Stúdentablaðið - 01.12.1926, Síða 18

12
STÚDENTABLAÐ
1926
asta lagi. — Svo kvað Sneglu-Halli til
Haralds konungs Sigurðssonar:
„Selja mun’k við sufli
sverð mitt, konungr, verða,
ok, rymskyndir randa,
rauðan skjöld við brauði;
hungrar hilmis drengi,
heldr gangu vér svangir;
mér dregr hrygg at hverju
(Haraldr sveltir mik) belti.“
Og í Halldórs þætti Snorrasonar segir svo
um málasilfur konungs: „Þat silfr var
kallat Haralds-slátta; þat var meiri hluti
koparu. Svo virðist, sem menn hafi hvorki
sótt til hans góða matarvist né fé, en þó
varð honum ekki verra til hirðmanna en
öðrum konungum þeirra tíma.
En hversvegna breyta menn þannig, án
þess að skynsemin bjóði þeim það, og oft
þvert á móti henni? Hvað er það, sem
knýr bæði menn, og ýms dýr líka, til þess
að leita félagsskapar við einstaklinga sömu
tegundar?
Þessum spurningum reynír sálarfræðin
að svara með kennin^u sinni um eðlis-
hvatir. Ilún gerir ráð fyrir því, að bæði
hjá mönnum og æðri dýrum hafi þróast
nokkrar frumhvatir. Þessar iivatir eða þrár
lýsa sér í því, að ef þeim er ekki full-
nægt, finnur lífsveran til óánægju með þau
lífskjör, sem hún á við að búa, en fær
löngun eða þrá eftir einhverju öðru, sem
hún veit oft ekki hvað er. Það er þá
óákveðin þrá til einhverra breytinga. En
ef hvötinni er fullnægt, hverfa áhrif henn-
ar sem dögg fyrir sólu.
Ein þessara hvata er hjarðhvötin svo-
nefnda eða félagshvötin. Hún er sameigin-
leg bæði fyrir menn og sum æðri dýr. Á
elstu tímum, meðan löndin voru lítið bygð,
hefir hún átt miklnn þátt í því að halda
mönnunum saman í flokkum eða hjörðum
og þannig stutt að þróun félagslífsins.
Hún hefir skapað þéttbýli og þar með
þörf fyrir sameiginleg lög, og skilyrði fyr-
ir þróun æðra félagslífs. Þegar mennirnir
fara að hafa fasta bústaði, taka borgirnar
að myndast, með öllum kostum og löstum,
sem þeim fylgja. Eftir því sem þær verða
stærri vex aðdráttarafl þeirra á fólkið í
landinu. Bættar samgöngur gera fólks-
strauminn greiðari. Og þær halda áfram
að vaxa langt fram yfir það sem holt er
fyrir þjóðina, sem landið byggir. — Borg-
in verður þjóðfélagsmeinsemd, aðsetur
ólæknandi spillingar og lasta, En það fer
ekki hjá því, að hún framleiði jafnframt
ýmsar fágætar dýrar perlur í menningu
þjóðarinnar.
Félagshvötin virðist því vera mannin-
um jafngömul og runnin honum í merg
og bein. Þess vegna er hún svo sterk í
manneðlinu og lætur svo mikið til sín
taka í athöfnum vorum. — Þeir menn eru
fáir í menningarlöndunum nú á dögum,
sem eru ekki í einhverjum innri félags-
skap, — félagsskap, sem snertir ekki at-
vinnurekstur eða hagsmuni meðlimanna
beinlínis, góðgerðafél., skemtifél., ung-
mennafél., íþróttafél. o. s. frv. Og ekki
má gleyma félagsskap milli einstakra
manna, sem skapar allskonar vináttubönd,
því að varla er sá maður til í víðri ver-
öld, að hann eigi sér ekki einhvern félaga,
einhvern vin. — En eftir þvi sem menn
gefa sig meira við fjölmennum félagsskap
minkar þörfin fyrir félagsskap og vináttu
einstakra manna. Vinfestið minkar og
trygglyndið líka. — Fyrrum, þegar bygðin
var strjál, samgöngur erfiðar og samkom-
ur fáar, hafa menn orðið að leita félags-
hvötinni fullnægingar í fámennum hóp
vina. Vinátta þeirra og félagsskapur varð
því meira virði, sem hann var torsóttari.
Menn voru því vinfastari og trygglyndari.
Það kemur skýrt fram í Hávamálum,
hve mikils forfeður vorir mátu mannleg-
an félagsskap og vináttu:
„Ungr vask forðum,
fórk einn saman,