Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1948, Side 22

af afli, má nota til að snúa rafmagnsvél, sem væri
fest við flansinn G.
Eftir því sem hið samanþjappaða gasloft er heitara,
því meira af krafti er í því, sem það getur gefið frá
sér til blaðanna eða fjarðranna á túrbínuásnum. Það
er því mjög heitt þegar það skilur við túrbínuna, svo
það er notað til að streyma kring um loftið, sem er
dregið inn í brennslu- og útþenslurúmið, sem er hitað
upp áður en það blandast saman við eldsneytið E.
Náttúrlega getur svona vél ekki farið af stað án
hjálpar, svo það verður að hafa hjálparvél, sem vana-
lega er fest við flansinn H. Aðalvélin byrjar vanalega
fyrst að vinna sjálf þegar hún hefur náð einum fjórða
af vanalegum vinnuhraða.
Nýlega hefur önnur tegund af gastúrbínu verið fram-
leidd, sem er mjög merkileg. Hér er „hinn fljótandi
kraftur" — Workdng Fluid — heitt samanþjappað loft,
alveg eins og hinn fljótandi kraftur gufutúrbínunnar
er gufa eða eimur. í þessari vél er eldsneyti aðeins
notað til að hita samanþjappað loft, og sama loft er
notað allan tímann. Því er þjappað saman, hitað, lofað
að þenja sig út milli blaðanna í túrbínunni og kælt
aftur áður en það er sent einu sinni enn gegn um
loftþjapparann. Það vinnur, eins og það er kallað, í
lokaðri umferð — closed cycle. — En í túrbínu þeirri,
sem áður er skýrt frá, er umferðin eða röðin af um-
ferðum opin, það er, hreint loft var stöðugt sogað inn.
Mynd nr. 2 sýnir fyrirkomulag gastúrbínu með lok-
aðri umferð. Skýringarmynd: A er hreyfanlegur loft-
þjappari, sem er á sama ás og gastúrbínan B. Lofti
er þjappað saman í A og látið fara í gegn um endur-
hitarann (regenerator) C, þar sem það fær sína fyrri
upphitun. Þar næst er loftið, sem þegar er heitt og
samanþjappað, látið fara inn í ofninn D, þar sem það
er yfirhitað (super-heated). Því heitara, því meiri kraft
getur það látið túrbínublöðunum í té, þegar það þenur
úr sér milli þeirra. Loftið, sem kemur út úr útblásturs-
enda túrbínunnar (exhaust end), er nú ekki lengur
samanþjappað, en það er ennþá heitt, svo hitinn frá
því er notaður til að hita upp endurhitann C; eftir
það fer loftið gegn um kælirinn F, því það er ekki
heppilegt að mjög heitt loft sé látið fara inn í loft-
þjapparann, sökum eyðileggingar sem það veldur á
blöðunum í honum. En blöðin í gastúrbínunni og hylkið
utan um þau eru búin til úr sérstöku stáli, sem þolir
hitann án þess að tærast sundur. Aðal erfiðleikarnir
fram til þessa hafa verið þeir, að undan hitanum hef-
ur túrbínu-ásinn viljað þenjast út, með útþenslu sem
breytist ekki, — permanent. — Undir vanalegum kring-
umstæðum vilja hlutir úr málmi, sem þenst út, fá aftur
sína upprunalegu lengd þegar þeir kólna. En skilyrðin
inni í gastúrbínunni eru óvanaleg, svo málmur hagar
sér þar ekki eins og vanalega.
Ofninn D má hita með mörgu móti. Sumar túrbínu-
stöðvar nota olíu, aðrar gas eða kolasalla. Sum iðjuver,
eins og járnbræðsluofnar með koxframleiðslu nota heitt
gas, sem nóg er til af, en fer vanalega til ónýtis, en
nú er hægt að nota til að hita upp ofninn D í gas-
túrbínusamstæðu, sem er hægt að setja í samband við
rafvél og fá svo straum, sem er nauðsynlegur fyrir
iðjuverið.
rtfirt
ú-
2. mynd.
Ég geri ráð fyrir að lesandinn muni undir eins sjá
hagnaðinn við að nota gastúrbínuna. Hún er óháð vatns-
forða. Hún þarf ekki vatn, en nægilegur vatnsforði af
nothæfu vatni er eitt það stærsta viðfangsefni, þegar
um er að ræða í járnbrautir, iðjuver, gufuskip og því
um líkt. Svo er líka mikill sparnaður í vikt, borið sam-
an við nútíma eimvagn með fylgivagni. Gastúrbínur
eru nú notaðar bæði í Sviss og Ameríku til að draga
járnbrautir, bæði farþega- og vöruvagna.
Að síðustu má segja, að gastúrbínan hefur mjúkan
gang og er sérstaklega auðveld í smíðum. Það eru að-
eins tveir hreyfanlegir partar, og hreyfing þeirra er
viðvarandi, þeir ganga ekki upp og niður á víxl, eins
og stimplar í gufu- og mótorvélum, svo hættan við að
vélin brotni er horfin. Erfiðleikinn er að finna stál,
sem þolir hin uppleysandi áhrif gassins, en þessir erfið-
leikar eru að mestu leystir, og að minnsta kosti ein gas-
túrbína hefur nú gengið samfleytt í átta ár.
Sigurður Gíslason þýddi.
„Bára blá44
Sjj óiiKinnalióIdn
1948.
AnnaS bindi þessa vinsæla safnrits
kemur út d næstunni.
Útgefandi
F. F. S. 1.
2B4
VÍKIN □ U R