Skinfaxi - 01.11.1923, Síða 6

70
SKINFAXI
Ef til vill mun einhver spyrja: „Hvar
er lifiö og hve við takmörk nær orðiö
lífvera út yfir. pað cr erfitt að draga
skýr takmörk milli liflausra liluta og
Jifandt vera, þegar jþær eru á frumstigi
sinu. Alfar lífverur, sem við þekkjum,
eru efniskendar, í þeim finnast ekki
onnur frumefni en þau, sem einnig finn-
ast i ólífrænum hlutum. Hvað lífið er,
verður ekki skýrt með einu orði, en
franski lífeðlisfræðingurinn Claude
Bernard segir, að einkenni á öllu lifandi
sé:
1. Ákveðin niðurskipun eindanna i
heildinni.
2. Eiginleiki til að geta af sér aðra
einstaklinga.
3. Ummyndun efna íyrir áhrif lífs-
verkananna.
4. proskun.
5. Dauðinn.
Eindin, sem lífverurnar eru bygðar
af, er .cellan. pað eru til ótal tegundir
af lífverum, sem að eins eru ein cella.
jpar er lífsstarfsemin fábrotin, og því er
eðlilegt, að vísindamennirnir búist vio
að finna úrlausn hinnar stóru ráðgátu:
Hver er uppruni lífsins? við að rann-
saka lífsstarfsemi og æxlun þessara
frumlegu vera. Getgáta Pfliigers gefur
veika von um úrlausn þessa máls, en
sú von er ennþá ekki annað en hálmstrá.
sem þroskaþyrstur mannsandinn grípur
í, og hann býst við að geta fleytt sér á,
að þeim laundyrum, sem loka fyrir skýr-
ing ótalmargra leyndardóma, sem eru
í nánu sambandi við lífið og uppruna
þess.
Auk þeirra skoðana um uppruna lifs-
ins á jörðunni sem að framan cru skráð-
ar, finnast margar fleiri, og eru sumar
þeirra þannig, að undrum sætir að slík-
ar hugmyndir komu í ljós, á öðrum eins
menningartímum og seinni hluta 19.
aldarinnar.
Hér skal að eins nefnd getgáta lífeðlis-
fræðingsins William Preyers:
Lífið var til frá upphafi vega. Jörðin
sjálf, á þeim tima er hún var glóðheitur
vígahnöttur í himingeiminum, er stór
lífvera. Lífið birtist í hreyfingum henn-
ar. Sál hennar er gufur af járni í iðrum
hennar og blóð hennar eru glóandi, í'ljót-
andi málmar.
SáÍarfræðingurinn Fechner hélt þeirri
skoðun fram, að hún væri gædd skynj-
un og gæti taþið við aðra linetti.
Aðrir vísindamenn hafa nægst með
að gera tilraun til að svara spurning-
unni um hvernig lífið sé komið fram
á hnetti þeim, sem er bústaður vor.
peir gera sér þá grein fyrir uppruna
lífsins í alheimi, að það var til í ein-
hverri mynd frá upphafi vega, og getur
flutst frá einu hnattkerfi til annars.
Úti i geiminum finnast á sveimi brot
úr eyðilögðum hnöttum, og með þeini
áttu lifandi frumur að berast til jarðar-
innar. Sá sem fyrstur slcýrði frá kenn-
ingu þessari, var franskur greifi de
Montlivault. Seinna var hún endurbætt
af þýska Iækninum H. E. Richter (1865).
Kenningin er kölluð Pansperniu eða
Kosmotokenningin. Hinn Nobelsverð-
launaði sænski eðlis- og efnafræðingur
Svanthe Arrhenius hefir breytt henni,
og kastað nýju Ijósi yfir ráðgátuna.
Mpð bestu smásjám er hægt að fá
smáyerur stækkaðar 2000—2500 sinn-
um. Hjer finnast sjónartakmörk augans.
Augn vor geta við þessa stækkun greint
0,0002 mm. Nú eru í byrjun þessarar
aldar fundn,ar bakteríur, sem eru minni
og því ósýnilegar í smásjá, — í svo-
nefndri „Ultra“ smásjá sjást þær i þolcu.
Margar af þessum ósýnilegu smáverum
eru mjög skaðlegar og orsök ýmsra
sjúkdóma, eins og munn og ldaufasýki
hjá nautpeningi, gulu-hitaveiki hjá
mönnum o. fl. Lífsverkanir þeirra eru
hinár sömu og lijá öðrum smáverum,