Morgunblaðið - 30.06.2008, Page 18

18 MÁNUDAGUR 30. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Einar Krist-inn Guð-finnsson
sjávarútvegs-
ráðherra er undir
miklum þrýstingi
þessa dagana að
fara ekki eftir ráðgjöf Haf-
rannsóknastofnunar um afla
á Íslandsmiðum á næsta fisk-
veiðiári. Tvö lítil dæmi hafa
skotizt upp á yfirborðið hér í
Morgunblaðinu síðustu daga.
Annars vegar hvatti Gunn-
þór Ingvason, framkvæmda-
stjóri Síldarvinnslunnar í
Neskaupstað, ráðherrann til
að hugsa sig tvisvar um áður
en hann ákvæði að halda sig
við fyrirhugaðan niðurskurð
á þorski. Þetta var sagt í því
samhengi að olíuverð er nú
orðið svo hátt, að útgerðar-
menn þurfa að hugsa sig vel
um áður en þeir stunda dýrar
veiðar á ódýrum tegundum á
borð við karfa og kolmunna.
Á Reykjaneshrygg hafa ís-
lenzk skip verið að hætta
veiðum vegna dræms afla og
hás olíukostnaðar.
Hins vegar skrifaði Örn
Pálsson, framkvæmdastjóri
Landssambands smábátaeig-
enda, grein í Morgunblaðið í
gær, undir fyrirsögninni
„þorskstofninn er ekki í
hættu“. Hann skorar á ráð-
herra að taka tillit til sjónar-
miða hagsmunaaðila í sjávar-
útvegi, um að gott ástand sé
á þorskstofninum og engin vá
fyrir dyrum.
Þetta eru óskynsamlegar
áskoranir á sjávar-
útvegsráðherra,
byggðar á
skammtímasjón-
armiðum. Það er
rétt að þorsk-
stofninn er ekki í
hættu. Hafrann-
sóknastofnun heldur því ekki
fram. Stofnunin hefur hins
vegar fært fyrir því skyn-
samleg rök að með hóflegri
sókn megi byggja upp þorsk-
stofninn til lengri tíma litið.
Allt frá aldamótum hafa allir
árgangar þorsks verið slakir.
Það þýðir að takmarka verð-
ur sóknina svo stofninn nái
sér á strik.
Skynsamleg uppbygging
þorskstofnsins felur einmitt í
sér að fiskurinn verður veið-
anlegri, auðveldara verður að
ná í hann og olía sparast hjá
útgerðinni. Í þessum efnum
þýðir ekki annað en að hugsa
til langs tíma. Fátt bendir til
að olíuverð lækki í bráð. Að
leggja til að veitt verði um-
fram ráðgjöf Hafró í ár, af
því að olíuverðið sé hátt og
dýrt að sækja í ódýrar fisk-
tegundir, er ábyrgðarleysi.
Væri farið í einu og öllu að
tillögum Hafrannsóknastofn-
unar yrði þorskaflinn á næsta
fiskveiðiári 124.000 tonn.
Sjávarútvegsráðherra sagði í
fyrra að ekki yrði farið niður
fyrir 130.000 tonn á þessu
ári. Hann á að halda sig við
þá tölu. Einar Kristinn sýndi
í fyrra að hann hefur kjark til
að taka erfiðar ákvarðanir.
Vafalaust mun hann sýna
þann kjark á ný.
Einar Kristinn sýndi
í fyrra að hann hefur
kjark til að taka erf-
iðar ákvarðanir.}
Áfram ráðherra
Morgunblaðiðflutti síðast-
liðinn laugardag
frétt af áhyggjum
íbúa í Grindavík af
frágangi á bygging-
arsvæði í bænum.
Þar er engin girðing umhverf-
is svæðið, steypustyrktarjárn
standa upp úr veggjum og
byggingarefni liggur á víð og
dreif. Móðir ungra barna í
hverfinu gagnrýnir frágang-
inn og óttast að börn geti farið
sér að voða.
Svör þeirra, sem eiga að
bera ábyrgð á því að svæðið sé
öruggt, koma sízt á óvart.
Byggingarfulltrúinn í bænum
segist hafa „rætt við“ verktak-
ann um „hvort ekki væri ráð-
legt“ að girða svæðið af.
Verktakinn sjálfur gefur lít-
ið fyrir slíkt, segist ekki skyld-
ugur að girða svæðið af. „Ef
menn skoða önnur bygging-
arsvæði [til dæmis] í Reykja-
vík þá sjá þeir strax að frá-
gangurinn hér er ekkert
frábrugðinn því sem gerist
annars staðar,“ segir verktak-
inn.
Þar stendur
líklega hnífurinn í
kúnni. Það er
lenzka á Íslandi
að verktakar
standa sig alveg
hreint hörmulega
við að tryggja öryggi við fram-
kvæmdir.
Allir þekkja hversu oft vant-
ar upp á að vegaframkvæmdir
séu almennilega merktar, bent
á hjáleiðir og ökumenn varaðir
við í tíma. Afleiðingarnar hafa
komið skýrlega í ljós, til dæm-
is á Reykjanesbrautinni þar
sem alltof mörg slys og óhöpp
hafa orðið að undanförnu.
Byggingaverktakar standa
sig sízt betur. Það eru allt of
mörg dæmi um ógirt fram-
kvæmdasvæði, opna hús-
grunna og annað af því tagi,
sem skapar stórkostlega
hættu, ekki sízt fyrir börn.
Og þeir, sem eiga að hafa
eftirlit með örygginu, „ræða“
gjarnan hvort öryggisráðstaf-
anir væru ekki „ráðlegar“.
Svona geta menn látið á
meðan enginn slasast. Það er
öllu verra ef slysin verða.
Verktakar standa
sig hörmulega við
að tryggja öryggi
framkvæmda.}
Eins og allir hinir
Í
nýlegu sjónvarpsviðtali gagnrýndi
breski sendiherrann Íslendinga fyrir
að leyfa veiðar á fjörutíu hrefnum.
Hann sagði magnið svo lítið að það
skipti engu máli og spurði hvers
vegna Íslendingar stæðu í þessu. En væri
fráleitt að spyrja hvers vegna Bretar gera
eitthvað, sem engu máli skiptir, að milliríkja-
deilu?
Og hvað sem líður verðmætamati sendi-
herrans, þá skiptir það mig máli að eiga þess
kost að snæða hrefnu, ekki síður en aðrar af-
urðir hafsins.
Ein rökin gegn hvalveiðum, sem heyrst
hafa upp á síðkastið, lúta að því að hvalveiðar
geti spillt fyrir framboði Íslands í Öryggisráð
SÞ. Ég á erfitt með að trúa því að mönnum
sé alvara með slíkri röksemdafærslu. Ef við
eigum að teljast gjaldgeng þar inn, þurfum við þá ekki
einmitt að sýna að við getum staðið við okkar sannfær-
ingu?
Hvalaskoðun var talsvert til umræðu á ársfundi vís-
indanefndar Alþjóðahvalveiðiráðsins í Chile á dögunum.
Fram kom að hvalaskoðun gæti haft truflandi áhrif á
hegðun, útbreiðslu og jafnvel viðkomu hvalastofna.
Kannski hvalaskoðun spilli fyrir framboði okkar í
öryggisráðið? Ég neita að trúa því.
Margir Íslendingar brostu út í annað þegar Keikó
var fluttur á hafsvæði hvalveiðiþjóða í norðri með ærn-
um tilkostnaði. En varð ekki svipað uppþot
hér á landi þegar tveir sjúkir og soltnir
hvítabirnir villtust hingað til lands? Það átti
að kosta miklu til að fanga þá og flytja til
Grænlands, þar sem kvóti er gefinn út á
hvítabirni. Grænlendingar brostu að fjöl-
miðlafárinu. En allt kom fyrir ekki, þrátt
fyrir stórhuginn, og „morð“ var fyrirsögnin í
dönskum fjölmiðli.
Skyldi það hafa spillt fyrir framboði Ís-
lands í öryggisráðið?
Eftir stendur að engin vísindaleg rök eru
fyrir því að hvalastofnar séu í hættu, allra
síst hrefnustofninn. Hvers vegna vill hluti ís-
lensku þjóðarinnar þá ekki veiða hvali? Sú
andstaða hefur ekkert með umhverfisvernd
að gera. Það er mikilvægt að við horfumst í
augu við að þetta er fyrst og fremst
ímyndarmál, en tínum ekki til falsrök. Þetta er spurn-
ing um hversu vinsælir Íslendingar eru í útlöndum.
Sú spurning er hinsvegar góð og gild, hvort við þurf-
um ekki að veiða fleiri hrefnur, minnka hrefnustofninn
og stuðla að meira jafnvægi í fæðukeðju hafsins. Á
sama tíma og íslenska þjóðin hefur aldrei veitt minni
þorsk, þá hafa sjaldan verið fleiri hrefnur um þorskana.
Og samkvæmt frumniðurstöðum Hafró, sem kynntar
voru í Chile, éta þær mun meiri þorsk en áður var talið.
Er það ástand þolandi fyrir þjóð þar sem ein af grunn-
stoðum atvinnulífsins eru fiskveiðar? pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Af hrefnuveiðum og öryggisráði
FRÉTTASKÝRING
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Útlitið var ekki gott.Lánsfjárkreppan var far-in að bíta og norski olíu-sjóðurinn tekinn að
skreppa saman eftir því sem óveð-
ursskýin hrönnuðust upp yfir mörk-
uðunum. Hlutabréfin stefndu í eina
átt, niður á við, og mál manna að það
tæki markaðinn að minnsta kosti
lungann úr árinu að rétta úr kútnum.
Á sama tíma fór heimsmarkaðs-
verðið á olíu stighækkandi, úr 68,83
Bandaríkjadölum tunnan í júní í
fyrra í um 140 dali tunnan nú, og all-
ar forsendur norska olíusjóðsins
skyndilega gerbreyttar. Og ekki er
verið að spara stóru orðin um olíu-
vinnsluna á Norðursjó, upp sé runn-
ið gullaldarskeið í vinnslunni og jafn-
vel talið að vinnanlegar olíubirgðir
séu fimmtungi meiri en talið hefur
verið fram að þessu.
Tölurnar tala sínu máli.
Í síðasta mánuði skýrði Åslaug
Haga, nokkrum vikum áður en hún
lét af embætti ráðherra olíu- og
orkumála í norsku stjórninni, frá því
að heildartekjur ríkisins úr olíu-
geiranum á þessu ári væru nú áætl-
aðar rúmir 6.200 milljarðar króna.
Jafngildir það hátt í sjöfaldri vergri
landframleiðslu Íslands á liðnu ári.
Þriðjungur tekna norska ríkisins í
ár mun því koma úr olíunni og er út-
litið óneitanlega bjart í því ljósi að
talið er að Norðmenn hafi gengið á
sem nemur þriðjung af vinnanlegum
jarðefnaeldsneytisbirgðum við land-
ið, þar af um helming olíunnar.
Verðmætið tugföld
landsframleiðsla Íslands
Olíugróðinn kemur fram í verð-
mæti olíusjóðsins, sem fór í apríl síð-
astliðnum úr 1.947 billjónum
norskra króna (þúsund milljörðum,
milljón milljónum) í um 2.017 billj-
ónir, samanborið við 2.093 billjónir
norskra króna í ársbyrjun, ígildi um
37faldrar vergrar landsframleiðslu á
Íslandi í fyrra, sem var þá um 914
milljarðar íslenskra króna.
Olíusjóðurinn var settur á legg ár-
ið 1990 og er almennt þekktur undir
því nafni þótt hann hafi fyrir tveimur
árum verið nefndur upp á nýtt, elli-
lífeyrissjóðurinn Global. Hafa sér-
fræðingar við eignastýringu sjóðsins
spáð því að eignir hans verði orðnar
ríflega 4,3 billjónir norskra króna í
lok árs 2015 og verður heildar-
upphæðin þá farin að slaga upp í átt-
ugfalda verga landsframleiðslu ís-
lenska hagkerfisins, miðað við 2007.
Skoskir vilja olíusjóð
Margir renna öfundaraugum til
norska olíusjóðsins og var því nýlega
slegið upp á forsíðu dagblaðsins
Scots Independent, hressilegu mál-
gagni skoskra sjálfstæðissinna, að ef
Skotland sem sjálfstætt ríki fengi
„aðeins“ 82,5 prósent af tekjum
breska ríkisins af sölu á olíu og gasi
úr Norðursjó myndi slíkur rík-
issjóður skila sem svarar 713 millj-
arða króna tekjuafgangi.
Nokkuð hefur verið fjallað um
þetta í bresku blöðunum að und-
anförnu og á vefsíðu The Times er
haft eftir Martin Skancke, sjóðs-
stjóra eignastýringar í norska fjár-
málaráðuneytinu að vegna fjár-
lagahalla skoska ríkisins væri slíkt
skref ekki heppilegt um þessar
mundir.
Af miklu er að taka. Breska út-
varpið, BBC, og The Times greindu
fyrir skömmu frá því að jarðfræð-
ingar telja nú að hægt verði að vinna
allt að fimmtungi meira af olíu í
Norðursjó, þar sem hingað til hefur
verið talið að megi vinna 30 milljarða
tunna, en til samanburðar hafa verið
unnir um 37 milljarðar tunna úr
breska hafsvæðinu. Veldur hækkun
olíuverðsins því að áður óarðbær
vinnsla er nú orðin arðbær.
Krefjandi Olíuvinnsla á Norðursjó er ekki hættulaus, enda veður oft válynd.
Norski olíusjóðurinn
tútnar út á nýjan leik
Drjúgt hafsvæði
Frá því olía var upp-
götvuð í Norðursjó á
sjöunda áratugnum
hafa Norðmenn og
Bretar unnið mest af
olíunni á svæðinu og þeir fyrr-
nefndu tekið forystu hin síðari ár.
Hátt olíuverð hefur átt þátt í auk-
inni fjárfestingu og áætla samtökin
NOF Energy að 1.730 störf séu í
boði í olíuiðnaðinum í Norðursjó.
Í hálfa öld
Norsk stjórnvöld
stefna að því að halda
olíuvinnslunni áfram í
að minnsta kosti hálfa
öld, en 36 ár eru nú liðin frá stofnun
ríkisolíufyrirtækisins Statoil.
Veigamikil
Norðmenn hafa yfir
að ráða um 50% af ol-
íu- og gasbirgðum
Vestur-Evrópu. Olían
vegur þungt í þjóðarbúskapnum,
árið 2005 sköpuðu tekjur af sölu á
hráolíu og gasi 52% af heildar út-
flutningstekjum Norðmanna.
Gróði geymdur
Norski olíusjóðurinn
var stofnaður árið
1990 með það í huga
að leggja til hliðar
tekjur af óendurnýjanlegri orku-
uppsprettu fyrir næstu kynslóðir.