Skinfaxi - 01.09.1913, Blaðsíða 2

66
SKINFAXI
af ])ví að hinar réttmætu þarfir eru svo
margar og breytilegar. Og það er þvi al-
gerlega rangt að gera mismun á börnun-
um, hafa dálæti á þeim sem skapa étan-
leg gæði, en hrinda á ysta bekk þeim sem
skapa andlegt verðmæti. Mér dettur i hug
að taka af handahófi einfalt dæmi, sem
sýnir, hvernig fegurð náttúrunnar og list-
anna er auður, sem heldur við afli manns-
ins, þar sem engin önnur hönd styður
hann.
Maður nokkur er á ferð um dimma
haustnótt yfir fjallgarð hér á landi. Hann
sér varla fram fyrir hestfæturnar; ekkert
hljóð heyrist nema þyturinn i fjallaskörð-
unum. Náttúran sefur, allur hinn ytri
heimur er lokaður. En þó er ekki dimt
eða dauft fyrir manninn. Ríki endurminn-
inganna opnast og þar skín sólin í fullu
veldi. Ótal myndum bregður fyrir, göml-
um og nýjum. Maðurinn veit ekki lengur
um gróðurlausu þurru heiðina, sem hann
er að fara yfir. Hann sér annað hérað;
stórt og bjart vatn liggur fram undan. I
því synda ótal grænar eyjar, eins og stjörn-
ur í bláma himinsins. Lengra frá há og
tíguleg fjöll; yfir þau andar júní-golan
hressandi blæ. Sú sýn hverfur, en í stað-
inn kemur mikið fljót, lygnt og djúpt,
mörg skip renna eftir því, en á báðum
bökkum bruna eimlestir, hverfa stundum
inn í bergið, þar sem það teygir sig fram
i ána, en renna þess á milli yfir ekrur eða
gegnum miklar borgir. Fyrir ofan vex
vínviðurinn á hjöllunum í fjallshliðinni, en
uppi á há-brúninni, beggja megin gnæfa
gamlar riddaraborgir og spegla sig í skygð-
um árfletinum. Alt í einu er þessi dalur
horfinn, en kominn annar, sem Gröndal
lýsir í einu af bestu kvæðum sínum. Þar
er Babýlon, konungshöllin, veislan þar sem
hvergi ber skugga á. Kerin úr musteri
Salómons eru borin inn, gestirnir ljóma í
ofurkæti lífsnautnanna. Þá ritar höndin á
vegginn dularfull, óskiljanleg orð. Enginn
af vitringum konungs getur ráðið þau, fyr
en Daníel kemur. Hann skilur þau, birtir
dauðadóm konungs ogmannahans. Eyði-
leggingin vofir yfir þeim.
„Ljósin dóu, lögð og slegin
lygi ei ritar drottins hönd“.
Svo mikil er snild skáldsins, að orð hans
endurskapa í hug þess er kann og skilur
kvæðið, hið fjarlæga landslag, borgina,
veisluna, fólkið, hugsanir þess og háttsemi,
litbrigðin, vandann, örvæntinguna og hina
stórfengilegu eyðileggingu.
Þannig líður löng og dimm haustnóttin,
eins og draumur. Sveitir, myndir, kvæði,
sögur hafa gert hana degi bjartari. Ogsá
þekkir illa til íslensku þjóðarinnar, sem veit
ekki hvílíkum ógrynnisþörfum skáldin okk-
ar hafa fullnægt að fornu og nýju. Hve
mörgum hefir Hallgrímur Pétursson miðl-
að af sínum auði, til að nefna aðeins eitt
nafn?
Listamennirnir Máli þessu er svo var-
uppsprettur and- ið að góðir listamenn, og
legs ails og and- við eigum nú ekki svo fáa
legs auðs. af þejm; eru nokkurskon-
ar andlegar aflstöðvar, sem leiða má frá,
ljós og hita um óralangan veg og tíma,
en eru þó engu snauðari að heldur. Þessu
víkur svo við, að listamennirnir eru skygn-
ir. Þeir sjá i gegnum hlutina inn í anda
þeirra, kjarna þeirra. Og sú mynd sem
þeir sýna með listaverkum sínum er fyrir
okkur, sem ekki erum skygnir, langtum
auðveldari, ljósari og skiljaniegri en frum-
myndin, náttúran sjálf. Góðu listamenn-
irnir, eru því túlkar heimsins; þeir þýða
hinar duldu rúnir náttúrunnar og mann-
lífsins á ofur einfalt, en yndislegt mál, og
djúpar hugsanir hressa og styrkja þá, sem
opna vilja hirslur sínar fyrir þessum auði.
Listaverkin eru sannarlegur auður, af
því að þau íullnægja mörgum dýpstu þörf-
um þeirra, [sem eigi eru með öllu jarð-
bundnir i óskum sínum. Þau eru enn-
fremur haldbetri en annar auður, og eins
og framförum heimsins er nú komið, má