Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.2008, Blaðsíða 13

gang að rafmagni né rennandi
vatni.
Thimpu er sannarlega engin
stórborg þó hún sé höfuðborg
landsins. Þar eru til að mynda eng-
in umferðarljós, ekkert frekar en
annars staðar í landinu, og lög-
reglumenn stjórna umferðinni upp
á gamla mátann. Við gistum á miðl-
ungsstóru hóteli, sem virtist allt of
stórt miðað við fjölda hótelgesta,
enda var lítið að gera hjá starfs-
fólkinu, þó það gætti þess hins veg-
ar vel að við værum ekki of sein að
bóka okkur út af hótelinu. Það var
tómlegt í morgunverðarsalnum og
á tímabili fengum við það á tilfinn-
inguna, þó meira í gamni en alvöru,
að við værum einu ferðamennirnir
í fjarlægu landi þar sem hót-
elstarfsfólkið hefði það eina hlut-
verk að fylgjast með því að við
myndum örugglega ekki fara út af
hótelinu án leiðsögumannsins okk-
ar!
Listinn yfir staði sem voru á
dagskránni í Thimpu var fjöl-
breyttur og óvenjulegur. Til að
mynda lögðum við á okkur nokkuð
langa bílferð upp brattan fjallveg
þar sem leiðsögumaðurinn vildi endi-
lega sýna okkur sjónvarpsmastur
borgarinnar og ljóst að hann var af-
skaplega stoltur af því, en útsýnið
var svo sem ekki slæmt þaðan held-
ur. Þá var pósthúsið líka hluti af
hinni stöðluðu dagskrá, og vakti það
nokkra undrun okkar að póstkortin
frá þessu litla og framandi ríki voru
aðeins rúma viku að berast til Ís-
lands, á meðan það tók póstkort sem
póstlögð voru hjá „stóra nágrann-
anum“, Nepal, hvorki meira né
minna en tvo mánuði að komast til
Reykjavíkur. Áhugaverðasti áfanga-
staðurinn í Thimpu var hins vegar án
efa hinn litríki útimarkaður borg-
arinnar þar sem vestrænar matvörur
voru á boðstólum í bland við innlenda
framleiðslu.
Að lokinni dvöl í höfuðborginni
fórum við aftur til Paró þar sem við
kynntumst meðal annars þjóð-
aríþrótt landsmanna, bogfimi, þar
sem keppendur og áhorfendur taka
þátt í leiknum af lífi og sál og menn
hika ekki við að hæðast að andstæð-
ingum sínum ef þeim bregst boga-
listin.
Hápunktur ferðarinnar var hins
vegar heimsókn okkar eða þrauta-
ganga í Taktshang Goemba búddak-
laustrið, en búddatrúin er mjög sterk
í hinu daglega lífi í Bútan. Klaustrið
kallast einnig Tígrishreiðrið og er á
klettasyllu í 900 metra hæð yfir
Paró-dalnum, en í rúmlega 3100
metra hæð yfir sjávarmáli og því er
mælt með því að ferðamenn leggi
ekki í gönguna strax eftir komuna til
landsins, heldur gefi sér tíma til að
venjast þessari miklu hæð. Við fyrstu
sýn virðist engin leið að komast upp
á klettasylluna nema á baki fljúgandi
tígrisdýrs, eins og segir í þjóðsög-
unni, en þegar betur er að gáð er
hægt að ganga alla leið upp í klaustr-
ið og er það sannarlega ógleymanleg
fjallganga.
Verg þjóðarhamingja
Fyrir nokkrum árum vakti konung-
urinn í Bútan heimsathygli þegar
hann lýsti því yfir að markmið þjóð-
arinnar væri „verg þjóðarhamingja“,
eins konar andstæða við hinn hefð-
bundna mælikvarða, verga þjóð-
arframleiðslu. Það er eflaust hægara
sagt en gert fyrir hagfræðinga (eða
mannfræðinga) að reikna út verga
þjóðarhamingju, en fyrir ferðamenn
sem ganga um götur höfuðborg-
arinnar Thimpu eða heimsækja úti-
markaðinn á laugardagsmorgni fer
ekki á milli mála að íbúarnir í höf-
uðborginni virðast vissulega ham-
ingjusamir á svip, svo eitthvað er til í
þessu slagorði. Íbúar borgarinnar,
raunar allir þeir sem urðu á vegi okk-
ar í landinu, virtust afar gestrisnir og
tóku okkur ferðamönnunum fagn-
andi.
Landsmenn njóta hins vegar ekki
frelsis í sama mæli og Vesturlanda-
búar. Bútan var til að mynda fyrsta
landið í heiminum sem bannaði sölu
tóbaks, og þá var MTV-sjónvarps-
stöðin einnig bönnuð í landinu sem
og stöð sem sérhæfði sig í að sýna frá
fjölbragðaglímu. Þá má geta þess að
langvarandi deilur hafa staðið um
stöðu rúmlega hundrað þúsund
flóttamanna í flóttamannabúðum í
Nepal, en flestir þeirra telja sig bút-
anska ríkisborgara en stjórnvöld í
Bútan eru ósammála því mati.
Enski boltinn kominn til Bútan
Það er að sumu leyti engu líkara en
að tíminn hafi staðið í stað í þessu
einangraða ríki. Náttúran er ósnort-
in og byggingarnar flestar byggðar í
glæsilegum stíl sem er afar einkenn-
andi fyrir svæðið, enda gilda strang-
ar reglur í Bútan um útlit húsa. Það
er værð yfir landinu og jafnvel í
miðri höfuðborginni er friðsældin og
þögnin nánast ólýsanleg.
Nútíminn er hins vegar smátt og
smátt að ná bólfestu í Bútan. Árið
1999, þegar þáverandi konungur hélt
upp á tuttugu og fimm ára valdaaf-
mæli, gaf hann þegnunum sjónvarp –
og íbúarnir voru ekki lengi að til-
einka sér þá nýjung. Sem dæmi má
nefna að í litlu fjallahóteli í Paró birt-
ist okkur skyndilega á skjánum leik-
ur Chelsea og Manchester United í
beinni útsendingu frá Bretlandi.
Enski boltinn á sér greinilega engin
landamæri.
Á hraðri leið inn í nútímann
Lögð er mikil áhersla á menntun í
landinu sem og heilbrigðisþjónustu.
Menn gæta þess þó að taka ekki upp
alla siði vestrænna þjóða. Heilbrigð-
isráðherra landsins sagði til að
mynda í viðtali við Washington Post
á dögunum: „Við viljum ekki líkja
eftir Vesturlöndum að öllu leyti.
Ímyndið ykkur ef við myndum opna,
hvað kallið þið það … elliheimili?
Ímyndið ykkur ef íbúar í Bútan
myndu henda ömmu og afa út? Við
gætum hreinlega ekki leyft það.“
Internetið er einnig búið að ryðja
sér til rúms í Bútan, ferðaskrifstof-
urnar eru með vefsíður og í stöðugu
tölvupóstsambandi við viðskiptavin-
ina og á fyrrnefndu hóteli í Paró gátu
viðskiptavinir meira að segja keypt
sér aðgang að netinu, reyndar á
hraða sem þekktist sennilega á Ís-
landi fyrir fimmtán árum eða svo og
tók það hálftíma að koma einum
tölvupósti heimshorna á milli. Síðast
en ekki síst eru farsímar mikið not-
aðir í Bútan þó íslensku símafyr-
irtækin virðist ekki enn hafa gert
þjónustusamninga við landið – en
það gaf okkur raunar kærkomna
hvíld frá þessum þarfasta þjóni nú-
tímamannsins.
Vestrænar merkjavörur eru farn-
ar að láta á sér kræla og íbúar virð-
ast hafa nokkuð gott vald á enskri
tungu, verslanir í miðbænum eru til
að mynda merktar bæði með bú-
tönskum og enskum heitum og í einu
bókabúðinni sem við heimsóttum
reyndist nánast ómögulegt að finna
bækur á bútönsku, aðallega nokkrar
kennslubækur, en að öðru leyti var
lesefni heimamanna á ensku.
Það má búast við því að þessi þró-
un í átt til opnara samfélags haldi
áfram næstu árin og að fjöldi ferða-
manna aukist jafnt og þétt. Það fer
því sennilega hver að verða síðastur
að upplifa þessa einstöku perlu Hi-
malajafjallanna, áður en nútíminn
tekur völdin að fullu og þetta
Shangri-La nútímans verður aðeins
minning um horfinn heim í austri.
Strætó Almenningsvagnarnir voru litríkir í höfuðborginni Thimpu.
Góðgæti Þessi ungi drengur fær sér
á góðgæti á útimarkaðnum og lætur
ljósmyndarann ekki trufla sig.
Stopp! Engin umferðarljós eru í Bútan en lögreglan sér um að umferðin gangi vel fyrir sig.
Arkitektúr Paró-virkið er talið eitt glæsilegasta virki landsins og eitt besta dæmið um bútanskan arkítektúr.
»Við viljum ekki líkja eftir Vestur-
löndum að öllu leyti. Ímyndið ykkur ef
við myndum opna, hvað kallið þið það …
elliheimili? Ímyndið ykkur ef íbúar í Bút-
an myndu henda ömmu og afa út? Við
gætum hreinlega ekki leyft það.“
Mikilfenglegt Tígrishreiðrið er á klettasyllu í rúmlega 3100 metra hæð yfir sjávarmáli.
Virki Greinarhöfundur ásamt konu sinni, Maríu Margréti
Jóhannsdóttur, í Trashi Chhoe-virkinu í Thimpu.
Höfundur er lögfræðingur
og starfar hjá Kaupþingi
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. JÚLÍ 2008 13