Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1959, Qupperneq 8

við salt. Saltkirtill skjaldbökunn-
ar er líkur saltkirtli sjófuglanna
að allri gerð. örmjóar pípur
geisla frá miðgöngum. Þetta
virðist vera nauðsynlegt fyrir
rennsli sterkrar saltblöndu. Hin
sameiginlegu einkenni eru meira.
áberandi, vegna þess að staður
kirtilsins í skjaldbökunni bendir
til öðruvísi upphaflegrar þróun-
ar. Þriðju sjálfstæðu þróunar-
línuna er svo ef til vill að finna
hjá skjaldbökueyja huppueðlunni
(IGLANA), en hún er í raun
réttri hið eina sanna sjóskrið-
dýr.
Líffærarannsóknir á sæslöng-
uin og sjókrókódílum hafa sýnt,
að í höfði þeirra er stór kirtill,
sem kann að gegna hlutverki
saltkirtils. Þegar okkur tekst að
ná í lifandi dýr þessara tegunda,
vonumst við til að komast að
því, hvað og hvernig kirtlar
þeirra starfa.
Ilannsóknir á sjóspendýrum,
sem gerðar hafa verið til þessa,
virðast sýna, að þau losni við
salt á annan og venjulegri hátt.
Selir og sumar tegundir hvala
svala þorsta sínum á vökvum
þeirra fiska, sem þeir éta. Til
þess að losna við saltinnihala
þeirra vökva þarf ekki öflugri
nýru en í mönnum eru. En hval-
ir og rostungar, sem lifa á kol-
krabba, svifi og skelfiski, sem
eru eins salt eins og sjórinn,
hljóta að losa sig við stóra
í Noregi eins og hér, hafa
verið miklir erfiðleikar að fá nóg
af fólki til fiskveiðanna. Sér-
staklega var erfitt í sumar að fá
menn á síldveiðarnar við ísland.
Skipstjórar, sem spurðir hafa
verið álits hverju þetta gegni,
eru allir sammála um, að því
hafi valdið, að hægt var að
velja um fleiri veiðiaðferðir en
áður á sama tíma og síldveið-
arnar við ísland byrja. Er t. d.
bent á rækjuveiðar, er nú séu
mikið stundaðar af mönnum,
sem áður fóru til íslandsveiða.
Að menn taka þessar veiðar
skammta af salti og það enda
þótt þeir drekki ekki beinlínis
sjó. Þekking okkar á lífeðli
þeirra bendir til þess, að nýru
þeirra, sem eru öflugri en
manna, geti brottnumið allt það
salt, sem í fæðu þeirra er. Nýru
sumra spendýra eru fær um að
vinna á svo háu stigi. Kengúrú-
rottan, sem hefst við úti á eyði-
mörkum, verður að spara við
sig vatn til hins ítrasta, hún
framleiðir þvag, sem er helm-
ingi saltara en sjór, og þrífst í
tilraunabúi á þurrkuðum soya-
baunum og sjó.
Við höfum áhuga á rann-
sóknum á saltúrgangi hvala. en
ekki er auðvelt að fást við slík
dýr. Við höfum byrjað rann-
sóknir á selum. Þegar sprautað
er inn í þá saltupplausn, sem
örva saltkirtil fugla og skrið-
dýra, þá einfaldlega vex þvag-
rennsli þeirra. Methacholin, sem
einnig örvar saltkirtilinn bar
svipaðan árangur. Hverjar svo
sem salthreinsunarþarfir selsins
kunna að vera, þá er augljóst,
að nýru hans geta fullnægt þeim.
Gera verður því ráð fyrir, að
saltkirti1] hafi þróast aðeins í
fuglum og skriðdýrum, því nýru
þeirra geta ekki framleitt sterka
saltupplausn.
(Höfundur: Knut Schmith-
Nielsen í Scientific American
Januar 1959.
fram yfir, er m. a. vegna þess,
að þeir. koma heim í hverri vikvj
og eru auk þess heima um hverja
helgi, og koma í höfn ef veður
eru slæm.
Við fyrirspurn um, hvort það
myndi ekki vera gott að reyna
að fá unglinga með í eina veiði-
ferð er svarið, áð slíkt sé mjög
líti’s virði. Þeir sem nú séu að
alast upp, byrja ekki sjómennsk-
una með veiðiferð til Islands.
Það eru utanlandssiglingarnar,
sem draga ungu mennina að sér
strax og þeir eru skroppnir úr
fermingarfötunum. Það er helst
í röðum eldri manna, sem hægt
er að fá menn til íslandsveið-
anna, en margir þeirra eru nú
að hætta og nýir bætast fáir við.
í leiðargrein norska fiski-
mannaritsins Fiskaren segir
m. a. um þetta efni í júlí s. 1.:
„.. . okkur er ljóst að yfirvöld-
in sýna þessum erfiðleikum ekki
nægan skilning, sérstaklega
hvað snertir úthafsviðskiptin.
Kjarnamennirnir sem áður
byggðu upp mikilsverða sókn og
framvindu í fiskveiðum lands-
ins, leita nú fremur eftir at-
vinnu í landi. Það er öryggis-
leysið í atvinnunni, hinn slæmi
aðbúnaður, sem hann á við að
búa nú, og mismunurinn á lífs-
kjörunum í landi og vinnulaun-
anna fyrir slitvinnuna til sjós,
samanborið við stuttan vinnu-
tíma í landi, sem hefur orðið til
þess, að þessir frumherjar leita
heldur í land, og að engir nýir
fást í staðinn.
Sem dæmi um hve ástandið er
alvarlegt, að fá fólk á úthafs-
veiðiskipin benti formaður deild-
ar siómannasambandsins í Ála-
sundi á, að eitt af skipunum sem
nú stunduðu síldveiðar við Is-
land, hefði orðið að fara með
mannskap, þar sem 10 af 14
mönnum hefðu aldrei séð síldar-
nót áður. Og þegar þar við bæt-
ist. eins og upplýst er frá ýms-
um öðrum stöðum, að skipin
hafi orðið að fara út með sjó-
menn“ af mjög vafasömum
manngerðum, segir sig sjálft
hvað ástandið er raunverulega
alvarlegt.
Og þetta á sér stað, einmitt
á sama tíma, sem úthafsveiði-
skipunum er hvað nauðsynlegast
að leita nýrra fiskimiða og nýrr-
ar tækni, vegna þess hve nátt-
úrulegar kringumstæður hafa
breytzt síðustu árin, bæði með
síldveiðar og aðrar fiskveiðar
nærri heimalandinu.
Það er búið að koma því svo
fyrir, að aðbúnaðurinn að út-
gerðinni er orðinn svo lélegur
og hagnaðarvonin svo lítil, að
það vinnur beint að því að
hrekja dugandi menn frá sjáv-
arútveginum.
Vandamát fiskve'iba í Noregi
192
VÍKINGUR