Samvinnan


Samvinnan - 01.10.1952, Síða 22

Samvinnan - 01.10.1952, Síða 22
rés A. Pálsson og síðar Daníel Guð- brandsson, þar sem fjara sú, er járn- inu bafði verið kastað á, hefur lengi heyrt undir jörðina Kerlingadal. Næstu ár var öðru hverju tekið smávegis af járninu, en smám sam- an sökk það í sandinn. Verða á þess- um slóðum nær stöðugar smábreyt- ingar á strandlengjunni. Reyndist stöðugt erfiðara að komast að járn- inu, og var síðast bjargað af því á þann hátt, að menn stukku bundnir fram í sjó og komu aftur með sitt stykkið undir hvorri hendi. Þurfti stundum að draga þá á land, ef útsog /nnnar miklu úthafsbáru náði þeim. Þá var einnig notaður björgunarfleki og járnstengur teknar upp með í.veggja metra löngum töngum, er sér- staklega voru til þess gerðar. Síðast var vitað um járnið 1945, en eftir það týndist staðurinn og var ekki með vissu ljóst, hvar hrúgurnar tvær væru. Féll nú járnið úr Persier í gleymsku í nokkur ár. Þá gerðist það eftir að Kóreustyrj- öldin hófst, að verð á járni stórhækk- aði. Vöknuðu þá endurminningar manna um járnið á söndunum; hug- kvæmdist tveim mönnum, Erlendi Einarssyni og Birni Björnssyni, að at- huga möguleika á björgun járnsins. Sneru þeir sér til bændanna í Kerl- ingadal og fengu hjá þeim leyfi til að leita að járninu á Djmskógafjöru, og framseldan með samningi þann rétt, sem bændurnir ættu til járnsins. Fengu þeir Þorstein Thorsteinsson verkfræðing til að leita með segul- tækjum að járninu og Sófónías Páls- son landmælingamann til að kort- leggja staðinn, ef járnið fyndist. Fóru þeir fjórar ferðir á sandinn, en árang- urslaust. Nú féll málið enn niður, þar til síð- astliðið vor, að þeir Klausturbræður, Flelgi, Bergur, Júlíus, Siggeir og Valdimar Lárussynir, koma til sög- unnar og fá leyfi hjá Skipaútgerð rík- isins til að reyna að bjarga járninu, og gerði útgerðin fyrir hönd ríkissjóðs við þá samning um það efni. Var hann undirritaður 20. maí í vor. Klaustur- bræðrum var þá ókunnugt um samn- inga þeirra Erlendar og Björns við Kerlingadalsbændur. Flófu þeir nú með aðstoð Gunnars Böðvarssonar verkfræðings leit að járninu á sand- inum og 30. júní fundu þeir aðra járnhrúguna, en skömmu síðar hina. Reyndust þær vera nokkru ofan við flæðarmál á þeim stað, þar sem Blautakvísl rennur til sjávar og var önnur hrúgan í árfarveginum. Tóku þeir nú að undirbúa leiðangur til að grafa upp járnið, útveguðu sér vinnu- vélar og skúr fyrir verkamenn. En nú fór málið að verða flókið. Um miðjan júlí sögðu Kerlingadals- bændur upp samningum við þá Er- lend og Björn, en þeir véfengja heim- ild bændanna til að segja upp þeim samningi. 25. júlí kom leiðangur úr Reykjavík austur á sanda og sló tjöld- um við Hafursey. Hafði hann vinnu- vélar og kváðust leiðangursmenn komnir á vegum bændanna og ætla að grafa upp járnið. Ríkti um skeið hernaðarástand á sandinum, þar sem tyeir leiðangrar stóðu þess albúnir að hefja gröftinn með vinnuvélum og hvers konar tækjum. Skarst þá sýslu- maðurinn í Vík í leikinn og bað Klausturbræður að fresta aðgerðum sínum. Um mánaðamótin júlí—ágúst fluttu Reykvíkingar sig út á sandinn og byrjuðu að grafa eftir járninu. Þótti nú Klausturbræðrum, sem og þeim Erlendi og Birni, að gengið væri á rétt þeirra og fóru fram á það við sýslumann, að hann legði lögbann við aðgerðum hins leiðangursins. Náði það fram að ganga 5. ágúst, en leið- angursmenn höfðu þá ekki náð neinu járni upp. Vék nú leiðangur þessi af sandinum. Nú höfðu þeir Klausturbræður ann- ars vegar, en Erlendur og Björn hins vegar, gert samkomulag og gengu hvor inn í annars samninga um þessi mál. Byrjaði nú leiðangur þeirra að grafa eftir járninu. Komust þeir brátt niður á járnið og byrjuðu að ná því upp. En þá kröfðust Kerlingadals- bændur lögbanns á þá og var það lagt á 30. ágúst. Flöfðu þeir náð upp 40 lestum af járni, áður en þeir voru stöðvaðir, þar af 15 lestum síðasta daginn. Nú komu fleiri aðilar til sögunnar, ríkissjóður og Trolle og Rothe fyrir hönd eigenda skips og farms. Voru nú allar framkvæmdir stöðvaðar vegna gagnkvæmra lögbanna, og var svo enn, þegar þetta var skrifað. Hinn 23. ágúst féll dómur sýslu- manns í Vík út af staðfestingu á fyrra lögbanninu. Var mikið um að vera þar í þorpinu, þegar réttarhíildin fóru fram, og voru þau flutt af skrifstofu sýslumanns í samkomuhúsið, til þess að hinn mikli fjöldi áheyrenda kæm- ist að. Dómur sýslumanns var á þá lund, að hann felldi lögbannið nið- ur. Þeim dómi var þegar áfrýjað til hæstaréttar, og stendur því bannið, unz þar fellur dómur á nýjan leik. Þá var höfðað mál til staðfestingar hinu seinna lögbanni, og eru fimm að- ilar að því máli, Klausturbræður og Kerlingadalsbændur, ríkissjóður, Er- lendur og Björn og Trolle og Rothe. Af þessu öllu er ljóst, að málaferl- um þessum er hvergi nærri lokið enn, og er það algerlega óráðið, hver dæm- ist vera eigandi járnsins, ef það hverf- ur þá ekki í greipar úthafsins, áður en málaferlum lýkur. Virðist augljóst, að málaferlin muni kosta mikið fé, björgun ávallt verða dýr og flutning- ar til Reykjavíkur einnig, en til nokk- urs er að vinna, því að áætla má, með núverandi verðlagi á járni, að í sand- inum á Dynskógafjöru sé grafið hrá- járn fyrir 6—8 milljónir króna. Iðnsýningin (Frh. af bls. 5) sýningapallar mjólkurbúanna með osti, smjöri, þurrmjólk og fleiru. Loks voru sýnd líkön af mjólkurvinnslu- vélum og töflur um framleiðslu mjólk- urbúanna. Síðasta herbergi Sambandsins er sýningareldhús þess. Hefur litlu, en snotru sýningareldhúsi verið komið fyrir í stofunni og það búið fullkomn- um tækjum, en áhorfendapallar gerð- ir umhverfis. Þarna fóru fram öðru hverju sýningar á matreiðslu osta- rétta og var gestum boðið að gæða sér á þeim á eftir. Einnig sjmdi kjöt- gerð KEA um skeið vörur sínar í eld- húsinu. Var oft þröng í stofu þessari, en þar var einnig gefið rit með osta- réttum, sem Helga Sigurðardóttir hafði tekið saman. Vakti þetta eld- hús mikla ath)'gli sýningargesta. Fyrsta stofa framan við Sambands- deildina var sýning Kaupjélags Ey- jirðinga. Sýndi félagið þar hina marg- víslegu iðnaðarstarfsemi sína, efna- gerð, mjólkurbú, smjörlíkisgerð, stál- húsgagnasmíði, kjötgerð, skipasmíð- 22

x

Samvinnan

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.