Skinfaxi - 01.09.1913, Blaðsíða 5

SKINFAXI
69
myndaðir af fitu; þar sem sjúkar nautnir
og ástríður æskunnar hafa farið eldi um
og skilið eftir hrörlegan, kvillasaman lík-
ama og niðurbrotna sál.
Það sem af er lýsingu nýu skólanna
hefir sýnt, að fyrri hluti hvers starfdags
er notaður til að láta þróast í samræmi
likama og sMlning nemanda, og hér um
hil jöfnum tíma varið til hvors um sig.
Þá hefir verið fullnægt þeim tveim frum-
skilyrðum, sem Spencer taldi nauðsynleg-
ust í öllu uppeldi, en það var að kenna
manninum að geyma sín sjálts, og að neyta
kraftanna til að afla sér bjargar. En þá
er komið að því atriðinu, sem hann taldi
seinast, en það er hvernig fylla megi heppi-
legast þær stundir, sem menn gleðjast og
njóta lífsins sér og öðrum til heilla og
gleði. En til að lifa þannig verða menn
að vera gegnsýrðir anda siðgæðis og feg-
urðarsmekks.
Eg veit vel að margir munu hrista höf-
uð sín vantrúarfullir, þegar minst er á, að
skólargetikent siðgœði; ogþeim sem ekki
þekkja nema þá skóla, þar sem ófriður og
kuldi hafa drotnað áratugum saman, er
varla Iáandi sh'k skoðun, ekki fremur en
fiskurn sjávarins væri til lasts leggjandi,
þótt hugmyndir þeirra um lífið á þurrlend-
inu væru ekki sem allra réttastar.
Og væri um slíka kenslu að gera mundi
flestum detta i hug gamla aðferðin, sú að
láta læra kenningar einhverrar kirkjudeildar.
Það gera nýu skólarnir ekki; þeir láta
hvern hlutlausan um sína trú, enda má
hreifing, sem ætlað er að hafa áhrif á
margar þjóðir, ekki grundvallast á kenn-
ingum, sem aðeins eru játaðar á takmörk-
uðum svæðum.
Og þess er heldur ekki þörf. Heimur-
inn þarf sidgœði, en það er ekki algerlega
bundið við trú. Það tvent fer stundum
saman en stundum ekki, eins og Ijóst er
af vitnisburði sögunnar og mannlífsins hvar
sem litið er. En hið mesta viðfangsefni
hverrar aldar er í raun og veru, að gera
þá kynslóð, sem upp vex, hæfa til að Iifa
í samfélagi við aðra menn, tenija hana,
nlÝkja hana, sveigja hana frá vegum taum-
lítillar sjálfselsku, sem mönnunum er með-
fædd. Til að ná takmarkinu liggja vita-
skuld ýmsar Ieiðir, og þeir sem helst hafa
með höndum þessa mannbætandi starfsemi
með þjóðunum, hafa tekið þá leiðina, sem
léttust var, en það var að gefa góðar regl-
ur um, hvernig breyta skyldi svo að rétt
væri. Þannig á mannkynið nú mikinn
forða af hugrænum boðum, sem langmest-
ur hluti siðaðra manna telur sig fylgja; og
ef þessum boðum hefði verið fylgt mundi
öll synd og ranglæti þurkað út úr heimin-
um. En reyndin er önnur. Hvar sem
hendi er stutt á, réttist ránshönd sjálfselsk-
unuar út úr hjúp menningarinnar. Þjóð-
irnar úthella blóðfossum með hryllilegum
styrjöldum, stéttirnar berast á banaspjót-
um og einstaklingarnir deila um hvern
mola, sem fellur af horðum náttúrunnar
þeim til framfærslu. Þannig er Ijóst, að
viturleg boðorð, góð ráð og utanaðkomandi
skipanir muni ekki einar sér megna meira
í framtíð en þær hafa gert í fortíðinni.
Raunar ber ekki að neita, að mitt í of-
urvaldi harðlyndisins gagnvart öðrum eru
Ijósblettir. Hér og þar myndast sambönd
fín og veikbygð að vísu, en bönd, sem brúa
frá einni sál til annarar. Þau byrja í ættar-
garðinum, þar sem móðir og faðir standa
á verði um ósjálfbjarga barn; þau hald-
ast að sumu leyti þótt barnið stækki; þau
skapast milli systkina, sem lifa í friði
undir sameiginlegri vernd; þau niyndast
seinna með mönnum á ýmsum aldri sem
kynnast, eða hafa sameiginleg viðfangsefni.
Nær því ætið eru þessi siðlegu sambönd
sprottin af hagfeldri reynslu en ekki af
hlýðni við boðorðin. Þegar þetta er at-
hugað verður það Ijóst, að reynslan er
besti leiðarvísirinn um það, hvert stefna
skuli í siðbótarbaráttunni. Kenningarnar