Lesbók Morgunblaðsins - 18.10.2008, Blaðsíða 16

Í
mannheimum safnast hipphoppararnir
saman, annaðhvort hver í annars hljóð-
verum eða á tónleikum. Þetta eru fé-
lagsmiðstöðvarnar. Netið er svo mik-
ilvægur vettvangur boðskipta.
Spjallsvæðið Bents borð (bents-
bord.proboards62.com) er afar vinsælt og
þar er grasrótarstarfsemin stunduð af
miklu kappi. Vefurinn hiphop.is var mik-
ilvægur en hefur legið niðri um hríð en
kemur upp aftur í nóvember sem partur af
monitor.is-vefnum. Þá er rétt að benda á
síðuna www.coxbutter.com sem haldið er
úti af meðlimum úr Forgotten Lores, en
þar er hægt að nálgast heilu plöturnar
frítt. Ef menn vilja svo grúska ærlega og
liggja yfir straumum og stefnum í íslensku
hipphoppi er þægilegast að rekja sig í
gegnum myspace-síður listamannanna en
slíkt er orðið að staðli í tónlistarmenningu
nútímans. Einfaldast er að skella
sér inn á eina og þræða sig svo
í gegnum aðrar út frá henni
en menn eru iðulega með
tengingar á aðra lista-
menn. Þar er líka
hægt að fylgjast
með væntanlegum
viðburðum.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 2008
16 LesbókTÓNLIST
Klíkuhugsunarhátturinn
er þannig sterkur, eitt-
hvað sem hefur fylgt
hipphopp menningunni frá
upphafi. Þetta sker sig frá
t.a.m. harðkjarnasenunni
þar sem ást og bræðralag
er undirstrikað af krafti.
Áhersla á sérkenni og að
fá að „gera sitt“ er hins
vegar dagskipunin hjá
samtíma hipphoppurum.
Þ
að var árið 2001 sem XXX Rott-
weilerhundar og Sesar A gáfu út
plötur sem innihéldu í fyrsta skipti
texta á íslensku. Áhrif þessa áttu
eftir að verða gríðarleg, ómæld eig-
inlega, og eftir á að hyggja eig-
inlega furðulegt að menn hafi ekki farið fyrr af
stað, en viðlíka senur á Norðurlöndum, þar sem
menn rappa á móðurmálinu, höfðu verið í gangi
lengi vel.
Hugarfar íslenskra hipphoppara breyttist við
þetta á einni nóttu og alvöru hipphopp sena var
fædd. Fram að því hafði Subterranean flokk-
urinn verið helsti, og eiginlega eini, hipphopp
hópurinn sem eitthvað kvað að. Þar var hins
vegar rappað á ensku en eftir „byltinguna“ þótti
slíkt með öllu ótækt. Svo langt fóru menn í
dýrkun á hinu ylhýra að rapparar tóku höndum
saman með rímnamönnum og gáfu út plötu þar
sem þessum tveimur túlkunarformum var sleg-
ið saman. Á árinu 2002 hrundu svo inn plötur;
Bent & 7Berg, Móri, Skytturnar, Afkvæmi guð-
anna, Bæjarins bestu og Kritikal Mazz gáfu út
breiðskífur og safnplötur komu einnig út. Rapp-
fár mikið geisaði allt það ár og fram á það
næsta. Það datt hins vegar niður aftur, og það
afar snögglega.
Eins og bankahrunið
Á því eru þó eðlilegar skýringar, íslenska hipp-
hoppið hefur alla tíð verið jaðarbundið og þar
þrífst tónlistin. Slíkar senur eiga það þó til að
staldra við í meginstrauminum en vanalega er
sá tími stuttur.
Ómar Ómar hefur um langa hríð verið einn af
helstu málsvörum íslensks hipphopps. Hann
hefur rekið síðuna tfa.is, staðið fyrir skífusk-
anki, stýrt útvarpsþáttum o.fl. og er flestum
hnútum kunnugur hvað þessa eðlu list varðar.
Hann hefur þá verið mikill málvöndunarsinni
og myndast við að íslenska sem mest af erlend-
um tökuorðum.
Ómar líkir endalokum þessa blómaskeiðs við
bankahrunið, boginn hafi einfaldlega verið of
spenntur, of mikið hafi komið út og senan hafi
þurrausið sjálfa sig.
„Stóru útgáfurnar fóru líka að stökkva á
þetta og ætluðu beinlínis að græða á þessu.
Þetta var einfaldlega of mikið, of fljótt.“
Undir þetta tekur Dóri DNA, sólólistamaður
og meðlimur í rappsveitinni 1985!
„Senan var pínulítil en öflug. Of stór fyrir
landið og allir keyrðu þetta í strand. Í raun bara
svipað og með íslensku bankana.“
Jóhann Ágúst Jóhannsson gagnrýnandi tek-
ur í sama streng.
„Þetta er nú gjarnan það sem gerist ef eitt-
hvað springur svona út af miklum krafti eins og
gerðist með hipphoppið. Súrefnið klárast við
sprenginguna og helstu þátttakendur geta ekki
haldið dampi og fólk fær „óverdós“. Íslenskt
hipphopp var samt ótrúlega „real“, með fæt-
urna á jörðinni og vel gert, svona oftast nær.
Það sem gerði svo út um það að lokum var
gróðahyggjan. Þegar BT ætlaði t.d. að sitja eitt
um ákveðnar útgáfur í samráði við útgefendur
eða listamenn. Þetta gekk ekki og allir töpuðu,
sumir peningum aðrir „street credinu“. Þetta
var bara ekki kúl svo það var best fyrir þá sem
vildu gera þetta að alvöru að draga saman segl-
in og vinna að listinni í friði og ró – „keeping it
real!“
Klíkur
Í dag er fullt af fólki að búa til hipphopp. Poet-
rix og Dabbi T stigu fram með plötur í fyrra og
Forgotten Lores, Rottweiler, Original Melody,
Steve Sampling, Móri, 1985! og Sesar A; allir
eru þessir aðilar virkir í dag. Fyrir stuttu steig
fram súpergrúppan 32C og þá eru ótaldir
fjöldamargir einyrkjar sem kokka upp lög og
smella þeim svo út á netið. Vírað og raftónlist-
arskotið hipphopp flæðir þá úr ranni Pan Thor-
arensen og félaga hans (Regnskóg, Audio Imp-
rovement, Beatmakin Troopa o.fl.).
En allt tal um einhverja senu virðist óvinsælt,
sérstaklega hjá yngri hipp-hoppurum. Fólk
heldur sig út af fyrir sig og gerir sitt, segir
Ágúst Bogason dagskrárgerðarmaður:
„Áhuginn fyrir að vera í hljómsveitum virðist
vera minni en allir hafa græjað sig vel up af
tölvum, forritum og mixerum í góðærinu og eru
að „hipphopp laptop“-trúbadorast heima hjá
sér. Þeir sem eru í þessu eru í þessu 110%. Net-
ið er vettvangurinn – allir sem einhvern áhuga
hafa á dæminu hafa fyrir því að þefa uppi giggin
og þau eru kannski auglýst á frekar fáum stöð-
um.“
Klíkuhugsunarhátturinn er þannig sterkur,
eitthvað sem hefur fylgt hipphopp menningunni
frá upphafi. Þetta sker sig frá t.a.m. harð-
kjarnasenunni þar sem ást og bræðralag er
undirstrikað af krafti. Áhersla á sérkenni og að
fá að „gera sitt“ er hins vegar dagskipunin hjá
samtíma hipphoppurum. Auk þess eru skærur
og metingur á milli rappara jafn sjálfsagður
hluti af hipphoppinu og taktur og textar. Þetta
er partur af leiknum og menn stunda þetta
meira sem sport, frekar en að þeir missi svefn
yfir þessu. Nýverið voru Móri og Poetrix, tveir
af þekktari röppurunum í dag, í hnýtingum á
síðum þessa blaðs. Um það sagði Poetrix á þeim
tíma: „Það er að vissu leyti rétt … þetta er svo-
lítið leikurinn, ég get alveg tekið undir það. En
svo er það líka jákvætt að þetta veldur því að
allir eru á tánum og vilja gera betur en næsti
maður. Þetta er eins og samkeppni í fótboltaliði;
ef þú ert ekki í baráttu um stöðuna þína þá
þarftu heldur ekki að leggja neitt á þig.“
Virkni eða ekki?
Ómar Ómar segir að þessi einangrun rapp-
aranna sé að geta af sér tilraunakenndara hipp-
hopp en áður. Þegar allir séu hver í sínu horn-
inu fylgist menn ekki með því sem aðrir séu að
gera og það geti af sér ólíkar áherslur.
„Það er nóg að gerast í dag en okkur vantar
miðla til að koma þessu á framfæri. Menn
vilja koma tónlistinni sinni út víðar, það er al-
veg klárt. Starfsemin fer í dag mikið til fram í
gegnum netið, menn skjóta út mp3 lögum á
myspace en það er bara ekki nóg. Að mínu viti
er platan mikilvæg, þá lifa menn með tónlistinni
í einhvern tíma og eru að koma saman verki.
Mp3 þróunin hefur haft ýmislegt jákvætt í
för með sér en hún hefur líka ýtt undir
ákveðna leti.“
Atli Bollason gagnrýnandi hefur hins
vegar ögn aðra sýn á þetta og er
ómyrkur í máli.
„Það er sorglegt hversu lítil úr-
vinnsla hefur átt sér stað eftir
sprenginguna. Sjálfur hélt ég að ís-
Íslenskt hipphopp: skýrsla
Morgunblaðið/Frikki
Einsamall Móri Íslenskt samtíma hipp-hopp einkennist af tiltölulegri einangrun þeirra sem það stunda.
Íslenskt rapp sprakk út með látum árin 2001 og 2002 og var þá á allra vörum. Tónlistin fór hins vegar jafnharðan
aftur niður fyrir moldu en virknin í dag er engu að síður æði mikil, þrátt fyrir ósýnileikann
lenskt hipphopp væri komið til að vera sýnilegt
frá og með 2002. Svo virðist ekki vera. Kannski
að hluti af því sé hin gríðarlega óvild og skortur
á samstöðu sem mér finnst ég hafa fundið í hipp-
hoppi. Allir rapparar baktala alla hina rapp-
arana, og allir taktsmiðirnir eru að eigin mati
langt yfir hina hafnir. Svo virðist á heildina litið
ekkert sérstaklega mikill metnaður í gangi, fólk
hendir bara í lag á einu kvöldi og enginn virðist
vilja smíða langlíf eða úthugsuð verk – áherslan
er kannski fullmikil á víðar buxur og hassreyk-
ingar í stað þess að gera gott hipphopp.“
Og um mp3-væðinguna hefur hann þetta að
segja:
„Efnisleg form eru alltaf einhvern veginn
meiri „steitment“ en myspac-útgáfa, enda er
það alþekkt að þangað rati inn demo og hálf-
kláruð lög sem færu aldrei á plötu. Þar er lög-
unum líka skipt út eins og nærbuxum og það
stendur einhvern veginn ekkert eftir til lengri
tíma litið. Upphleðsla á MySpace er herfileg
söguleg skráning og enginn sem vill láta taka
sig alvarlega lætur slíka útgáfu nægja.“
Bjartsýni
Bæði rýnar sem listamenn eru þó ásáttir um að
íslenskan sé málið; eitthvað sem var ekkert svo
sjálfsagt mál fyrir byltingu. Jóhann Ágúst seg-
ir:
„Það skiptir öllu máli. Afkvæmi Guðanna
voru til dæmis með frábæra texta, Móri líka, Vi-
vid Brain og Forgotten Lores sömuleiðis. Til að
boðskapurinn komist til skila og tákni eitthvað í
íslenskum raunveruleika þarf rappið að vera á
íslensku. Rapp sem fjallar um þjóðfélagsástand,
pólitík, og er gagnrýnið þarf að vera á móð-
urmálinu. Tyrkneskt rapp er gott dæmi um það
en lengi vel töldu tyrkneskir hipphopparar
ómögulegt að nýta tungumálið. En sáu svo að
það er bara málið þegar kom að því að yfirfæra
merkingu og það er líka séreinkenni og stíll að
nota móðurmálið – annað flæði en á ensku. Ís-
lenskir hipphopparar verða þó að vara sig á að
troða ekki of mörgum atkvæðum í hverja línu.“
Ómar Ómar segir að lokum að það vanti til-
finnanlega meiri sýnileika eigi hipphoppið að
blómstra enn frekar. Hann er bjartsýnn á fram-
haldið og í nóvember verður hiphop.is vefurinn
opnaður á nýjan leik, undir hatti monitor.is.
„Það virðist oft velta á einum manni að draga
vagninn. Robbi Kronik hefur t.d. verið mjög
duglegur í þessu en það er ekki nóg. Íslenska
hipphoppið er búið að vera nógu lengi neð-
anjarðar, ef það fer ekki að komast meira í út-
varp eða verða sýnilegra koðnar þessi virkni
sem er núna í gangi niður, smátt og smátt.“
Hvar er rappið?
Höfundur þakkar eftirtöldum ómetanlega aðstoð við
vinnslu greinarinnar: Ómar Ómar, Jóhann Ágúst Jóhanns-
son, Sesar A, Erpur Eyvindarson, Ágúst Bogason, Atli Bolla-
son, Steve Sampling, Dóri DNA, Haukur S. Magnússon.
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is