Skinfaxi - 01.02.1913, Blaðsíða 2

10
SKINFAXI
af því lífi, sem hann lifði. Og samfara
því að Iifa svo margbreytilegu lífi, kemur
sú fylling og sú göfgi í orðin og málblæ-
inn, sem einkennir hvert mál, þegar það
er vel talað.
Töframeðal Un ^lva^ er I)a 1 bb íslenskr-
islenska ar alþýðu, sem gefur okk-
sveitalífsins. ur pessa yerulegu yfirburði?
Menn munu varla trúa, að við eigum neitt
slíkt töframeðal í sveitunum, einmitt þar
sem æskunni þykir nú svo dauft og óvist-
legt að vera. Og þó er það svo. Full-
komin málþekking og máltilfinning kemur
af fjölbreytilegu lífi. En hvað er svo
þroskandi i sveilab'finu? Tökum algengt
dæmi, einhverja þá tegund verka, sem
einna minst þykir í varið, t. d. að vera
smali. Til að vera smali í sveit ú íslandi,
þarf býsna mikið vit. Smalinn er einn.
Hann er einvaldur í ríki sínu. Hann verð-
ur að rannsaka ýmsa hluii, bera saman,
skera úr, framkvæma úkvörðun sina og
bera ábyrgð á henni, ef illa fer. Hann
verður að þekkja dalinn hátt og lágt, lág-
lendið, mýrarnar og fjöllin, þekkja ár og
gljúfur, vita hvar honum er fært, hvar
kindunum, hvar hestunum, hvar kúnum
er fært um að fara. Hann þekkir ýmis-
konar lendi, og hvað best á við hverja
skepnu, hann veit um sálarfræði dýranna
ótrúlega mikið, án þess að vita um þekk-
ing sína. Hann veit um veður og vinda,
lærir að athuga loftið, hvort hætta sé á
þoku eða regni. A haustin koma göngur,
langar ferðir um óbygðirnar, þar sem menn
finna til undarlega hressandi frelsis. Smala-
drengurinn vex upp, fær fleiri og fleiri
störf, þarf að vinna ótal breytileg verk, vet-
ur, sumar, vorog haust. Æfi hans er þannig
að hann verður að sjá margt, reyna margt,
draga ályktanir, og mynda sér skoðanir.
Þamfig er með fjölbreytilegri reynslu bygður
upp margþáttaður maður, maður, sem hef-
ir orðið að fást við svo mörg viðfangs-
efni, að hann er orðinn vel vakandi, vill
vita meira. Til að fullnægja þeirri þörf,
leitar hann til bókanna, les og bræðir
saman í sér tvo heima, hinn sýnilega og
hugsaða heim. Frá þessum tveimur rót-
um, vinnu, margbreyttri vinnu og íiugs-
un er runninn þroski íslenskra sveita-
manna, sá þroski, sem sjá má endurskin-
inn i skuggsjá málsins.
Erlcnt Um sveitalíf erlendis er víðast
sveitalíf. hvar öðru máli að gegna. Þar
sem landið er frjótt, er hver blettur dýr,
og hver fjölskvlda verður að láta sér
nægja með lítið Iand; oftast er þá hver alin
ræktuð, sléttur akur eða garður, ekkert
tún, engi, hagi, mýri, mór, hamar, heiði,
gil, gljúfur, lækur, foss — ekkert af okk-
ar viltu, margbreytilegu náttúru; og með
þessu einhæfi er fótum kipt undan verulega
mannlegri þroskun. Auk þess bætast þar
víða við stöðug kúgun og leyfar gamallar
áþjánar frá aðalsvaldinu, sem i mörgum
löndum heíir gert alþýðuna í sveitunum
að lítilsigldum, niðurbeygðum þjónum vold-
ugu stéttanna.
Yerndargripur ^eð þessum hætti er aug-
íslendiuga. Ijóst, að við eigum í nátt-
úru lands okkar og lífskjörum dýran vernd-
argrip, sem hefir haldið okkur við á rauna-
tímum þjóðarinnar. Þessi dýrgripur er
breytileiki lifsstarfanna, sem neyðir fólk-
ið til að vera viðbúið að yfirstíga margs-
konar örðugleika, neyðir til að starfa að
mörgu, hugsa um margt og geta margt.
Nú sem stendureigum við afþessum orsök-
um i sveitum landsins bæði likamlegaóveikl-
aða kynslóð, svo sem erum sveitafólk í öðrum
löndum, og hitt sem er veruleg undantekn-
ing, vakandi, velþroskaða, andlegaheilbrigða
menn,færa til að skilja aðstöðusína ogstýra
undan sjóunum. Það hefir alþýðan ís-
lenska getað furðuvel hingað til. En lífið
verður æ samsettara, flóknara og vanda-
samara með degi hverjum. Þó megum
við gleðjast yfiir því að hafa, mitt í fá-
tæktinni, nokkurn þann andans auð, sem