Skinfaxi - 01.08.1913, Side 2

58
SKINFAXI
eítirtekt hér á landi mikilli deyfð og sljóu
kæruleysi meðal slíkra manna við að bjarga
sér sjálfir. Og af öðrum hefir ekkert veru-
legt verið gert til að rétta þeim hjálpar-
hönd, þó að það væri hið mesta þarfaverk.
Eg vil nefna sem dæmi, að meðal alþýðu
i kauptúnum hafa hvorki kaupfélögin né
ungmennafélögin náð verulegri fótfestu,
af því að vantað liefir andans sjón og þor
til að grípa í bakkann.
Landlaust Það er öfugstreymi,
fólk flýr fólks- að vita landið næstum órækt-
laust land. ag enn> viðfangsefni fyrir
ótal hendur í sveitunum, en fólkið samt
streymandi burtu af því að ekki er rúm
fyrir það. Landið vantar fólk, fólkið vant-
ar land. Hvað uppfyllir annars þörf, ef
réttilega væri stýrt En í stað þass flýr
unga fólkið sveitirnar, og landið er eftir
næstum jafn tónit og það var áður. Fólk-
ið er yfirgefur sveitirnar gerir það mjög oft
þvert um huga sér, sárþráir að vera kyrt,
starfa heima, ef það gæti.
Tv'<5 bjargar- Tvö ráð sýnast fyrir hendi,
ráð. annað er það að gera marg-
býli á jörðunum, hitt er að skifta þeim og
reisa nýbýli. Athugum þessi tvö úrræði.
MargkjTi. Margbýli hefir verið reynt hér
nokknð frá landnámstið, og yfirleitt þótt ó-
yndis úrræði, þótt það lánist undir einstökum
kringumstæðum. Á móti því er sú sálarlega
ástæða, að flestir fullorðnir vilja ráða sér sjálf-
ir. Því dugar ekki að hafa marga skipstjóra
á sama skipi, eða marga bændur á sömu jörð.
Hver fullþroskaður maður þarf að hafa
svo rúmt um sig til húsa og heimilis, að
hann geti sniðið þann heim eftir sinni
mynd, án þess að þurfa sífelt að taka tillit
til annara manna. Margbýli, eða sambýli á
sömu jörð er þess vegna í eðli sínu dauða-
dæmt, sem verulegur framtíðarvegur.
Nýbýll. Um nýbýli í sveit er öðru máli
að gegna. Þau hafa lítt verið reynd enn.
En fyrirsjáanlega fullnægja þau flestum skil-
yrðum framtíðarvænlegra heimkynna.
í fyrsta lagi mundu nýbýli leiða til meiri
ræktunar landsins. Bændur á stórum jörð-
um geta bjargast með „ránbúskap“, með
að lifa af engjum og óræktuðu Iandi eins
og nú er. Og vegna fólkseklu eiga þeir
óhægt með að rækta út tún sín að mun.
En ef jörðum er skift og nýbýli bygð, þá
er „ránbúskapurinn" algerlega ófær orðinn.
Til að geta lifað undir þeim kringumstæð-
um yrði frumskilyrðið, að rœkta tún, slétta
tún, sem vinna mœtti með vélum. Stofn-
kostnaður nýbýlanna yrði þá mestur í
nauðsynlegum bæjarhúsum og sléttum.
Altur á móti yrði árlegur reksturskosln-
aður tiltölulega lítill, svo lítill, að ein-
yrki ætti með fjölskyldu sinni vel að
geta starfað að búinu eingöngu, án að-
keyptrar vinnu, jafnvel notað nokkurn hluta
sumarvinnunnar til frekari sléttunar.
Hvað lengi Iandið getur tekið við, hve
mörg nýbýli má reisa er óþarft að svara
í byrjun. Það eitt nægir að vita, að flest-
um jörðum á landinu má skifta oftar en
einu sinni, ef heysins er aflað á ræktuðu
landi.
Óhugsandi er að byrja að mun
bændailokk- a nýbýlagerð nema þingið
urinn. styðji þá hreifingu. Nú er
þegar stofnaður bændaflokkur í þinginu
og væri vel, ef hann sæi sér fært að útvega
svo sem 10,000 kr. Ián, sem gera mætti
með tilraunir á einum fjórum stöðum í
landinu. Areiðanlega mundu fleiri óska
að fá slíka hjálp, heldur en hægt væri að
veita. Þannig mætti smátt og smátt fá
verulega reynslu fyrir því, hve mikið ný-
býli kostuðu, tún og hús, hvernig þau bæru
sig, hve langur gjaldfrestur á láninu þeim'
væri nauðsynlegur o. s. frv.
Þingið yrði ennfremur þegar tímar liðu
að heimila að byggja í landi jarðeiganda,
þótt hann neitaði því. Yrði þá metið sann-
gjarnlega af dómkvöddum mönnum, það
land sem nýbýlið fengi, bletturinn síðau
afgirtur og byrjað á bæjargerð ogræktun.
Et til vill mætti ennfremur skylda bóndann
á gömlu jörðinni til að leigja nýbýlis bónd-