Mánudagsblaðið - 04.09.1967, Blaðsíða 4

4
Mánudagsbtaðið
Mánudagnr 4. scptember 1087
ÍUaðJynr alla
Kemur út á mánudögum. Ver5 kr. 10.00 í lausasölu. Askrifenda-
gjald kr. 325,00. Simi ritstjórnar: 13496 og 13975.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason.
Auglýsingasimi 13496. — Prentsmiðja Þjóðviljans.
Þjóðarhroki
Framhald af 1. síðu. /
glæsimennsku Sfurlungaaldarinnar, misheppnuð
skáld og auðvifað kommúnistar, undirrituðu
mótmælaskjaL sextíu manns Efnið var að tak-
marka sjónvarpið við Keflavíkurflugvöll. Þeir,
sem vildu frelsi og rétt fil að skoða og hlusta
á hvað sem þeir vildu, mótmæltu, 14 þúsund í
allt. Tugir þúsunda voru tilbúnir að bæia við
sínum nöfnum, en þess var ekki talin þörf, því
í lýðræði myndi slíkur mismunur, sextíu gegn
fjórtán þúsundum, þykja nægileg bending um
vilja almennings. Hinn útreikninginn þekkjum
við frá austantjaldsyfirráðamönnum. Enn var
borið við ættjarðarást, þjóðarsóma og öðrum á-
líka haldgóðum rökum.
0g enn gugnaði yfirvaldið. Fyrir rúmum mán-
uði, reit yfirstjórn varnarliðsins, íslenzku „flótta-
stjórninni" bréf og „kvaðst fara að óskum lands-
manna". Sjónvarpinu lokað í september. Burt séð
frá öllum aðgerðum ríkisstjórnarinnar, sem í flestu
eru góðar, þá er þetta einn aumasti flótti sem um
getur. Það er engu líkara en nú ríki hér sama á-
stand, í vissum skilningi, sem gilti um valdarán
komma í ýmsum löndum Evrópu, þegar fámennar..
vopnaðar lclíkur hrifsuðu völdin, bönnuðu skoðana-
frelsi og tóku af lífi eða hnepptu í fangelsi þá.
sem móti mæltu.
Nú er aðeins einn möguleiki til að halda áfram
frelsi í þessum efnum. Sú nefnd, sem skipaði sér í
forustu sjónvarpsáhugamanna, á nú að skera upp
herör, leggja nefskatt á hvem þann, sem undirritaði
áskorunina um að Keflavíkursjónvarpið yrði óskert,
og halda svo til víga. Fyrir fé það, sem inn fæst,
á að ráða tvo óvilhalla menn, ásamt fulltrúa frá
hinu opinbera og gera ferð um allt Suðurland, og
ganga fyrir hvers manns dyr og spyrja hvort sá
vilji áfram það frelsi, sem ríkt hefur til þessa varð •
ándi sjónvarp, erlent, og útvarp, erlent, og biðja
hann að festa nafn sitt undir skjal því til staðfest-
ingar. Hér er hvorki um að ræða skoðun á efni
vamarliðssjónvarpsins né hvort það sé æskilegí.
Málið er einungis um athafnafrelsi éinstaklinga á
þessu sviði. Ef þjóðin er þannig úr garði gerð, að
hún telur að sjónvarp, sent út frá Reykjavík, sem
er yfir 80 prósent erlent að*efni, sé óskaðlegra en
sjónvarp sent út frá Keflavíkurflugvelli, þá er sjálf-
sagt.að hún njóti heimsku sinnar og fákænsku. Ef
hún hinsvegar trúir á frjálst va\ og hæfni einstak-
lingsins til að velja og hafna, þá skal ríkisstjórn-
inni hógværlega bent á villu sína og síðan rætt
við yfirvöld syðra um að ástandið yrði óbreytt. Við
höfum engin efni á að kaupa dýr erlend „pró-
gröm", og eins og kunnugt er er hið ýstofnaða ís-
lenzkg sjónvarp nú þegar farið að endursýna fyrra
efni.
Vegamálin eru okkur töpuð fyrir atbeina komma.
Það var ómetanlecfur skaði. Nú vega rauðliðar að
frelsi einstaklinga til'að skoða það sem þeim sýn-
ist án íhlutunar hins opinbera. Það er því miður
oft hlutskipti ungra þjóða, nýsloppinna úr árauð,
að tapa frelsi sínu, nýfengnu, til öfgamanna og of-
beldissinna, sem trúa á einræði eitt sér til fram-
dráttar. Ef því við réttum þessum Iýð litla fingur,
á fslandi, þá er þess ekki langt að bíða að hann
taki alla hendina.
KAKAU SKR/FAR:
í hreinskilni sagt
Bankabyggingar og útláns-fé — Keypt og byggt — Templarahöllin og Seðlabankinn — 6-
tímabær kaup — Fasteignir eða útlán — Siglingar og gjaldeyrir — Hví níðast fyrst á almenn-
» /
ingi — Misskilið hlutverk—Kostar minna en heima.
Blaðafréttir herma, að Seðla •
bankinn hafi fest kaup á
gamla Thor Jensens-húsinu
við Fríkirkjuveg fyrir miljón-
ir króna, en setli síðan að
reisa þar skrifstofubákn fyrir
tugmiljónir króna. 1 ráffi
mun vera að rífa húsið og
flytja það á brott, en Iitlu
mun skipta hvort verður fyrst
húsið hverfur úr núverandi
umhverfi. Munu Reykvi^ing-
ar sakna þess og garðsins, en
það er nú annað mál.
Meðan Seðlabankinn gefur
út yfirlýsingu eftir yfirlýs-
ingu ufn fjárskort, almenn
vandræði og aðra óáran, og
aðrir banikar sýna í verki að
hér er um staðreynd að ræða,
þé finnst mörgum það helvíti
hart, að „nauðsyn" krefjist
þess nú, að þessi stofnun kasti
miljónum, tugum midjóna í
þvilík kaup og framkvæmdir.
sem þarna virðast á döfinni.
" Þykir flestum, sem fresta
megi slíkum kaupum ogfram-
kvæmdum unz betur árar, en
nú lítur út. Annars eru kaup
og byggingar peningastofnana
rikisins orðin mörgum undr-
unar- og reiðiefni, bankat
byggja nú, samtals fyrir
hundruð miljóna, stærri og
veglegri hallir, bæði í Reykja-
vfk og út um land. Þar virð-
ist um engan fjárskort að
ræða, enginn íburður sparað-
ur og etokert gert annað, en
það dýrasta og bezta. Um
sama leyti bera blöðin með
sér að stórlega er að draga
saman í öíllum iðnaði, at-
vinnuvegum og eðlilegum við-
skiptum. Verðhætokanir þ. e.
hætokun vamings á hinum al-
menna markaði eru hvorki
leyndar né hættar heldur á
vitorði hvers mannsbams.
Uúxusbrjállæði eins og þetta
er ekki nýtt með nýríkriþjóð.
Undanfarin ár, velgengnisár,
hafa ýms fyrirtæki t.d. sum
togara og útgerðarfyrirtætoi
byggt eða leigt sér húsnæði
sem í stærð og óhófi eru
smekklaus og, sem alvarlegra
er, þungur baggi á veinandi
stétt. Að athlægi hefur lengi
verið, að íslenzkir togaraeig-
endur, sumir, með í mesta
lagi 3—4 togara í úthaldi,
höfðu stórkostlegar skrifstoí-
ur, þegar kollegar þeirra f
Grimsby og Hull, sem máske
róku 10—20 slík skip, höfðu
skrifstofur í smákytrum og
eina vélritunarstúlku. Ekki eru
mörg ár síðan útvarpið, i
leiguhúsnæði, leigði þvih'kt
bákn fyrir einkaskrifstofu út-
. varpsstjórans, að gestir hans
voru náilega vart í kallfæri er
þeir komu inn fyrir dyrnar.
Og lengi má telja ósómann.
Það er að vísu ekki -étt,
að gagnrýna bruðl einstak-
linga svo lengi sem þeireyða
sínu fé og eignum, ef þeir þá
fara heiðarlega á hausinn
þegar yfir lýkur. Það á að
vera lögmál hinnar frjálsu
samkeppni og menn verða að
hlíta því.
Á hinn bóginn er það ai-
gjörlega ófyrirgefanlegt þegar
þeir menn, sem annaðhvori
fara með eignir og fé hins
opinbera eða vinna á styrkj-
um og gróðamöguleikum að-
al-atvinnuvegs Iandsmanna,
koma svo sínum málum að
ekki má út af bregða ef ein-
hver misbrestur er á fisk-
veiðum eftir margra ára góð-
æri — þá er allt í óefni.
Það telja eflaust margir, aö
það sé viturleg ráðstöfun
bankanna og Seðlabankans að
byggja og kaupa Ióðir og hús,
setja fé sitt í fasteignir, sem
hvorki rýrna né falla, eins og
það er kallað. Eflaust er þetta
rétt, og enginn láir einkafyr-
irtækjum, hafi þau fé aflögu,
að ráðstafa því þannig. Eti
menn gái að því, að hér er
um opinberar Iánastofnanir
að ræða, hverra aðalstarf er
útlán fjár, en ekki bygginga-
brölt. Eátum vera, ef nú væri
þaö algleymi I fjármálum, að
eftirspum eftir lánum væri
lítil, jafnvel hverfandi, og
stórar upphæðir Iægju hreyf-
ingarlausar í hólfum banka
Þá mætti vel kaupa og byggja.
En nú er ástandið ékki
þannig, öðru nær. Mörg fyr-
irtæki þurfa skjótrar fyrir-
greiðslu til að halda lífi og
flest geta þau gefið gulltrygg
veð, tryggari en margir þeir,
sem mest fá.. Hlutverk bank-
anna er þó fyrst og fremst
peningaútlán, cn ekki, í þess
orðs venjulegu merkingu, fjár-
og eignasöfnun um hóf fram.
Sú skoðun, sem virðist hafa
gripið suma banka hér, að
bankastjórar séu eigendur
bankanna, er ekki rétt, þeim
er aðeins trúað til að reka
þá með skynsemi- og að sinna
hlutverki bankastarfseminnar.
1 stað bankastjóra eins ogþeir
tiðkast erlendis, em banka-
stjórar nú orðnir skurðgoð á
stalli, óskeikulir í fjármálum,
fremstir í listúm og sjálfsagð-
Ir í öllum mciriháttar boðum
og samkvæmum, líkt og kvik-
myndastjömur f heimssam-
kvæmum og brennivínsbrunn-
um Rivierunnar, Miami Bc-
ach, Rio de Janeiro og á
öðrum glitrandi lindumsam-
kvæmislífsins.
Þetta er orðin óheillaþró-
un, sem á eftir að draga dilk
á eftir sér. Uppi er nú opin-
ber spamaðaralda varðandi
siglingar fólks og starfsemi
ferðaskrifstofa. Eins og oft
vill brenna við, þá er fyrst
þrengt að þeim minnstu. Lúx-
usflakk nýríkra. er þjóðinni
hvimleitt en flestir munu þó
eyða eigin fé enn sem komið
er. En almenningur, fjöldinn,
sem siglir suður í sól, er
hvorki nýríkur né til veru-
legs ósóma. Þetta fólk eyðir
vart í siglingar sínar meiru
en það eyðir í sömu lrfs-
þörf hér heima. AðaHöndin.
sem til ef siglt eru ódýrustu
ferðamannalönd heimsins,
Mallorca, Spánn, eða dvöl á
skipum, sem sigla Miðjarðar-
hafið, heimsækja hafnir og
síðan heim. Og flest af þessu
fólki siglir í stórreisu einu
sinni á æfi, sumt skreppur út
í sumarfrí og eyðir þar minnu
en ef það tínir upp kartöflu-
og kjötsjoppurnar út um Ianð
og dvclur í þeim hreysum,
sem uppnefnd epu af lands-
Iýð „HOTEL".
En samt er það ósk hins
opinbera, að þessum ferða-
Iögum sé hætt — hætt vegna
kostnaðar. Það er enn nokk-
uð langt í Iand þar til jafn-
vægi næst I bönnum á fs-
landi. Við erum fljót að
banna og þjóðin er fljót að
éta ofan i sig öll bönn, fá-
ránleg sem sanngjörn. Þetta
er nefnilega eðli nýlendná,
sem skyndilega er gefið frelsi.
Þetta er Iíka á sinn hátt,
heppni þeirra ríkisstjóma, er
við taka. Fyrstu áratugina er
allt lagt upp úr þjóðemi, föð-
urlandsást, ættjarðarstolti og
öllum þeim fögm, en mikið
til úreltu hugtökum, sem
mest var hvíslað um meðan
þjóðin var í ánauð og for-
ustumenn um frelsisbaráttu
bæði ortu og rituðu af „eld-
heitri ættjarðarást" — eins
og það var kallað.
Islendingar hafa hvað mest
allra þjóða grætt á þessari
ættjarðarást, svo ekki sé nú
talað um stoltið, menninguna
og þóttann. A þessum fáu
ámm hefur okkur tekizt að
Ieika svo af okkur að ekki
mun aðeins kosta tugmiljónir
heldur hundmð að ,bæta fyrir
glappaskotin og þjösnaháttinn.
sem hræddir forustumenrr
hafa skapað landsmönnum
upp til hópa. Hér vora mögu-
leikar að eignast nýtízku
þjóðvegi, sem lagðir hefðu
verið undir stjóm sérfræð-
inga, jafnvel af erlendu vinnu-
aflí, sem var f landinu hvort
eð var. Slíka möguleika hef-
ur hver þjóðin á fætur ann-
arri nýtt sér, nema Islend-
ingar, sem nú hafa hlotið þá
vafasömu vegtyllu að vera
skemmst á veg komnir í
vegagerð, en vegagerðer okk-
ar stærst nauðsyn vegna að-
stæðna í landinu. Til skamms
tima var jafnvel nær ófært á
bífreiðum í forsetabústað-
inn, sem er þó á næstu
grösum við hðfuðstaðinn, 10
til 15 mín. akstur. Það er
munur að þjóðarstoltinu. Og
allt þetta má þakka klækjum
komma, sem spiluðu á ætt-
jarðarástina og kölluðu alla
hjálp landráð og hræðslu, og
mannleysi þeirra, sem með
völdin fóra. Nú er veinað um
að taka stórlán, lán, sem er
sérlega heppilegt ef síldin
ætlar að bregðast og afurðir
okkar sílækkandi á heims-
markaði. En Islendingar geta
allt.
Og ennþá Ieikur hamingju-
hjólið við okkur. Ein þjóða
á Norðurlöndum höfum við
tækifæri til að hlusta á frem-
ur lélegt, en þó oft snilld-
arlega skemmtilegt amerískt
sjónvarp, ásamt því íslenzka.
Þannig að við erum öfundar-
efni kotríkjanna hinna, sem
næst okkur standa. Krafta-
verkið ) „íslenzkt sjónvarp"
hefur séð dagsins Ijós hjá
190 þúsund manns. Það er að
vísu 80% erlent, en þó furðu-
lega gott, það skammt sem
það nær. Gæfuleysi okkar í
þessum málum .nálgast mest
gæfuleysi Sólons okkar ís-
Iandus, sem Hjálmar í Bólu
orti um. Vegna nokkurra
gamalmenna, komma og
menningarlubba, er nú sú
heppni um garð gengin til að
bjarga íslenzkri menningu,
þegar alþjóða sjónvarp —
Telstar — er á næstu grösum,
hvar allar þjóðir verða þátt-
takendur og geta hlustað og
og skoðað að vild.
Og almenningur, að venja
sefur, lætur þessa minnihluta-
pjakka kúga sig og hlægja
að sér, hristir góðlátlega höf-
uðið, Iíkt og ringlaður kálfur
sem fyrst er hleypt út á vor-
in.
>