Lesbók Morgunblaðsins - 24.05.2008, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. MAÍ 2008 11
lesbók
JPV útgáfa gefur nú út áttunduljóðabók Jónasar Þorbjarn-
arsonar, Tímabundið ástand.
Jónas er fædd-
ur 18. apríl 1960
á Akureyri og
ólst þar upp.
Hann lauk sjötta
stigs prófi í
klassískum gít-
arleik frá Nýja
tónlistarskól-
anum 1982, BS-
prófi í sjúkra-
þjálfun frá Há-
skóla Íslands
1985 og lærði heimspeki við H.Í.
1988–1990. Hann hefur starfað sem
landvörður, blaðamaður, þjónn og
sjúkraþjálfari en notið starfslauna
rithöfunda og fengist að mestu við
ritstörf frá 1989.
  
Frá Sýrlandi til Íslands: ArfurTómasar postula nefnist bók
eftir Jón Ma. Ásgeirsson og Þórð
Inga Guðjónsson
sem komin er út
hjá Háskóla-
útgáfunni.
Tómasarguð-
spjall, Tóm-
asarkver og
Tómas saga
postula eru rit
tileinkuð heil-
ögum Tómasi
postula. Upphaflega er talið að
guðspjallið, kverið og frumgerð
Tómas sögu (Acta Thomae) hafi
myndað fornan meið í frumkristni.
Tvö fyrstu ritin hurfu af sjón-
arsviðinu eftir aldamótin 400 og
voru óþekkt þar til þau fundust
meðal Nag Hammadi-handritanna
árið 1945. Íslenskir textar Tómas
sögu postula hafa verið þekktir frá
því á 12. öld og latnesk fyrirmynd
þeirra frá því á fjórðu öld.
Hér eru þessi þrjú rit kennd við
Tómas postula gefin út á einni bók,
en öll eru þau talin eiga uppruna
sinn í Sýrlandi, guðspjallið frá
fyrstu öld, kverið á annarri öld og
frumgerð sögunnar á þriðju öld.
Bókin skiptist í þrjá hluta. Í
þeim fyrsta er að finna þrjá yf-
irlitskafla um Tómasarkristni. Í
öðrum hluta eru formálar að út-
gáfum ritanna þriggja. Í þriðja og
síðasta hluta eru ritin sjálf með les-
brigðaskrám og skýringum.
  
Hellahandbókin eftir Björn Hró-arsson, sem nú kemur út hjá
Máli og menningu, hefur að geyma
leiðsögn í máli og myndum um 77
hraunhella sem
telja má aðgengi-
lega og hættu-
litla fyrir ferða-
fólk, þó að ávallt
beri að fara með
gát. Í bókinni
eru uppdrættir
af mörgum hell-
anna og gerð
grein fyrir stað-
setningu þeirra. Rætt er um útbún-
að og umgengni í hellaferðum og
stuttlega fjallað um myndun hell-
anna. Fjölmargar ljósmyndir eru í
bókinni sem gæða efnið lífi.
Höfundurinn, Björn Hróarsson,
er jarð- og hellafræðingur og hefur
stundað rannsóknir á hraunhellum
í yfir aldarfjórðung. Hann hefur
ritað fjölda bóka um íslenska nátt-
úru, þar á meðal Íslenskir hellar
sem er kjörin lesning fyrir þá sem
vilja kynna sér nánar hella á Ís-
landi.
  
Í síðustu Les-bók birtist
röng mynd með
frétt um endur-
útgáfu Sama-
staðs í tilverunni
eftir Málfríði
Einarsdóttur.
Beðist er velvirð-
ingar á þessum
mistökum.
BÆKUR
Jónas
Þorbjarnarson
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Málfríður
Einarsdóttir
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
Hún er frá Íslandi, segir Pau vinurminn þar sem við stöndum í bókabúð-inni Espai Mallorca í kraumandihverfi í Barcelona, það er dagur bók-
arinnar og á þeim degi gefa allir rós og bók sem
er fallegur siður en það skiptir ekki höfuðmáli í
þessari sögu, fram koma sumsé upplýsingar um
uppruna minn og konan í búðinni, fíngerð kona í
sandlitum strigaskóm, með passíuhár, hrukkótt
af innlifun, opnast í andlitinu og segir:
– Frá Íslandi! Ó, mig langar svo að vera ís-
lensk! Fólk á Íslandi fer eins nálægt mannlegri
fullkomnun og hægt er að fara!
Auðvitað verð ég hissa, en hún segir þetta kon-
an, ég er ekki að búa það neitt til, perfecciò hum-
ana, segir hún á katalónskunni sinni því þetta er
katalónsk kona og hún bætir við til þess að skýra
út eðli allra hluta og fólksins á Íslandi fyrir Pau:
– Það er í svo miklu jafnvægi, fólkið þar.
– Já, segir Pau um hæl og ég veit ekki hvaðan
hann hefur eftirfarandi fullyrðingu: – Þar er til
dæmis horft til Ameríku í pólitík en Evrópu í
menningu, það er visst jafnvægi, segir hann og
konan kinkar kolli en virðist samt engan súper-
áhuga hafa á stjórnmálum, hún er meira að
hugsa um innri frið og eitthvað, ég sé fyrir mér
að hún gæti unað hag sínum vel prílandi í sand-
litu ferðaskónum upp grýtta mela og mosivaxnar
hlíðar, æjandi við lækjarbakka og speglandi sig í
stilltum hyljum þangað til hrukkurnar sléttust.
Þetta er náttúrlega bölvuð vitleysa, að hana langi
að vera íslensk, hún hlýtur að meina að hana
langi til að búa á stað eins og Íslandi.
– Ji, minn, hvílík forréttindi, ítrekar hún og
Pau jánkar og þau mæna á mig og ég reyni að
anda eðlilega og hrasa ekki á sléttu gólfinu eða
fara á nokkurn annan hátt úr jafnvægi þótt ég sé
á háum hælum og búin að þramma of lengi um á
þessum degi bókarinnar þar sem allir skiptast á
rósum og bókum sem ætti að vera siður sem við
tækjum upp heima, í því er visst jafnvægi, nátt-
úra og menning, fegurð og heimspeki, yin og
yang, án nokkurs vafa, ég stend kyrr en þó alls
ekki stíf og reyni að vera holdtekja jafnvægisins
og brosi á þann hátt að andlitið nær algjörri
symmetríu og ég reyni að fara ekki hjá mér og
svo skipti ég um umræðuefni:
– Eru allar bækurnar í þessari búð frá Mal-
lorca?
– Já, ýmist eftir höfunda frá Mallorca eða frá
forlögum á Mallorca, segir Pau og ég skil hann
þótt hann tali ekki ensku, ég tala heldur ekki
katalónsku, en við skiljum það sem þarf, sér í
lagi í bókabúðum og þetta er fallegasta bókabúð
sem ég hef komið í – þarna eru skáldsögur og
ljóð og ferðabækur og ljósmyndabækur og heim-
speki og matreiðslubækur og smásögur og þýð-
ingar, hvergi nokkurs staðar er minnst á túrista-
hótel eða diskótek full af breskum, bleikum
unglingum, eða hvaððanúer sem maður heldur að
lýsi best Mallorca, nei, þetta er greinilega mikil
menningarey þótt engan veginn hafi tekist að
kynna það, túristabæklingar um Mallorca hafa
ratað inn á mun fleiri heimili en bókmenntirnar
frá Mallorca.
En oft í viku eru upplestrar á fallega kaffihús-
inu inn af bókabúðinni Espai Mallorca og þar eru
haldnar spennandi samtímamyndlistarsýningar –
með alvöru innsetningum, engu götumark-
aðsdrasli – þar er líka hægt að fá gott kaffi og
góðan mat og þjónarnir eru skemmtilegir og í
hillum milli bóka og kaffihúss eru hágæðavín frá
Mallorca og sólþurrkaðir tómatar og ólífuolíur og
salt og fjallajurtalíkjörar og hangipylsur og hver
veit hvað, allar mögulegar lúxusvörur í stíl-
hreinum umbúðum, allt framleitt af yfirvegun
undir eilífri sólinni innan um djúpt þenkjandi
skáldin og pálmatrén á Mallorca og samt horfir
þessi smágerða búðarkona á mig opinmynnt og
öfundsjúk eins og ég sé sjálft jafnvægið.
Ey í jafnvægi
» – Frá Íslandi! Ó, mig langar
svo að vera íslensk! Fólk á Ís-
landi fer eins nálægt mannlegri
fullkomnun og hægt er að fara!
ERINDI
Eftir Ólaf Guðstein Kristjánsson
olafurgudsteinn@gmail.com
Á
sjöunda áratug síðustu aldar var
það móðins að stríða gegn gild-
um borgarastéttarinnar og voru
þær „stríðingar“ oftlega í sam-
hengi við kynlíf og ný gildi
hippakynslóðarinnar á þeim
vettvangi. Þetta er svo sem enginn nýr sann-
leikur, en þjónar hér þeim tilgangi að leiða
okkur að þeirri bók sem hér er til umfjöllunar,
Sex to Sexty, sem gefin var út af hinu einkar
virta og stóra bókarforlagi Taschen í Köln
(Taschen hefir að vísu aðsetur á fleiri stöðum í
heiminum en er upphaflega frá Köln).
Taschen hóf útgáfuferil sinn árið 1980 með
útgáfu teiknimyndablaða (Comic) en vatt síðan
upp á sig og hóf útgáfu stóra og veigamikilla
listaverkabóka auk þess að gefa út kynlífs-
tengdar bækur, líkt The big Book of Breasts,
sem fjallað var um á síðum Lesbókarinnar ekki
alls fyrir löngu og Butt Book, sem, líkt og
nafnið gefur til kynna, sérhæfir sig í aftur-
endum, og í þessu tilfelli karlkynsbossum. Er
hún einkum ætluð samkynhneigðum, þótt lík-
ast til geti stöku kvenpersóna haft gagn og
gaman af. Hvað sem því líður þá sameinar Sex
to Sexty alla þá þætti sem hér hefir verið tæpt
á. Bókin sem sagt trampar á gildum, um er að
ræða skopteiknimyndir sem margir myndu
vilja flokka sem list og allar myndirnar eru
tengdar kynlífi eða kynhneigð.
Raunar er sú bók sem um ræðir ekki frum-
samin, ef svo má að orði komast, heldur inni-
heldur hún safn teikninga og brandara sem
finna mátti í tímaritinu Sex to Sexty, er kom
út á árunum 1965–1983 í Arlington, Texas, á
vegum SRI Publishing. Náði tímaritið umtals-
verðum vinsældum í Bandaríkjunum á sínum
tíma. Að auki inniheldur svo bókin allar þær
198 forsíður sem tímaritið prýddi á þessum ár-
um.
Ekki pólitískur rétttrúnaður
Forsaga málsins er sú að eigandi og stofnandi
Taschen, Benedikt Taschen, uppgötvaði tíma-
ritið í gegnum listaverkið Missing Time Color
Exercise, eftir bandaríska myndlistarmanninn
Mike Kelley, þar sem hann felldi teikningar úr
Sex to Sexty inn í verkið. Verandi áhugamaður
um teiknimyndir, kynlíf (eða slík tímarit) og
listir fannst honum tilvalið að leita eftir því að
gefa út bók með téðum efnivið. Fékk hann því
hinn þekkta karlatímaritaritstjóra Dian Han-
son til að koma verkefninu á koppinn og rit-
stýra bókinni. Þess má svo geta að umræddur
ritstjóri ritstýrði einnig The big Book of
Breasts.
Í inngangsorðum, sem Mike Kelley skrifar,
segir hann að samkvæmt nútíma mælikvörðum
fylgi Sex to Sexty alls ekki pólitískum rétt-
trúnaði í gríni sínu og að það geri tímaritið
áhugavert nútildags; hvernig brotið sé gegn
nútíma mælikvörðum um að ekki megi gantast
með kynferðislega áreitni, samkynhneigða eða
minnihlutahópa svo eitthvað sé nefnt.
Ekki hippismi
Og vissulega er það svo að margt það grín sem
í bókinni kemur fyrir yrði á okkar dögum út-
hrópað af hollvinum kvenna og annarra hreyf-
inga sem argasta níð um umrædda hópa. En
málið er að allir fá sína sneið af kökunni, þann-
ig að segja má að sú vanvirðing sem sýnd er
leiði af sér, á undarlegan hátt, jafnrétti innan
tímaritsins. En það sem meira er, þá voru það
lesendur blaðsins sem að stórum hluta sáu
tímaritinu fyrir efni. Og þeir sem sendu efni
inn voru, að segja má, hinir bandarísku al-
múgamenn. Húmor ritsins endurspeglar því
um margt bandarísku þjóðarsálina eins og hún
var (og er kannski enn í felum) eða öllu heldur
eins og hún birtist meðal ómenntaðra bifvéla-
virkja, sem við skellum upp sem staðalímynd
hins ameríska hvunndagsmanns.
Það er því einföldun að setja Sex to Sexty í
flokk reykmettaðra uppreisnarmanna hippism-
ans, enda uppreisn ritsins af öðrum toga.
Fyrstu forsíður tímaritsins fylgdu þó tíðarand-
anum; „sækadelískar“ og eftir því hippavænar.
En gjörðist einn hárprúður svo kræfur að
blaða í því varð honum óðara ljóst að mök við
dýr og kynferðislegt grín um kvennahreyf-
inguna að ógleymdum hippunum sjálfum pass-
aði ekki beint við hugarheim þeirra hvað sem
öllu frjálsræði líður.
Að vísu var Sex to Sexty ekki fyrsta tímarit-
ið þessarar tegundar, það fylgdi hefð sem
skapaðist á eftirstríðsárunum en var svo að
segja að deyja drottni sínum er Sex to Sexty
var komið á laggirnar. Ritið var því spor-
göngumaður, þótt margvíslegar nýjungar hafi
fylgt því og það hafi verið óheflaðra en áður
þekktist. Er ritið hóf göngu sína þótti það, til
að mynda, tabú að teikna „tíu tær upp og tíu
tær niður“. Því tabúi stríddi Sex to Sexty
gegn.
Brútal og groddalegt grín
En hvers konar hefð var þetta? Líkt og gefur
að skilja fól hún í sér neðanþindarhúmor, en þó
þannig að ofurgrafískar myndir voru ekki til
staðar. Kvenmannsbrjóst voru mikið til málið,
enda markhópurinn fyrst og fremst karlkyns.
Það mætti kannski segja að ímyndunaraflið
hefðerið meira í hávegum haft ólíkt því sem
síðar varð í klámbransanum sakir andlegrar
leti neytendanna.
Helsta teiknara ritsins Pierre Davis (rétt
nafn Lowell Davis) var líkt við listamanninn
Norman Rockwell, sem var þekktur alþýðu-
listamaður; málaði myndir (ekkert klámtengd-
ar) af fólki við leik og störf. Pierre var mikið
til á svipuðum slóðum. Hann var sveitastrákur
og sótti því mikið til efnivið sinn til sveitanna.
En líkt og augljóst má þykja voru efnistökin
eitthvað önnur. Norman hefði líkast til aldrei
málað kúreka að brennimerkja konu sína líkt
og belju.
Sumt grínið er virkilega brútaltog grodda-
legt og vart hæft til birtingar í þeim virðulega
miðli sem Lesbókin er, þótt það komist reynd-
ar vart með tærnar þar sem Hugleikur Dags-
son hefir hælana. Engu að síður verður að
segjast eins og er að pólitískum rétttrúnaði er
langt í frá fylgt og þótt við köllum ekki allt
ömmu okkar í grínefnum nú til dags er alveg
óhætt að segja að ritið hafi strítt gegn gild-
unum …
Að stríða gegn gildunum
Er í lagi að hlæja að framhjáhaldi, mislukkaðri
brúðkaupsnótt (kynlífslega), frelsishreyfingu
kvenna (á karlrembulegan og kynferðislegan
hátt), minnihlutahópum (svartir, indíánar,
hommar og lesbíur sýnd á afar staðlaðan hátt í
kynlífsbundnu samhengi), kynlífi manna og dýra
(oftast tengt sveitavarginum), vændi, kynferð-
islegu áreiti, samförum við melónur, gömlum
uppþornuðum pipruðum frænkum, kynlífsathæfi
barna og svo framvegis? Þyki þér, lesandi góður,
í lagi að hlæja að þessum atriðum er bókin Sex to
Sexty: The Most Vulgar Magazine Ever Made
líkast til rétta bókin fyrir þig.
Sex to Sexty Fylgir alls ekki pólitískum rétt-
trúnaði í gríni sínu.
TENGLAR
...............................................................
http://www.taschen.com