Stúdentablaðið - 07.05.1979, Blaðsíða 9

8
Stúdentablaðið
André Gorz:
Tækniþekking og verkaskipt-
ing innan kapítalismans
r • •
Ivar Jónsson og Orn Jónsson sneru
AUt fram á slöustu ár hefur
veriOhefö meðal marxista aö lita
á þróun framleiösiuaflanna sem
jákvæöa I sjálfu sér. Flestir
marxistar voru sannfærðir um aö
framrás kapitalismans myndi
skapa efnislegan grundvöll
sósialisks samfélags. Almennt
var álitiö aö auöveldara yröi aö
byggja upp sósialismann þeim
mun hærra sem þróunarstig
framleiösluaflanna væri. Sagt
var aö tækni, visindi, mannleg
hæfni og ofgnótt hlutgerföar
vinnumyndu auðvelda hin sósial-
isku umskipti.
Þessar hugmyndir byggöust á
mjög vélrænni túlkun á þeirri til-
gátu marxismans aö móthverfan
milli framleiösluaflanna og fram-
leiösluafstæönanna myndi dýpka.
Enn styöjast flestir kommiinista-
flokkar viö þá kenningu aö kapi-
taliskar framleiö.sluafstæöur
hefti fullnýtingu framleiösluafl-
anna. Samkvæmt þessari kenn-
ingu getur sósialisk bylting leyst
úr læðingi þá möguleika sem i
framleiðsluöflunum búa, aöeins
þurfi aö afnema kapitaliskt rikis-
vald og svokallaöa yfirbyggingu
kapitaliskra framleiösluaf-
stæöna. t samræmi viö þessa til-
gátu lita vesturevrópskir kqmm-
únistaflokkar svo á aö núverandi
framleiönistig, verkleg og tækni-
leg þekking, almenn starfshæfni
og menntun, séu öfl sem munu
sanna gildi sitt og mikilvægi á
umskiptatimabilinu: í sósialism-
anum muniþau veröa nýtt i þágu
æskilegra samfélagslegra mark-
miöa. Þeir sem vinni fái þaö sem
þeim ber, en i kapitalismanum
eru vinnandi menn misnotaðir,
eöa jafnvel haldiö frá vinnu.
Óverjandi kenning
Ég mun reyna aö sýna fram á
aö þessi einfalda kenningi
er vart verjandi lengur. Þaö
er ekki lengur hægt aö ganga út
frá þvi aö framleiösluöflin
ákvaröi framleiöshiafstæöurnar.
Aö sama skapi geta menn ekki
gefiö séraö framleiösluöflin muni
sjálfkrafa komast I mótsögn viö
framleiösluafstæöur kapitalism-
ans. Þvert á móti hefur þróun siö-
ustu tveggja áratuga sýnt aö
framleiðsluöflin ákvaröast af hin-
um kapitalisku framleiösluaf-
stæöum og aö þessi áhrif eru þaö
umfangsmikil aö sérhver tilraun
til aö breyta framleiösluafstæö-
unummun mistakastefekki á sér
staö róttæk breyting á eöli fram-
leiösluaflanna og þau löguö aö
þeim markmiöum sem stefnt er
aö.
Sérstaklega er þessi þáttur
mikilvægur varöandi þaö efni
sem hér veröur tekiö fyrir:
„tæknimenntun”. Aö minuviti er
ekki mögulegt aö skilgreina stööu
visindalegs vinnuafls I stéttar-
gerö siökapitaliskra samfélaga
án greiningar á hlutverki þess i
ferli auömagnssamþjöppunar og
endurframleiöslu kapi'taliskra af-
stæöna. Spurningin um hvort og
aö hve miklu leyti tæknimenntaö
fólk, verkfræðingar, visindamenn
ofl. tilheyri millistéttinni eöa
verkalýösstéttinni hlýtur aö
markast af eftirfarandi:
1) a) Erustörf þeirra nauösynleg
efnislega framleiösluferlinu eöa
b) eru störf þeirra afleiöing af
þörfum auömagnsins fyrir aö
skipuleggja og stjórna fram-
leiÖ6lu- og vinnuferlinu ofanfrá.
2) a) Erustörf þeirra nauösynleg
til aö tryggja aö framleiöslutækn-
inskilihámarksframleiöni eöab)
er markmiöiö stjórnunarlegs eöl-
is, þ.e. aö aga verkamennina og
raöa þeim i mismunandi lög:.
3) a) Eru tæknilegir möguleikar
„Stööugar nýjungar á sviöi neysluvarnings, þannig aö þær vörur sem
fyrir eru á nánast mettuðum markaönum eru úreltar, en I staö þeirra
koma aörar sem viröast betri.en fullnægja sömu þörfum”.
og þekking skilgreind á grund-
velli verkaskiptingarinnar og þar
af leiðandi byggö á visindalegum
og (hugmyndafræöilega) hlut-
lausum staðreyndum, eöa b) er,
skilgreiningin fyrst og fremst
hugmyndafræöileg og félagsleg,
þ.e. mörkuö af hinni samfélags-
legu verkaskiptingu.
Spurningum svarað
Ég mun nú leita svara viö þess-
um spurningum. Eölileg upphafs-
spurning er hvaöa efnahagslegu
markmiöum stööug þróun tækni-
nýjunga þjónar, sem aftur kallar
á aukna tæknilega og visindalega
starfsemi á sviöi rannsókna og
þróunaráætlana. Fram aö 1930
eöa um þaö bil drógu tækninýj-
ungar úr framleiðslukostnaði.
Þær þjónuöu þeim markmiöum
aö spara vinnu, aö láta hlutgerföa
vinnukoma istaö lifandi og fram-
leiöa sama magn af vörum meö
minni launakostnaöi. Þessar
vinnusparandi nýjungar voru
fyrst og fremst afleiöing sam-
keppniskapitalismans. Nýjung-
arnar komu aöallega fram i fjár-
festinga rgeiranum.
Slikar nýjungar heldu áfram aö
vera mikilvægar, en féllu þó i
skuggann fyrir nýjungum I
neysluvörugeiranum. Astæöan er
auösæ: siaukin framleiöni nær
fyrr eöa siöar hámarki og mark-
aöurinn mettast. Þegar markaö-
urinn er mettur veröur endur-
framleiösla auömagnsins hægari
og gróöahlutfalliö minnkar. Þar
sem nýjungarnar komu aöallega
fram I fjárfestingarvörum var
aöeins mögulegt aö auka fram-
leiöslu neysluvarnings viö lægra
verö. En lægra verö haföi
tilhneigingu til aö tefja endur-
framleiöslu auömagnsins og
svipti þar meö auöhringana
möguleikum á nýjum gróöavæn-
legum fjárfestingum.
Helsta' vandamál einokunar-
auöhringanna varö þvi ekki aö
auka framleiönina, heldur aö
koma i veg fyrir mettun markaö-
arins og tryggja áframhaldandi
aukningu eftirspurnar eftir þeim
vörum sem skila þeim mestum
hagnaöi. Þetta er einungis hægt á
eftirfarandi hátt: Stööugar nýj-
ungar á sviöi neysluvarnings,
þannig aöþærvörursem fyrir eru
á nánast mettuðum markaönum
eru úreltar, en i staö þeirra koma
aörar sem viröast betri, en full-
nægja sömu þörfum. Þessvegna
er höfuöviöfangsefni visinda-
manna aö stytta endingartima
varanna og tryggja „endurnýj-
un”, þ.e. jafnt á neysluvarningi
sem fjárfestingarvörum. Meö
þessu er hringrás endurfram-
leiöslu auömagnsins flýtt og
gróöavænlegir fjárfestingar-
möguleikar skapast. 1 stuttu
máli: Grundvallarmarkmiö
rannsókna og nýjunga er aö
skapa nýja möguleika fyrir
gróöavænlegar f járfestingar auö-
magnsins.
Afleiöingin er aö vöxtur ein-
okunarauðhringa og þjóöarfram-
leiöslu skapar ekki lengur bætt
lifsskilyröi fyrir fjöldann. 1
Bandarikjunum og i auknum
mæli I Evrópu felst vöxturinn
ekki I auknu vörumagni, heldur
úrelta nýju vörurnar þær sem
fyrir voru, jafnvel þó notagildi
þeirra sé I mörgum tilfellum
minna eöa sama.
Þörfum ekki fullnægt
Þessi vöxtur er greinilega ekki
fær um aö eyða fátækt, né mæta
félagslegum og menningarlegum
þörfum. Hann nær ekki til þeirra
sem verst eru settir, heldur bætir
viö nýrri tegund örbirgöar meö
verri lífsskilyrðum, s.s. lélegri
þjónustu á sviöi hreinlætismála,
heilsugæslu og mengun.
lþessufelst: Aögerö núverandi
framleiösluafla, eöa sagt á skýr-
ari hátt, vfeindi, hæfni og tækni-
menntað vinnuafl — þjónar aö
miklu leyti markmiöum og vexti
einokunarauöhringa. Visinda-
menn og tæknimenntaö fólk af
þessutagimunuekki geta þjónaö
markmiöum samfélags sem miö-
ast við aö fullnægja félagslegum
og menningarlegum grundvallar-
þörfum fjöldans. Þrátt fyrir aö
tæknimenntaöfólk og náttúruvis-
indamenn viti mikiö um tækni-
lega hliö sérsviös sins, þá hafa
þeir litla þekkingu til aö bæta
vinnuferliöogþar meö starfeskil-
yröin, þeir hafa litla þekkingu á
„ergonomiu” þ.e hvernig komist
veröur hjá erfiöi o g þreytu — þeir
geta ekki aöstoöað verkafólkiö
viö aö skipuleggja vinnuna sjálft
og aölaga framleiöslutæknina aö
likamlegum og sálrænum þörfum
þess. Aö auki eru þeir ekki færir
um aö miöla sérþekkingu sinni til
verkafólksins, sem hlotiö hefur
mismikla menntun, m.ö.o. tækni
og visindaþekking er ekki aöeins
slitin úr tengslum viö þarfir og lff
fjöldans, heldur einnig menning-
arlega, tungumál hans og menn-
ingarleg form (sbr. þessi grein,
þýö). Sérhvert sérsviö tæknifræöi
og náttúruvisinda er dæmigeröur
menningarkimi, bundinn viö
mjög þröngt starfsviö og tungu-
mál hans er fáum ætlað. Þar meö
er hann öllum lókaöur um leiö og
sérfræöingurinn er firrtur heild-
arsýn. Furöulegt er aö ekki skuli
vera til visindaleg menning, held-
ur aðeins fjöldi einangraöra
menningarkima. Innan þeirra
einskoröa menn sig viö tæknilega
lausn tæknilegra vandamála, en
skoöa ekki einstök vandamál i
vlöara samhengi og taka ekki
meö i reikninginn mannlegar og
félagslegar afleiöingar þeirra. I
þessu felst þversögn, samfara
aukinni almennri menntun ein-
angrast menntaö vinnuafl. Vis-
indamenn og tæknimenntaöir,
sérstaklega þeir sem starfa viö
„rannsóknir og áætlanagerö” eru
þvi einskonar nýir mandarihar,
en starfsþótti þeirra og sérhæfing
þjónar tæpast almenningsþörf-
um. Stærsti hluti vinnu þeirra fer
I aö leysa vandamál sem hvorki
eru mikilvæg eöa áhugaverö fyrir
velferö mannsins. óhæfa er aö
halda fram aö visindin séu óháö
gildisdómum. Þekking þekking-
arinnar vegna, eöa hrein visindi
fyrirfinnast vart. Einnig er aö-
skilnaöur milli markmiöa og
leiöa draumsýn ein. Slik viöhorf
eru aöeins réttlætandi hug-
myndafræöi sem notuö er til aö
dylja hversu náttúruvisindin og
tæknimenntun er háö hagsmun-
um kapitaliskra stofnana i vali á
viöfangsefnum.
Firrt framleiðsluferli
Þetta ættiekki aökoma á óvart.
Menning og tækni náttúruvisind-
anna veröa brotakennd svo fram-
arléga sem viöfangsefni þeirra,
þe. framleiöslutækin og fram-
leiÖ6luferlið er firrt fólkinu. Hlut-
verk þessara visinda er aö segja
fráhlutunum,,einsogþeireru”. I
kapitalisku samfélagi er ekki
undarlegt aö þekking á fram-
leiðslutækjunum og framleiöshi-
ferlinu sé firrt þekking, jafn hlut-
gerfö og sjálft viöfangsefniö.
Þrenging viöfangsefnanna getur
af sér sérhæfingu sem um leið úti-
lokar heildarsýn.
Tækni- og visindamenning er
afleiöing samfélagslegu verka-
skiptingarinnar. Hún kemur i veg
fyrir aö verkafólk geri sér grein
fyrir uppbyggingu samfélagsins
og þeim öflum sem þar eru aö
verki. Aöskilnaöur milli stjórnun-
ar framleiösluferlisins og fram-
leiöslunnar sjálfrar, áætlunar-
geröarinnar frá framkvæmd
hennar, ábyrgöarinnar á fram-
leiöslu tæknilegrar þekkingar og
notkun hennar.
Burtséö frá hversu fjarlægir
tækni- og visindamenn eru sjálfu
framleiðsluferlinu og hversu
mikilvægt hlutverk þeirra er enn I
sköpun gildisaukans, eöa aö
minnsta kosti i sköpun skilyröa
möguleika til gróöavænlegrar
fjárfestingar, þá eru þeir ekki I
heild taldir til verkalýðsstéttar-
innar. Aöur en slikur samruni á
sér staö og áöur en fariö er aö
tala um „nyja verkalýösstétt” I
tengslum viö tæknimenntaö
vericafólk, er eftirfarandi aö-
greining nauösynleg.
a) Kringumstæöur þar sem
vinnuferliö i verksmiöjunni er
framkvæmt af miklum fjölda
tæknimenntaös fólks, sem fram-
kvæma siendurtekna og eins-
lertna vinnu og hefur engin
stjórnunarleg yfirráö yfir verka-
fólkinu eöa sérréttindi og
b) kringumstæðurþarsem tækni-
Stúdentablaðið
9
menntaö fólk hefur eftirlit meö,
skipuleggur og stjórnar hópum
verkafólks sem hafa minni þekk-
ingu, minni hæfni og lægri virö-
ingarstööu innan fyrirtækisins.
Miklum misskilningi hefur
valdiö aö félagsfræöingar eins og
Serge Mallet hafa einskoröaö sig
viö þaö sem nefnt var i a), en
kringumstæöur b) eru I dag og
veröa I nánustu framtlö miklu al-
gengari og mikilvægari frá fé-
lagsfræöilegum sjónarhól, a.m.k.
I Evrópu. Ég mun þvi fyrst fjalla
um kringumstæöur b) og þvlnæst
gera athugasemdir viö mótmæli
tæknimenntaöra manna, en þá
hreyfingu skiljum viö ef tekiö er
meö i reikninginn hægfara þróun
frá kringumstæðum b) til kring-
umstæöna a)
Hlutverk tæknimennt-
unar
Til aö skilja hlutverk tækni-
menntaös fólks i verksmiöjunni
veröur aö gera grein fyrir tækni-
legu og hugmyndafræöilegu hlut-
verki þess. Tæknimenntuöu fólki
er ekki aöeins ætlaö aö tryggja
nauösynlegt tæknistig framleiösl-
unnar, heldur aö viöhalda einnig
yfirsátarööuninni og viöhalda
þeim félagslegu afstæöum sem
eru einkennandi i kapitalisman-
um, þ.e. aö framleiöendurnir séu
firrtir afuröum vinnu sinnar og i
framleiösluferlinu. Mýmörg
dæmi sýna aö þetta siöastnefnda
hlutverk situr i fyrirrúmi, al-
mennt er þessi staðreynd þó ekki
meövituö i hinum kapitalisku
samfélögum og það var aðeins
vegna kmversku menningarbylt-
ingarinnar aö þetta atriöi vakti
athygli á vesturlöndum.
Verksmiöjuframleiösla krefst
sérhæfingar. Allt fram á siöustu
misseri var talin sjálfgefin
skipulagning vinnunnar i hárná-
kvæm aögreind verkefni, þar sem
sömu aögeröir voru sifellt endur-
teknar. Einnig var taliö nauösyn-
legt aö skipuleggja framleiöslu-
ferl iö o fanfrá o g aö st jórnendur
bæruábyrgöá endanlegri útkomu
ferlisins. Stjórnendurnir áttu aö
vera hæfari en aðrir hvaö varöar
tækniþekkingu og hafa i krafti
hennar meiri völd.
Ef betur er aö gáö vakna efa-
semdir. Hvers vegna þarf svo ná-
kvæma sundurgreiningu vinn-
unnar? Hvers vegna er nauösyn-
legt aö stia verkafólkinu i sundur
til lausnar sérhæföu verkefn-
anna? Svariöer venjulega: 1) Þvi
meiri sem sérhæfingin þvi meiri
þörf er á menntun. 2) Stööug end-
urtekning leiöir til meiri hraöa og
afkasta.l raun og veru standast
þessar skýringar ekki. 2) I
Bandarikjunum hefur veriö sýnt
fram aö meö rannsóknum aö
framleiösla hefur aukist
stórlega meö þvl aö láta
samstarfshópa (team-work)
leysa verkefnin. Hver samstarfs-
hópur ber ábyrgö á framleiðsl-
unni i heild og getur skipulagt
framleiösluna eins og best þykir
henta. A þennan hátt er hægt aö
foröast einhæfni og stöðugar end-
urtekningar. Verkafólkiö öölast
nýja þekkingu, samhæfir sjálft
vinnuna, gerir áætlanir, skipu-
leggur vinnutimann og sér um
endanlegt gæöaeftirlit. Samhæf-
ing ólikra samstarfshópa krefst
aö sjálfsögöu tæknilegra ráöu-
nauta. En þó er um aö ræöa
grundvallarbreytingu á sam-
starfinu, ekki er lengur um aö
ræöa yfirráöog yfirsátaröö. Kerf-
iö getur ekki virkaö án samþykk-
is, frumkvæöis og ábyrgöar
verkafólksins: samstarf og gagn-
kvæmt traust hins tæknimennt-
aöa og starfshópsins er óhjá-
kvæmilegt. Þeir fyrrnefndu geta
ekki vænst hlýöni, né gefiö fyrir-
skipanir, þeir veröa aö leita sam-
þykkis verkafólksins og þar meö
útskýra og ræöa fyrirætlun sina.
Að auki veröa þeir aö vera verka-
fólkinu innan handar aö veita holl
ráö á vinnuskilyröum, fram-
leiöslunni sjálfri, framleiöslu-
tækjunum, og framleiösluafurö-
inni.
Skil afnumin?
Slik skipulagsform, sem fyrst
komu fram i Kina, og verkalýös-
hreyfing og flokkar Evrópu hafa
gert áætlanir um (fyrstog fremst
i ttaliu), afnema smám saman
skörp skil milli verkafólks ann-
arsvegar og tæknimenntaöra
manna hinsvegar. Vinnan viö
framleiðslustörfin sjálf og hag-
nýting nýrrar tækni og þekkingar
verður aö einu ferli: aö vinna og
aö læra eru ekki lengur tvö aö-
skilin ferli. Enginn þarf lengur aö
vinna fbrheimskandi störf, þvi
framleiösla og nám eru eitt.
Vinnan er þróuö og stytt i þvi
markmiöi aö verkamennirnir geti
notaö aukinn frltima til náms. Aö
sjálfsögöu veröur aö breyta
vinnuferlini. þannig aö hæfileikar
og skapandi starf fái notiö sin. 3)
Hægt er aö breyta framleiöslu-
fyrirkomulaginu án aukins kostn-
áöar viö framleiöslu samfélags-
ins i heild. Bandariskar rann-
sóknir hafa sýnt fram á ótvlræöa
yfirburöi hópstarfsins, þar sem
forræöi yfirmanna og stjórnenda,
er afnumiö. 1 framhaldi hljótum
viö aö spyrja: Hversvegna er
þessi framleiöslutækni fátiö?
Hvers vegna hefur kapitalisminn
þróaö tækni sem byggir á hárná-
kvæmri og forheimskandi verka-
skiptingu? Hversvegna felst auk-
in „skynsemi” kapitalismans i aö
auka hlut ófaglærös vinnuafls.
Vinnu sem tekur ekki tillit til
hæfileika verkafólksins og mögu-
leika til aukins þroska. Hvers
vegna hefur kapitalisminn aöskil-
iö fræöilega og skapandi þátt
framleiöslunnar frá öörum störf-
um og komiö henni i hendur sér-
menntaöra verkfræöinga og
tæknimenntaös vinnuafls? Skýr-
ingin er nærtæk, slik verkaskipt-
ing einangrar verkamennina
hvoern frá öörum og dregur úr
baráttuþreki verkafólksins. Mikil
verkaskipting gerir vinnuferliö
óskiljanlegt fyrir verkafólkiö og
útilokar möguleika þess til aö
ákveöa sjálft umfang og hraöa
vinnunnar. 1 stuttu máli: hin
kapitaliska þjónar kerfi sem
byggir á þvingaðri vinnu og verö-
ur þvi aö styöjast viö reglur og
stjórnun ofanfrá, en ekki sam-
þykki og samstarfi viö verkafólk.
Útkoman er vitahringur:
Vitahringurinn
1) Þar sem tilgangur framleiösl-
unnar er ekki uppfylling þarfa
framleiöendanna, heldur sköpun
gildisauka, getur kapitalisk
framleiösia ekki byggst á vinnu-
gleöi verkafólksins.
2) Þvi firrtari, reglubundnari og
meira forheimskandi sem vinnan
veröur, þvi minna geta yfirmenn
treyst á verkafólkiö.
Reglubundin yfirsátaröö viröist
þvi nauösynleg afleiöing fram-
leiöslutækninnar. En i raun og
veru er þessi verkaskipting innan
framleiöslunnar tilkomin vegna
samfélagslegrar verkaskiptingar
kapitalismans. Hlutverk tækni-
menntaös fólks er aö sjá til þess
að sérhver verkamaöur skili há'-
marksvinnu og gildisauka. Þar
með rýra þeir hæfni verkafólks-
ins meðeinokun sinniá tæknilegri
og fræöilegri þekkingu. Þaö er
persónugerfing aöskilnaöarins
milli lflcamlegrar og andlegrar
vinnu, milli hugsunar og fram-
kvæmdar. Verkfræðingar og
tæknimenntaöir eru þeir fjand-
menn verkafólksins sem þaö á
mest samskipti viö. Þeir eru full-
trúar þeirrar þekkingar sem
þaö fer á mis viö, efna-
hagsleg, félagsleg og menn-
ingarleg forréttindi fjar-
lægja þá enn meira hinum al-
menna verkamanni. taugum eig-
andans er tæknimenntaöur
starfskraftur mikilvægur, meö
þvi aö fela honum stjórn og skipu-
lagningu vinnuferlisins, getur
hann i krafti vélvæöingar skipt á
5,10eöa 20faglæröum mönnum og
fengið ófaglæröa i þeirra staö.
t lok þessa kafla langar mig til
aö segja frá samtali sem ég átti
fyrir stuttu viö ungan tæknimann
I vinnuvélaverksmiöju. Hann
haföi lagt stund á tæknimenntun
og var mjög stoltur af. Tekjur
hans voru tvöfaldar á viö þá
verkamenn sem hann stjórnaöi.
Þegar ég spuröi hann hvaöa
þekkingu hann heföi umfram þá
sem hann vann meö svaraöi
hann: „Ég hef lært diffurreikn-
ing, eölisfræöi oger auk þess góö-
ur tæknitéiknari.”
Ég spuröi hann: „Hefuröu eitt-
hvaö gagn af diffurreikningnum
viö vinnuna?”
„Nei, en þaö er gott aö hafa lært
hann, hann þjálfar hugann.”
Og enn spuröi ég: , ,Hvaö hefur þú
framyfir verkamennina annaö en
diffurreikning?”
,,Ég hef meiri innsýn I hlutina, ég
veit um hvaö þeir snúast.”
„Helsta vandamál einokunarauðhringanna varð þvi ekki að auka
framieiðnina, heidur að koma I veg fyrir mettun markaðarins og
tryggja áframhaldandi aukningu eftirspurnar...”
„Hvers vegna er nauðsynlegt að stia verkafólkinu I sundur tii lausnar
sérhæfðu verkefnanna?”
„En gætu verkamennirnir ekki
tileinkaösér þennan skilning, þótt
þeir hafi ekki fariö i tækniskóla?”
Þá svaraöi hann: „Þeir gætu ööl-
ast hann gegnum reynslu, en þaö
tæki aö sjálfsögöu tima.”
Hversu langan, spuröi ég.
„Aö minnsta kosti fimm til sex ár
svaraöi hann.”
Hann haföi veriö þrjú ár i
tækniskóla. Eins og flestir hafa
vafalaust tekið eftir, aö eigin
mati taldi hann forréttindi sin
byggjast á diffurkunnáttu sinni,
jafnvel þó sú kunnátta heföi enn
ekki komiö aö notum viö vinnuna.
Diffurreikningurinn var þaö
menningarlega tákn, sem greindi
hann frá samstarfsmönnunum.
Þar sem þetta var eina vitneskja
hans, sem ekki var hægt aö læra
af reynslu viö vinnuna. En vitn-
eskjan gaf honum valda- og yfir-
buröatilfinningu. Hér sést ljós-
lega hvernig skólakerfiö á þátt i
félagslegri lagskiptingu samfé-
lagsins.
(1 næsta blaöi mun niöurlag
greinarinnar birtast, en þar
veröur litiö nánar á stööu verk- og
tæknifræöinga. Greinin er þýdd
úr Kritiske studier indenfor
teknik og videnskab, Höfn 1972.
Auk þess stuöst viö Technologie
und Kapital — Frankfurt am
Main 1973).
Einar Már Guðmundsson:
LJÓÐ
Harkan hún þenst viö ofstopa aldanna
hraðinn hann vex I loftleiðis grámyglu
dagarnir líöa
framandi blæbrigði hljóðrituð
Segulband heilans spólar nú einungis framávið
siðfræðin reiknar þér stundir í vonleysi
heimurinn stjörnulaust helryk í höndum ribbalda.
Jepparnir skríða í daglægum hávaða
heimspekiformúlur fullar af lífslygi
og guðirnir efna til fundar í sólinni.
En allt er svo gamalt I ísskápnum
ekkert nýtt undir sólinni.
Lögreglustöðin dansar af kátínu
því börnin þau fæðast
herglaðir rómverjar
Gallþyrstir koppar bíða í verslunum
og kaupmannasamtökin efna til samkvæmis.
timarit lifsins komið á kasettu
morgunblaðið i örfáum eintökum
og öngstrætisófreskjan les innhverfa sálfræði
Allt er svo gamalt í ísskápnum
ekkert nýtt undir sólinni
Helíummorgnar í fordyri daganna
tannhvítir geislar við nótnaborð almættis
dansa
titrandi hlustir
í blústónlist blokkanna
Reglurnar skjálfa
dagarnir dusta rykið af lögunum
og bændurnir reykja hassið i heykögglum
allt svo gamalt í isskápnum
ekkert nýtt undir sólinni (1976)