Skinfaxi - 01.01.1913, Blaðsíða 5

SKINFAXI
5
elfum flotinn angistar,
örvum skotinn bölvunar."
Árásirnar, hatur og öfund blanda lífið
galli. Sá, sem mennirnir hata, hatar og
fyrirlítur ]iá, sem hvergi gefa honum griða-
stað. Að því Iýtur þessi vísa:
„Hrekkja spara má ei mergð.
Manneskjan skal vera
hver annarar hris og sverð,
hún er bara til þess gerð.“
Þetta er honum bæði gaman og alvara,
lífsskoðun hans að sumu leyti, mynduð
undir svipuhöggum samtíðarinnar. Hann
breytir þannig er haun fær sér hújörð með
lágum brögðum, í ástamálum við Rósu,
sem fyrirgaf, og Agnesi, sem tók líf lians
fyrir heitrofin. En innan um hrögðin og
grályndið er hann dáðadrengur, vægur og
mildur við fátæka og auma en stórhrotinn
og harðvítugur við þá voldugu, gjörólíkur
þeim er sleikja tætur valdhafanna, en
spyrna við öreiganum.
En til hvers var Rósa fædd? Til ein-
hvers hetra en þess, sem hún hlaut. Rósa
var úr Eyjafirði, skarpgáfuð, ágætt skáld,
afburða tignarleg, svo að tekið var
til. Kornung kyntist hún ungum stúdent
nokkrum, snyrtilegum álitum og tungu-
mjúkum. Það var Páll Melsfeð, seinna
amtmaður.
Með þeim tókust ástir; samhliða lofast
Páll dóttur amtmannsins á Möðruvöllum
og giftist henni til fjár og valda. Á með-
an fær hann Rósu til að standa fyrir búi
sína austur á Héraði, og leynir hana
giftingunni. Er hann til skiftis þar eða á
Möðruvöllum og nýtur ásta beggja. Að
lokum bjargar hann sér út úr vandræð-
unum eins og sr. Hallór í Heiðarbýlinu og
kastar Rósu i fang manns, sem hún hafði
andstygð á. En hún giftist honum um-
yrðalaust til að Idýðnast Páli og bjarga
honum frá hneisu. Og þrátt fyrir alt elsk-
ar hún Pál skilyrðislaust, tilbiður hann,
færir alt ilt og ómannlegt í fari hans til
hetra vegar. En nú er hruninn vonaheim-
ur hennar, dýpsti strengurinn slitinn,
sakleysinu spilt, og sá sem hafði rænt
hana sæmd og hamingju, hefir kastað
henni burtu með fyrirlitningu og kæruleysi
eins og ryðguðu verkfæri, sem best er kom-
ið í ruslakistunni.
En Rósa var skáld, og meðan hana
dreymdi Ijúfa ástardrauma, og seinna, þeg-
ar hún mintist þeirra með sársauka i dap-
urlegri vöku, ómuðu instu strengir þessar-
ar viðkvæmu og göfugu konu. Þá urðu
til nokkrar heitustu og tilfinningaþrungn-
ustu vísurnar, sem til eru á málinu, t. d
þessi:
„Þó að kali heitur hver,
hylji dali jökull ber,
steinar tali og alt hvað er,
aldrei skal eg gleyma þér.“
Þvílíkur skáldskapur minnir á Shake-
speare, í afli tilfinninganna, í andagift,
myndauðgi og formsnild. En í vökunni
er þelta kveðið:
„Augað snart er tárum tært.
Trygð í partast mola.
Mitt er hjarta sárum sært,
svik er hart að þola.“
Eða þessi vísa sem allir kunna:
„Langt er síðan sá eg hann.“
Eftir giftinguna er Rósa aldrei söm og
fyr, ekki heldur í skáldskap; hún er brot-
in og beygð, eins og sigraður her á und-
anhaldi, sem tvístrast því meir og veikist,
sem lengra dregur frá vígvellinum.
Og þó — í einu er hún alt af sjálfri
sér lík, í samkendinni, í hlýleikanum til
annara, i hæfileikanum til að íyrirgefa,
líka þeim mörgu,sem voru óvinir hennar.
Og yfir einn þeirra, þann spiltasta og
kærulausasta, bregður þessi mildi hennar
afsakandi hlæ, þegar alt það prjál, sem
hann mat mest, er týnt og gleymt, og
menn muna ekkert um hann, nema að á
hann skein, fullum Ijóma, vanhirtur gim-
steinn íslensku ])jóðarinnar.