Skinfaxi - 01.02.1913, Blaðsíða 1

2. BLAÐ
REYKJAVÍK, FEBRÚAR. 1913.
IV. ÁR
Dagarnir iíða.
Veiku hliðar Flestum.sem bera okkurlslend
íslending-a. jnga saman við aðrar, svo nefnd-
ar siðaðar þjóðir, kemur venjulega sam-
an um, að við séum í öllu verulegu eftir-
bátar þeirra. Mönnum verður þetta enn
átakanlegra af því, að við erum veikastir
í þeim þáttum menningarinnar, sem mest
ber á. í verklegum greinum erum við í
ílestum efnum á eftir. Söluvarningur okk-
ar nýtur lítils trausts á heimsmarkaðinum.
Samgöngufæri okkar eru gamaldags; Imsa-
kynni víðast sára ófullkomin, þjóðarauður-
inn lítill.
tslenskau Þetta alt saman eru veiku hlið-
Aýrgripur. ar okkar. En annarsstaðar er-
um við sterkari, svo að til muna er. Ein
hlið í fari okkar, einn þáttur í þjóðareign-
inni, er ákaílega sterkur. Og það er
ástand móðurmálsins í landinu, sérstak-
Jega eins og það er í sveitunum.
Bæamál og í nærfelt öllum mentalöndum
sveitamál í . , x ,,.x
öðrum skittir i tvo horn með malið.
löudum. j bæunum talar „fyrirfólkið“
ríkt og fjölbreytilegt mál, það sem gert
hefir verið að ritmáli og bókmáli í land-
inu. Hinsvegar tala snauðari stéttirnar í
bæunum, og nær alt fólk í sveitunum,
ótal breytilegar mállýskur. Venjulega eru
„ þær orðfáar, ná aðeins yíir algengustu
hluti og hugmyndir hins allra fábreyti-
legasta lifs. Meiri vöntun er þó í hljóð-
hlænurn; þessar mállýskur eru einhvern-
veginn svo sálarsnauðar, svo lítil mýkt og
lilbreytni í orðunum og röddinni, allur
blærinn svo ruddalegur, stundum dýrsleg-
ur. Þannig er ástatt í öllum þeim lönd-
um, sem kölluð eru lengst komin í sið-
menningu.
Tver rætiir Spilling bæamálsins íslenska
uð spilling' er frá tveimur rótum runn-
hæamiUsins. jn< Annarsvegar eru dönsku
áhrifin, frá mörgum þeim, sem eitlhvað
hafa verið á vegum Dana, og tala síðan
dansk-íslenskan málhræring, sem aðrir líkja
síðan eftir, af því að þeirn geðjast vel að
útlenda bragðinu. Hinsvegar vex upp af
íslenskum stofni í bæunum gjálíf og reynslu-
laus kynslóð, sú sem flöktir iðjulaus um
göturnar á daginn, en eyðir kvöldunum á
dansleikjum eða í kvikmyndahúsum, þar
sem þau eru. Þvílíkt fólk hefir hvorki
tíma né löngun lil að lesa. Það kann
ekki nema örlítinn hluta málsins, og jafn-
vel þann litla hluta kann það illa, bland-
ar saman ólíkum hljóðum; talar og ritar
þannig hverja setningu, að augljós er fá-
viska þess og sálarleysi.
Vitaskuld eru auk þess margir í bæun-
um, sem kunna vel móðurmálið og láta
þess sjást vott í ræðu og riti. En fylking
þeirra verður fyrir stöðugum árásum á
báðar hendur, annarsvegar af danskhugs-
andi flokknum, hinsvegar af þeim sem ekk-
ert hugsa.
r , ... Menn læra málið við að
Areynslan móðir , x , . „
mála- nota það. ba sem hehr
kunnáttunnar. S(',g margt, unnið margt,
reynt margt, lesið og hugsað margt, get-
ur ekki komist hjá að kunna og skilja
aragrúa orða; þau hafa komið ósjálfrátt