Morgunblaðið - 04.10.2008, Qupperneq 32

32 LAUGARDAGUR 4. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Katrín Árna-dóttir fæddist í
Oddgeirshólum í
Hraungerðishreppi
26. maí 1910. Hún
lést á Heilbrigðis-
stofnun Suðurlands
21. september síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Árni
Árnason, frá Hörgs-
holti í Hrunamanna-
hreppi, f. 24. júlí
1877, d. 10. maí
1936 og Elín Stein-
dórsdóttir Briem,
frá Hruna í sömu sveit, f. 20. júlí
1881, d. 30. ágúst 1965. Katrín var
fjórða í röð níu systkina. Hin eru:
1) Steindór, f. 17. júní 1904, d. 1.
apríl 1906, 2) Kamilla Sigríður, f.
3. maí 1907, d. 7. september 1998,
3) Steindór Briem, f. 3. október
1908, d. 4. ágúst 1937, 5) Ólafur, f.
21. september 1912, d. 25. febrúar
1913, 6) Ólafur, f. 23. maí 1915, d.
19. maí 1996, 7) Guðmundur, f. 26.
nóvember 1916, d. 27. október
2007, 8) Jóhann Kristján Briem, f.
28. ágúst 1918, og 9) Ólöf Elísabet,
f. 31. janúar 1920. Uppeldissystir
þeirra er Jónína Guðbjörg Björns-
gift Indriða Birgissyni, f. 16. októ-
ber 1955. Börn þeirra eru Steinar,
f. 19. maí 1982, Birgir, f. 2. októ-
ber 1986, og Árni, f. 4. febrúar
1991.
Katrín ólst upp í Oddgeirshólum
í Hraungerðishreppi. Hún nam við
Héraðsskólann að Laugarvatni að
loknu skyldunámi. Hún sótti sér
menntun í vélprjóni og fór til Skot-
lands einn vetur til að kynna sér
rekstur prjónastofa. Hún ferðaðist
um landið og kenndi vélprjón um
nokkurra ára skeið. Katrín stofn-
aði og rak sína eigin prjónastofu á
Selfossi frá 1945 til 1949. Eftir það
gerðist hún húsfreyja í Hlíð í
Gnúpverjahreppi en stundaði
áfram framleiðslu og sölu á ullar-
fatnaði og minjagripum. Hún var
frumkvöðull í hönnun og vinnslu
fatnaðar úr íslensku ullinni. Hún
tók virkan þátt í félagsstarfi sveit-
ar sinnar og sat í stjórn Kven-
félags Gnúpverja, bæði sem ritari
og formaður. Katrín var víðlesin
og hafði skoðanir á flestu. Hún var
einnig vel hagmælt og gaf meðal
annars út ljóðaheftið Kátir krakk-
ar, auk þess sem ljóð eftir hana
birtust í bókinni Vængjatök: Hug-
verk sunnlenskra kvenna og fleiri
ritum.
Útför Katrínar fer fram frá
Stóra-Núpskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
dóttir, f. 21. maí
1929.
Katrín giftist hinn
8. janúar 1949 Stein-
ari Pálssyni, bónda í
Hlíð í Gnúpverja-
hreppi, f. 8. janúar
1910, d. 8. mars 1997.
Börn þeirra eru: 1)
Páll Ragnar, f. 26.
júní 1950, sambýlis-
kona Sigfríður Lár-
usdóttir, f. 8. janúar
1951. Börn hennar
eru a) Reynir Smári
Reynisson, f. 11.
febrúar 1971, sonur hans er Ísak
Máni, f. 12. febrúar 2004 og b)
Helga Rós Reynisdóttir, f. 15. júlí
1981, börn hennar eru Hugrún
María, f. 20. desember 2002 og
Frosti Þór Scheving, f. 1. ágúst
2005. 2) Tryggvi, f. 9. mars 1954,
kvæntur Önnu Maríu Flygenring,
f. 6. ágúst 1956. Börn þeirra eru a)
Jóhanna Ósk, f. 12. ágúst 1981,
gift Róberti Páli Chiglinsky, f. 22.
desember 1978, dóttir þeirra er
Kolbrá Kara, f. 29. ágúst 2005, b)
Helga Katrín, f. 21. júní 1984, og c)
Guðný Stefanía, f. 16. janúar 1991.
3) Elín Erna, f. 30. desember 1956,
Það er margt sem minnir á Kötu,
tengdamóður mína, þessa haust-
daga. Hún hefði verið ánægð að sjá
uppskeruna úr garðinum, sem við
Helga Katrín roguðumst með heim í
haustsólinni. Risastórar gulrætur,
ilmandi kryddjurtir, gulrófur, kart-
öflur og fleira. Og við ræddum um
hvað Kata hafði haft sterk áhrif með
nærveru sinni og lifandi áhuga á
ræktun og öllu lífi. Það hefur smitað
út frá sér og er alfarið henni að
þakka að við Tryggvi gerðum til-
raunir til matjurtaræktunar. Það var
alltaf hægt að leita til Kötu um ráð í
ræktuninni og læra af henni. Hún
hafði sannarlega græna fingur því
það óx allt hjá henni. Byrjað var
snemma vors að undirbúa vermi-
reitinn. Í honum voru aldar upp kál-
plöntur til útplöntunar, síðan var
gulrótum sáð og breitt plast yfir til
að hjálpa þeim af stað í hinum harða
heimi þegar vorhret gátu eyðilagt
allt. Eins var til lítils unnið ef allt
kafnaði í arfa yfir sumarið. Ég hef
líka grun um að Kötu hafi þótt stund-
irnar sem hún fór höndum um
plöntur og moldina endurnærandi á
vissan hátt. Hún var hagsýn hús-
móðir sem veitti vel og þau Steinar
og Kata samhent í að taka vel á móti
gestum. Af sömu umhyggju sinnti
hún mörgum börnum, sem hún tók
inn á heimilið um lengri eða skemmri
tíma. Þau voru eins og litlu plönturn-
ar sem reisa þurfti við og hlúa að eft-
ir áföll lífsins.
Hún bar hag Kvenfélags Gnúp-
verja mjög fyrir brjósti og var í
stjórn þess um allnokkurt skeið og
var einnig formaður þess. Kata var
óhrædd við að láta skoðanir sínar í
ljósi og var fylgin sér. Þegar ég var
nýkomin í sveitina var ekkert um
það að ræða hvort ég gengi í Kven-
félagið, það var bara sjálfsagt mál.
Enda vissi hún að þar var gott starf
unnið.
Þær eru margar vísurnar og ljóðin
hennar enda ólst hún upp við kveð-
skap í Oddgeirshólum. Hún var oft
fengin til að semja bálka fyrir þorra-
blótin og í ferðum ýmissa félaga voru
ortar vísur. Þá er ekki síðra að minn-
ast á handverk hennar. Hún var sí-
vinnandi við ýmiss konar handa-
vinnu og var mjög umhugað um að
halda á lofti gæðum íslensku ullar-
innar. Þar var hún mjög framsýn,
enda tískuvörur úr ull hátt metnar í
dag. Hún vann mest úr lopa og ein-
girni og hannaði allt frá grunni, bæði
snið og mynstur. Ótrúlegt var hvað
hún kom miklu í verk með öllu því
daglega starfi, sem hún innti af
hendi samhliða þessu.
Það er margs að minnast og margt
ber að þakka eins og stendur í sálm-
inum. Dætur okkar Tryggva voru í
uppvextinum með annan fótinn í
austurbænum og alltaf var jafn vel
tekið í að passa þær ef við þurftum
að bregða okkur frá. Í mörg ár byrj-
uðu þær daginn á að fara austurí og
borða grautinn með afa og ömmu á
meðan við sinntum fjósverkum. Það
er ómetanlegur fjársjóður, sem við
höfðum aðgang að og virtist ótæm-
anlegur. En allt tekur enda. Nú er
Kata lögð til hinstu hvílu, orðin 98
ára. Ég kveð hana með hjartans
þökkum fyrir allt, sem hún veitti mér
og fjölskyldu minni.
Það er indælt að eiga sér hæli.
Og einkum í fagurri sveit.
Það er heppni, svo heilshugar mæli
að hugsa um gróandi reit.
(Katrín Árnadóttir.)
Anna María Flygenring.
Nú er hún amma Kata fallin frá,
98 ára að aldri. Það voru mikil for-
réttindi fyrir okkur systurnar að
alast upp með þau afa í næsta húsi og
fá að kynnast þeim merku hjónum.
Amma var mikill karakter og hafði
einhvern innri styrk sem ekki allir
hafa. Hún bar alltaf hag annarra fyr-
ir brjósti, féll aldrei verk úr hendi og
hafði sterkar skoðanir sem hún
leyndi ekki. Hún og afi ráku stórt
heimili í mörg ár og átti hópur barna
og unglinga þar heimili sumarlangt.
Það hefur verið heilmikil vinna að
halda utan um það og búa öllum
þessum börnum gott heimili enda
var hún iðulega komin á fætur milli
fimm og sex á morgnana og búin að
hrista fram úr erminni fleiri en eina
tegund af bakkelsi áður en klukkan
sló átta. Þess á milli var hún alltaf
með einhverja handavinnu, prjónaði
bæði á vél og í höndunum og bjó til
ýmsa sniðuga hluti sem hún ýmist
seldi eða gaf. Hún var frumkvöðull í
vélprjóni og að vissu leyti var hún á
undan sinni samtíð í framleiðslu á ís-
lenskum minjagripum, þar sem hún
bjó til litla vettlinga og sauðs-
skinnsskó með heimagerðum vísum
til að selja.
Gott dæmi um hennar endalausa
dugnað var að vorið sem hún varð ní-
ræð bað hún eitt sinn sonardóttur
sína um að slá garðinn sinn. Eitthvað
fannst henni dragast að úr því yrði,
því nokkrum klukkutímum síðar var
hún ekki bara búin að slá garðinn
sjálf með orfi og ljá, heldur einnig
búin að raka saman grasinu, setja
það í poka og var á leiðinni með það
út í fjós þegar unglinginn bar að með
sláttuvélina.
Amma var líka ótrúlega skemmti-
leg kona og er ekki hægt að minnast
hennar án þess að tala um vísurnar
sem hrukku fram af vörum hennar í
leik og starfi. Sumar runnu beint inn
í óminnið en aðrar voru hripaðar nið-
ur á blaðsnepla hér og þar. Flestar
áttu það þó sameiginlegt að vera full-
ar af glettni og oftar en ekki gerði
hún grín að sjálfri sér í vísum sínum.
Við fengum líka að heyra rammpóli-
tískar vísur fluttar við eldhúsborðið
löngu áður en við vissum hvað var
vinstri og hægri, rautt eða blátt.
Margar urðu þær að miklu uppá-
haldi eins og sú sem hún samdi um
eitt langömmubarnið í skírnarveisl-
unni og ótrúlegt að þó minnið væri
orðið dapurt undir það síðasta, þá
týndust vísurnar ekki. Það er því
eiginlega ekki er hægt að enda þessa
grein nema með vísu. Upphaflega er
hún þó ekki samin af ömmu en var,
er og verður í miklu uppáhaldi hjá
öllum þeim sem kynntust henni og
ýmsar nýjar útgáfur hafa orðið til,
hver annarri betri.
Gott er að vera góðum hjá
og geta sneitt hjá hinum.
Sárt er að vera sviptur frá
sínum bestu vinum.
Í dag er okkur efst í huga þakklæti
fyrir að hafa kynnst þessari merku
konu og vonandi munum við mæta
lífinu af sama hugrekki og æðruleysi
og hún. Við vitum að góður Guð er nú
með þér, elsku amma.
Þínar sonardætur,
Jóhanna Ósk og fjölskylda,
Helga Katrín og
Guðný Stefanía.
Katrín móðursystir mín og fóstra
var um margt sérstök kona. Hún var
hugmikil og drífandi í öllu sem hún
tók sér fyrir hendur. Skapandi hann-
yrðakona og einn af frumkvöðlum í
framleiðslu vélprjónaðra ullarvara.
Katrín hélt námskeið í vélprjóni víða
um land og rak um tíma prjónastofu í
félagi með öðrum konum áður en
hún flutti að Hlíð tæplega fertug að
aldri.
Katrín hafði ákveðnar skoðanir á
þjóðmálum og var ötull talsmaður
jöfnuðar og þeirra sem minna máttu
sín í lífinu. Hún var félagslynd og
naut sín í mannfagnaði þar sem hún
flutti gjarnan frumort ljóð og kastaði
fram vísum enda framúrskarandi
hagyrðingur.
Á uppvaxtarárum mínum var ég
níu sumur á heimili Katrínar og
Steinars í Hlíð. Andrúmsloftið á
heimilinu mótaðist af léttri glettni
þeirra hjóna, gagnkvæmri virðingu
og reglusemi. Á þessum árum var
tvíbýli í Hlíð, mannmargt á báðum
bæjum og vel tekið á móti gestum.
Áður en fjárrekstrarleiðinni um
Skarð var lokað var réttardagurinn
mikill hátíðardagur hjá frænku
minni. Ekki vegna þess að hún færi í
Skaftholtsréttir heldur vegna þess
að von var á góðum gestum. Um
morguninn rann Vesturleitarsafnið
niður Rothústúnið og fjallmönnum,
sem voru flestir sveitungar hennar
úr Flóanum,var boðið að hlöðnu
veisluborði í austurbænum. Ekkert
var til sparað og ríkti þar mikil kát-
ína og gleði sem enn er vitnað til.
Þrátt fyrir minnistap á síðustu
æviárum sínum var Katrín alltaf létt
í lund og í góðu skapi. Hún missti
aldrei hæfileikann að setja saman
vísu og talaði gjarnan í hendingum.
Nú er löngu og farsælu æviskeiði
lokið. Við sem áttum því láni að
fagna að vera henni og Steinari sam-
ferða í lífinu eigum góðar minningar
um merk, glaðlynd og samhent hjón
sem voru sveit sinni til sóma.
Ég votta börnum Katrínar og fjöl-
skyldum þeirra samúð mína og fjöl-
skyldu minnar.
Ólafur Jónsson.
Með láti Katrínar Árnadóttur eru
horfnir af sjónarsviðinu allir hús-
bændurnir í Hlíð í Gnúpverjahreppi
sem stunduðu þar búskap um miðja
og ofanverða síðustu öld. Þá á ég við
föðurbræður mína Lýð og Steinar
Pálssyni, og konur þeirra Guðbjörgu
Steinsdóttur og Katrínu. Ég var
kaupakona hjá Kötu og Steinari í
fjögur sumur frá 12 ára aldri á ár-
unum fyrir 1960, en hafði þá oft áður
heimsótt og dvalið í Hlíð hjá ættingj-
um mínum.
Á báðum bæjunum, Austurbæn-
um og Vesturbænum, var mikill
fjöldi barna og ungmenna í kaupa-
mennsku. Heimilisfólk á Hlíðarbæj-
unum var oft á þriðja tug yfir sum-
armánuðina og mikill gestagangur,
bæði ættingja og óvandabundinna.
Þeir sem einu sinni höfðu dvalið í
Hlíð rötuðu þangað aftur. Við kaupa-
fólkið sinntum heimilisstörfum og
þeim fjölbreyttu verkum sem tengd-
ust sveitabúskap á þessum árum.
Tæknin hafði vissulega sett mark
sitt á sveitastörfin, en samt ekki á
þann afgerandi hátt sem síðar hefur
orðið. Ekki var vandalaust fyrir hús-
bændur að kenna börnum og ung-
lingum til verka og halda þeim að
vinnu eins og sjálfsagt þótti að gera á
þessum tíma.
Óendanlegir möguleikar voru á að
nýta frístundirnar í yndislegu um-
hverfi. Hlíð eignaðist sérstakan sess
í hjarta margra þeirra sem þar
dvöldu, tákn friðar og kjölfestu. Þeg-
ar ég kom til Kötu og Steinars höfðu
þau eignast börn sín þrjú og oft
dvaldi á heimilinu móðir Kötu, Elín
Briem. Allt heimilishald var í föstum
skorðum og með miklum myndar-
brag; nýtni og vandvirkni alltaf höfð
að leiðarljósi. Áhersla var lögð á
ræktun. Trjálundurinn umhverfis
bæinn óx og dafnaði, grænmetis-
garðarnir voru til fyrirmyndar og
mikið lagt upp úr hollustu í fæði.
Málrækt var sameiginlegt áhugamál
Kötu og Steinars og stundum þótti
okkur krökkunum leiðréttingarnar
óþarfa smámunasemi. Kata var mik-
ill vísna- og ljóðaunnandi, hún kunni
ógrynnin öll af kvæðum og orti
gjarnan vísur sem við hin fengum að
njóta með henni.
Steinar og Kata voru komin undir
fertugt þegar þau hófu sambúð.
Samt sem áður hlotnaðist þeim löng
og hamingjurík samvist. Eftir að um
hægðist hjá þeim gátu þau sinnt
áhugamálum sínum í ríkara mæli en
áður. Kata varð afkastamikill hönn-
uður. Hún hannaði og prjónaði kjóla,
sjöl og aðra dýrgripi sem urðu eft-
irsótt söluvara. Þau nutu samvista
við börn sín og barnabörn, fylgdust
einstaklega vel með allri þjóðmála-
umræðu og tóku virkan þátt í henni.
Þau voru bæði róttæk í skoðunum og
gagnrýnin á margt sem gerðist í
samfélaginu. Jafnframt voru þau
umburðarlynd og skemmtileg. Það
var unun að hitta þau á mannamót-
um eða sækja þau heim. Umræðu-
efnin voru óþrjótandi.
Allt hefur sinn tíma. Nú er þessi
tími liðinn og komið að því að kveðja
Katrínu. Mér er efst í huga gleði og
þakklæti fyrir að hafa fengið að njóta
samvista og leiðsagnar hennar og
þessa góða fólks.
Ragnhildur Bjarnadóttir.
„Oft þegar ég hef átt í einhverri
þröng, hefur mér orðið það að
dreyma, að ég væri á leið heim að
Hlíð eins og í gamla daga, og hefur
það vitað á gott“ segir Einar Jónsson
myndhöggvari í endurminningum
sínum og að „… einhver tilfinning
friðar og samræmis hvíldi þar yfir
mönnum og dýrum.“
Katrín Árnadóttir fluttist að Hlíð
þegar hún giftist afabróður mínum,
Steinari Pálssyni og sá friður sem
Einar lýsir svo fallega ríkti áfram í
Hlíð. Þó að friður og samræmi væri
aðalsmerki bæjarins var daglegt líf
þar oftast annasamt í meira lagi, þau
hjón ráku lengst af mikið bú af
myndarskap auk þess að sinna ýms-
um félagsstörfum í hreppnum. Þeg-
ar horft er til baka kemur skipulag
og verkkunnátta upp í hugann en
einnig smekkvísi, hófsemd og ein-
stakur hæfileiki til að kynna sér og
tileinka nýjungar sem gætu nýst til
framfara í samfélaginu. Þeir fjöl-
mörgu sem dvöldu á bænum í lengri
eða skemmri tíma héldu tryggð við
Hlíðarfólkið enda hjónin bæði ein-
stök að góðvild og umburðarlyndi
sem þau sýndu oft í verki án þess að
vekja athygli á því eða ætla sér sér-
stakar þakkir fyrir. Bæði voru víð-
lesin og ræktuðu menningarræturn-
ar, ekki síst á efri árum eftir að
Tryggvi og Anna tóku við búinu og
meiri tími gafst til lestrar og pæl-
inga. Katrín var sérlega hagmælt og
hélt þeim hæfileika allt fram á síð-
ustu daga þótt minnið væri farið að
bregðast henni að öðru leyti. Hún
átti langt, fallegt og farsælt líf. Þeg-
ar ég hitti hana síðast nú í sumar fór
hún eins og oftast með vísur og síð-
ustu vísuorðin sem ég heyrði af
hennar vörum enduðu á: „… nú birt-
ir fyrir blástjörnunni skærri“.
Katrín Árnadóttir
✝
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
KRISTÍN JÓNSDÓTTIR SWAN,
Lindasíðu 4,
Akureyri,
lést á dvalarheimilinu Hlíð 28. september.
Útför hennar mun fara fram í kyrrþey.
Guðmundur Þorberg Jósefsson Swan, Teri Swan,
Jón David Swan,
Katrín Jónína Swan,
Kelli Ann Shoulders,
Xanath Spengler,
Kæja Rós Swan
og langömmubörn.
✝
Elskuleg móðir mín,
ELÍSABET ANNA GUNNLAUGSSON LORMAN,
Hvassaleiti 20,
andaðist á heimili sínu mánudaginn 15. september.
Útförin hefur farið fram í kyrrþey að ósk hinnar
látnu.
Fyrir hönd aðstandenda,
Sigurlaug Magnúsdóttir.