Samvinnan - 01.01.1947, Qupperneq 19

Á förnum vegi
Xylcga birti sænskt blað smáteikningu, sem
-itti að sýna, hvernig norskar húsmæður hugsuðu
sér viðskiptin við Svíþjóð á þessu ári. Myndin
'ar svona:
°g húsmæðurnar báðum megin Kjölsins voru
•ikaflega ánægðar með þessa tilhugsun: Norsk
stórsíld fyrir sænskar þvottavélar. Þetta mundi
^inmitt vera það, sem kallað er á viðskiptamáli
-gagnkvæmir hagsmunir", því að sænsku hús-
u'æðurnar vanliagaði um uppáhaldsrétt bænda
s‘nna, en þær norsku gátu vel hugsað sér að
''erða nú loksins — eftir þrengingar stríðsins —
-tðnjólandi þeirra þæginda, senr stalísvstur þeirra
1 ýmsum löndum höfðu búið við í mörg ár. Þetta
''ar Þyi utanríkisverzlun, senr \ert rar um að
tala!
En svo komu leiðindi í spilið. Blöðin tala
stundum um framleiðslugetu, verzlunarsamninga
Þjóðanna, afköst iðnaðarins og hráefnaskort, og
fleiri tákn þessu lík birtu þau stundum í dálkum
smutn. Margar húsmæður flýta sér að renna aug-
Unum Vfir þessar blaðsíður og komast í fram-
i'aklssöguna og auglýsingarnar, en líklega cr sá
íljótalestur ekki hyggindi, sem í hag koma, a.m.k.
þegar rætt er um utanríkisverzlun. Því að skipan
málanna er nú einu sinni þannig, að jafnvel þótt
sænskar húsmæður vildu gjarnan gjalda norska
s*id með þvottavélum, er engan veginn víst, að
þeir háu herrar, sem stýra gjaldeyris- og við-
skiptamálum þjóðanna, vilji uppárita slíka verzl-
unarsamninga, né heldur er tryggt, að verksmiðj-
U)nar, sem þvottavélarnar framleiða, fái úthlutað
'agu hráefni til þess að sinna þessum óskum, og
°ks er ekki loku fyrir það skotið, að Svíunum
5>ki allt að því eins hagkvæmt að fá suðræna
b'tXt* ko1 íyrir þvottavélarnar sínar.
annig er hin „frjálsa verzlun" orðin í dag:
efndir og ráð í hverju landi, sem jafna niður
'nflutningi og útflutningi eftir geysilega flókn-
leiðum, og gagnkvæmir hagsmunir neytend-
nna ' iiðast oftast ráða svo sáralitlu um þessa
'Wutun.
*
Welsi og ófrelsi eru huglök, sem hafa verið
eha i ædd en flest annað — og ekki að ósekju —
a se'n"i árunr. En þetta verzlunarlega ófrélsi
r orðið býsna gamalt, þótt tækni mannsins hafi
\e "'°mna*'> Þa® á seinni tímum. Til forna r ar
‘fdun í milli landa stundum undir ströngu
, ..** Itn nriðöldunum fór að losna um þessi
en það var ekki fyrr en 1860, að Bretar
tóku upp frjálsa verzlun, og Jressu dæmi fylgdu
nrargar þjóðir. En þá var líka konrið á vegarenda
i það sinn, þvr að um 18.80 tóku Þjóðverjar ttpp
„verndarstefnu" í verzlunarmálunum og girttt sig
nreð verndartollum Og eftir Jretta tók lrinni
frjálsu verzlun að hraka um heinr allan, fleiri
og fleiri jrjóðir tóku að lrlaða tollamúra og leggja
torfærur r veg hitrnar frjálsu verzlunar. Eftir
1930 gekk Þýzkaland á undan öðrum, í annað
sinn, til þess að lrindra frjálsa verzlun. Hin þýzka
skiparr hefur rráð ótrúlega rnikilli útbreiðslu, og
þótt nazisnrinn sé sigraður, gætir áhrifa þessarar
uppfinningar hans ennþá nijög í heimsverzlun-
inni. Hið nýja skipulag Þjóðverja var rtreð Jreim
hætti, að tollarnir vortr gcrðir óvirkir rneð út-
flutnings- og innflutningsbönnum. Ríkið tók
utanríkisverzlunina að ölltt leyti í sínar hendttr
og fól valdið unrboðsmönnurn sínutn, rrcfndum
og ráðunr, sem Iröfðtl það hlutverk rneð höndunt
að gera samninga við önnur ríki, eftir nánari
fyrirmælum rikisins. Þessir samningar voru gagn-
kværnir — bilateral. Þýzkaland gerði Jress konar
verzlunarsanrninga við hvert ríkið af öðru, og r
Jressum samningum var ákveðið, lrraða vörur
skyldi flytja inn og hverjar út, og verðið var
fastsett. Væri verðlag lrátt r viðkomandi landi,
settu Þjóðverjar hátt verð á sínar útflutnings-
vörur þangað. Þannig kom fyrir, að Þjóðverjar
tóku nrargs konar gjald fyrir sötnu vöruna, allt
eftir þvr, hvaða land átti í hlut. A stríðsárununr
Jrótttist flestar þjóðir neyddar til að gcra „bila-
teral“-verzlunarsanrninga til Jress að tryggja sér
nauðsyrrjabirgðir, og Jranrrig er verzlunarmálun-
utn ennjrá háttað. Nú eru uppi raddir vrða unr
heinr, sem vilja afnema Jressar leyfar hinnar
þýzku verzlurrarstefnu. Bandaríkin hafa lýst yfir
Jr\í, að þau vilji stuðla að frjálsri verzlun nrilli
þjóða, og ýmsar Jrjóðir hafa lýst fylgi sínu við
]rá stefnu. Samvinnumenn eru eindregið fylgj-
arrdi því, að höftin verði lcyst af verzluninni,
Þeir trúa því, að í frjálsri verzlun, þar sem sam-
r irrnuskipulagið fær óhindrað að njóta stn, Verði
hagur neytendanna og framleiðendanna bezt
tryggður.
Þannig geta lrinir flóknu og bindandi samning-
ar í rrrilli Jrjóðanna haft mikil áhrif á vöruskipt-
in, jafnvel á þvottavélum og síld. Jafnvel úti á
Islandi.
Nýlega birtu lrlöðin hér áskorun kvenna til rík-
isvaldsins um að heimila 10 tnillj. kr. gjaldeyris-
yfirfærslu til kattpa á heimilistækjum á þcsstt ný-
bytjaða ári. Hugmvndin er girnileg, ert Jrað eru
ljóir á veginttm. l>að væri sjálfsagt lragkvæmt
fyrir sænskar og íslenzkar húsnræður, að þessi
viðskipti gætu átt sér stað, cn verðttr tekið tillit
til Jress liér, Jregar síldinni er deilt niður á nrark-
aðslöndin, til þess að fullnægja nýjustu verzl-
ttnarsamningunum, eða geta Svíar miðlað okkur
tækjum fyrir síldina, Jregar þeir deila sinni fram-
leiðslu triður á Jrjóðirnar. senr selja þeinr kol og
suðræna ávexti, hrávörur til iðnaðar o. nr. fl.?
Framleiðslan er svo lítil, en verzlunarsamning-
arnir svo nrargir. Vefurinn allttr er orðinn svo
stór og flókinn, og angar hans ná um víðar álf-
ttr. Athafnafrelsi Jrjóðanna, sem sitja fastast í
honum, er þvr \issulega takmarkað. Ef til vill
eiga þjóðirnar kraft til þess að sprengja þennan
vef og stofna til alfrjálsrar verzlunar. Þá fengi
frelsi þjóða og einstaklinga nýtt gildi.
Skortir tíma.
Amerískur boro;ari ritar útoefend-
um Time Magazine á þessa leið:
Við lesum bænina „Fyrirgef oss vor-
ar skuldir, svo sem vér og fyrirgefum
vorum skuldunautum", en öðrum
stundum verjum við til þess að lrata;
Jrata negrana, júðana, kapítalismann,
sósíalismann, Sovét-RússJand og allar
nrögulegar aðrar þjóðir og kynstofna
og kenningar, sem við |rekkjum aðeins
af fordómum. Utkoman virðist vera sú,
að við liöfum livorki starfsvilja né tíma
til Jress að nálgast vandamálin af liug-
kvæmni og skilningi.
Þíi syndugi heimur.
Frá Singajrore er símað um \ innu-
deilu:
Samkvæmt ákvörðun Buddlrapresta-
stefnunnar í I’enang, er lrafið verkfall
lrjá prestastéttinni og lrafa prestarnir
ákveðið að Jrafa engin bænalröld unz
jreir lrafa fengið kröfum sínunr um sjö
slrillinga og sex penca kauphækkun,
fyrir bænagjörð, fullnægt.
Mælskulistin.
Sumt af mælskulistinni er þannig
vaxið, að það þolir ekki að á það sé
hlustað, en annað er með þeim hætti,
að það er naumast lesandi. Sænskt
tímarit bendir á eftirfarandi:
Það er siður í Englandi, þegar rætt
er um mælskusnillinga, að jafna þeim
saman, Gladstone og Burke. Gladstone
talaði jafnan fyrir fullu húsi. Nú
nenna fæstir að lesa ræður hans. Hin-
ar „miklu" ræður hans, eins og t. d.
„the Midlothian Campaign" eru hrein-
asta torf. Edmund Burke talaði fyrir
auðum sætum þingmannanna. Enginn
entist til að lrlusta á liann. En ræður
lians eru ódauðlegar. Þær geta menn
lesið aftur og aftur sér til gagns og
skemmtunar.
Lifi stéttabaráttan!
Eftirfarandi saga komst á kreik efrir
síðasta fund utanríkisráðherra stór-
veldanna:
Samkomulagið milli Bevins og
Molotoffs er ekki upp á það bezta. —
Bevin byrjaði starfsferil sinn sem
verkamaður, en hóf sig smátt og smátt
upp metorðastigann, unz hann var orð-
inn vörubifreiðarstjóri, en þaðan lá
Jeið hans á skrifstofur verkalýðsfélag-
anna og inn í þingsalina. Molotoff
nam \ið tækniliáskólann í St. Péturs-
borg á yngri árum. Er þeir áttu síðast
orðaskipti, Bevin og Molotoff, sagði sá
fyrrnefndi: — í milli okkar getur aldr-
ei orðið neitt samkomulag — eg er
verkamaður og þér eruð borgari!
19