
„Markmiðið er að sannfæra fólk
um að það ómögulega er hægt. Að
fá Clinton til að koma til Færeyja er
ómögulegt verkefni,“ segir Joensen
í viðtali við blaðið. „Brátt mun það
þó gerast og við vonum að það veiti
fólki innblástur til að trúa að allt sé
hægt, bara ef áræðið er til staðar.“
Í greininni kemur fram að það
hafi verið „ótrúlega dýrt“ að fá
Clinton til að koma, en ekki er gefið
upp hvað það hafi kostað.
Joensen fékk í upphafi tvo banka,
Færeyjabanka og Eik, til að taka
þátt í kostnaði við að halda ráð-
stefnuna og í kjölfarið fékkst stuðn-
ingur frá Maru Seafood, Faroe Sea-
food, Kaupþingi og fleiri fyrir-
tækjum í Færeyjum. Mikill áhugi
er í Færeyjum á fundinum. Upp-
haflega átti að halda ráðstefnuna í
maí, en þá varð að fresta henni
vegna annarra skuldbindinga Clin-
tons.
Clinton og Blix
í Færeyjum
Í HNOTSKURN
»Bill Clinton var forsetiBandaríkjanna frá 1992-
2000. Hann hefur frá því hann lét
af embætti verið vinsæll fyrirles-
ari.
»Clinton, og kona hansHillary, komu til Íslands árið
2004. Hillary sækist nú eftir því
að verða forseti Bandaríkjanna.
»Hans Blix, er fyrrverandiyfirmaður vopnaeftirlits-
nefndar Sameinuðu þjóðanna.
Hann var mikið í fréttum í að-
draganda Íraksstríðsins.
Bill Clinton Hans Blix