Skinfaxi - 01.05.1922, Blaðsíða 2

34
SKINFAXI
Fróðustu og ritfærustu mennirnir, í
hverri sveit á landinu, ættu nú að taka
sér penna í hönd og rita sögu átthaga
sinna eins nákvæma og hlutdrægnis-
lausa og unt er. J>að ætti að lýsa
hverju einasta bændabýli, og geta um
þær breytingar, sem hver jörð hefir
tekið, í minnum þeirra manna, sem nú
lifa; og segja frá jurtagróðri, hlunn-
indum, eyðibýlum, örnefnum og sögn-
um, sem við þau eru tengd; skýra frá
sögulegum viðburðum, sveitarstjórn,
bændum, geta um fólksfjölda, atvinnu,
þátttöku manna í opinberum málum,
lýsa æfiferli einstakra manna, félags-
skap og allskonar framförum o. m. fl.
Slíkt rit gæti orðið efniviður í nýjar
íslendingasögur, þótt með öðru sniði
yrðu en fornu sögurnar.
Ungmennafélagar eru meira og
minna dreifðir um alt land; þeir eiga
heima, nálega í hverri sveit á landinu,
og eru víða kunnugir mönnum og mál-
efnum. þeir ættu að reyna að koma
þessu til leiðar í átthögum sínum, með
því að safna sjálfir drögum að slíku
riti, eða fá aðra til að gera það. Að
minsta kosti ættu ungmennafélagar að
rita söguþátt um sinn eigin félagsskap,
og starf hans í sveitinni. Efnisvali get-
ur hver raðað niður eftir geðþótta sín-
um. Bezt væri að margir ynnu að
þessu ritsafni í sameiningu, í hverri
sveit. Tæki þá hver það atriði, er hon-
um lét bezt að fást við, en bæri sig þó
ætíð saman við hina, einkum þar sem
efnið grípur hvað inn í annað.
Vér vitum að ótal margt hefir glat-
ast af allskonar fróðleik og þjóðlegum
fræðum, frá fyrri tímum, sem vér vild-
um nú gefa mikið fyrir að til væri, og
enn meira hefir gleymst af merkum
viðburðum, sem aldrei hafa verið færð-
ir í letur, en um það tjáir ekki að fást.
Menn líta jafnan svo á, að flestir við-
burðir, sem þeir sjálfir, eða samtíða-
menn þeirra, eru við riðnir, séu svo
ómerkilegir, að ekki sé vert ,að skrá-
setja þá, verða þó flestir að viður-
kenna, að margt af því, sem oss þyk-
ir nú lítils um vert að haldið sé á lofti,
getur haft mikla þýðingu fyrir eftir-
komendurna og komið í veg fyrir marg-
an misskilning og deilur, er þeir fara
að brjóta fortíðina til mergjar.
Einsstaklingarnir og þjóðin í heild
sinni skapar viðburðasöguna, sagnfræð-
ingurinn ritar hana upp handa eftir-
komendunum. pá taka vísindamennirn-
ir við og útskýra hana fyrir samtíða-
mönnum sínum. En því miður hættir
mörgum við að gleyma að skrásetja
sögu samtíðar sinnar, meðan þeir eru
að grúska í fortíðinni.
íslendingar eru kallaðir Söguþjóð, og
ísland: Sögueyjan. Nafnbætur þessar
eru þeim að þakka, er rituðu Islend
ingasögurnar, og aðra forna sagnfræði
og ættfræði hér á landi, er geymst hef-
ir fram á þennan dag.
Síðasti sagnaritari á 19. öld var Gísli
Konráðsson. Hann skrásetti viðburðina,
sem gerðust fyrir og um hans daga, í
einstökum héruðum landsins. Með
þessu varðveitti hann mikinn fróðleik,
sem annars hefði glatast. En margt
vantar þó, í héraðssögur hans, um at-
vinnuvegi, jarðalýsingar o. fl., sem
hefði þýðingu fyrir eftirkomendurna,
en aftur á móti má fá í sögum hans
glögga hugmynd um skapferli manna
og málefni einstaklinganna.
Bóka, blaða og tímaritamergðin hef-
ir aldrei orðið eins mikil á íslandi og
á síðustu 20—30 árum. En í öllum
þessum sæg af prentuðum ritum, er
mjög fátt, sem hægt er að telja með
héraðasögum eða lýsingu á nútíma-
lifnaðarháttum manna, í einstökum
sveitum landsins. Auðvitað flytja blöð,
og einstöku tímarit, frásagnir um áber-
andi viðburði og búnaðarhætti, víðs-