Skinfaxi - 01.09.1918, Síða 3

SKINFAXI
67
og notar byr og nýrra reisir merki
tþá nærðu höfn á þinni óskaströnd.
X.
Bókasöin Bandarikjamanna
II.
í síðasta blaði var þess getið að bóka-
■safnsvinunum hefði tekist að skapa al-
menningsálit stefnu sinni í vil og skal nú
hér reynt að gera nánar grein fyrir því.
Eins og vér teljuin skyll að kenna hverju
barni lestur, þannig segja Bandarikjamenn
að þjóðfélaginu sé skylt að gefa hverjum
tilvonandi borgara þess tækifæri til þess
að geta notað lestrarkunnáttuna sér sjálf-
um og þjóðfélaginu lil gagns. Góð bóka-
söfn kosta ekki nema iítinn hluta ])ess
fjár, sem árlega er varið til skólahalds,
en þau geta þó verið æfilangur skóli hvers
einasta manns. Þess vegna eiga þau jafnt
tilkall lil opinbers styrks og skólar, póst-
hús o. fl. slíkar ómissandi stofnanir. Sum-
ir Ameríkumenu ganga ]ió enn lengra.
Þeir meía meira bókasöfn en skóla. „Ætti
eg að sjá af öðru hvoru, slcóla eða bóka-
safni, nmndi eg kjósa skólann frá“, sagði
einn fulltrúi þaðan á alþjóðaþingi bóka-
safnsmanna í London 1897. Og svo bætti
hann við: „Ef barn, sem aldrei hefði
lært að lesa. ælti greiðan aðgang að safni
með góðum og ginnaudi hókum, þá skyld-
um við sjá hvort það lærði það samt ekki
af sjálfu sér á einn eða annan hált“.
Hér ska! nú ekki lagður dómur á hvort
sé í ranniuni meira viiði, skóli eða bóka-
safn, en mér virðist hvorttveggja nauðsyn-
legt og bæta hvórt annað upp. Skólarnir
hafa ef lil vill fastari tök á nemendunum
en bókasöfnin og kennaranir fleiri tæki-
færi, betri mentun og nánari þekkingu á
nemendum sínum til þess að hafa áhrif
=& þá heldur en bókaverðirnir á sína gesti.
Hinsvegar ætlar allur þorri alþýðuskóla
flestum nemendum sínum enn þá sama
nám, stefna þeim að sama fræðslumarki,
en bókasöfnin leyfa hverjum einum að
stunda þau fræði er löngun hans og hvat-
ir stefna helst að. En nú virðist viðleitni
hinna fremstu skólamanna stefna í þá átt
að jafna þennan mismun. Skólarnir ger-
ast frjálslyndari en áður og leitast við að
taka meira tillit til hvers einstaklings og
bókasöfnin vanda æ meir til sinna starfs-
manna. Og þó er enn ærinn munur.
Skólarnir kenna lestur og meðal annars
„ágrip“ af landafræði, náttúrufræði og
sögu. Þá kemur bókasafnið og lánar börn-
unum bækur um þessi efni, og þær eru
að jafnaði girnilegri en „ágripm“, og fyr-
ir tilstilli bókasafnanna verður lestrar-
kunnáttan þannig æfinleg eign og daglegt
Ijós, hvaða iðn og embætti sem maðurinn
stundar. Bókasöfnin taka börnin í liand-
arkrika sinn og sýna þeim í ferðasögu-
bókum landkönnunarmannanna fjarlæg
undralönd, hina lifandi og dauðu náttúru
þar, fjöll og frumskóga, ár og vötn, sam-
göngutæki og önnur mannvirki, lifnaðar-
hætti og útilit ibúanna, félagslíf þeirra og
alla menningu. I sögu-„ágripinu“ hafa
börnin lesið og heyrt urn ýmsa merka
menn og konur. í bókasöfnunum finna
þau suma þeirra sjálfa — í verkum sín-
um, finna hugsanirnar sem þeir hugsuðu,
kvæðin og annan skáldskap þeirra, sem
þeir hafa gefið mannkyninu, svo að það
skyldi betur skilja sitt eigið líf og tilgang
þess. Af því að bókasöfnin íylla svo
mjög í eyður ágripanna og stuðla að því,
að lestrarkunnáttan verði hyggindi sem í
hag koma, þá þykir mörgum Ameríku-
mönnum sem þetta tve.it, skóli og bóka-
safn séu blutir, er eigi verði með réttu að
skildir. Því þykir þeim jafnsjálfsagt að
hver alþýðuskóli hafi tök á bókasafni líkt
og Evrópumenn hafa talið hinum æðri
skólum nauðsynlegt. Verður vikið nánar
að því siðar.