Stúdentablaðið - 01.12.1974, Blaðsíða 3

3
STUDENTA 1. des.
iHTífllll] 1974
AÐ BLAÐINU UNNU:
Auður Styrkársdóttir
Gestur Guðmundsson
Jón Húnar Sveinsson
Skafti Halldórsson
Stefán Hjálmarsson
Svanur Kristjánsson
Tómas Einarsson
Vigfús Geirdal
Ljósmynd á forsíöu:
Mats Wibe Lund jr.
Otlit:
Rúnar Ármann Arhursson
útgefendur:
Stúdentaráð Háskóla tslands og 1. desember nefnd stúdenta
Setning og prentun: Blaðaprent
LEIÐARI:
Þjcðsagan og veruleikinn
Við, sem að þessu sinni stöndum að 1.
des. hátiðarhöldum stúdenta, erum þeirr-
ar skoðunar að sú mynd, sem við islend-
ingar gerum okkur af sögu okkar og sam-
timaveruleika sé full af alls kyns bábiljum
og fölsunum. Við höfum tekið i arf frá
sjálfstæðisbaráttunni rómantiskar hug-
myndir um það mannlif sem hér var lifað
á svonefndri söguöld. Á sama hátt eru
hugmyndir okkar um samskipti þjóðar-
innar við danskt vald markaðar óraun-
særri þjóðernishyggju, og siðast en ekki
sist lifum við og hrærumst i þjóðsagna-
kenndum hugmyndaheimi um þjóðfélag
samtimans. Samkvæmt útbreiddri þjóð-
sögu er hér nánast um stéttleysi og félags-
legan jöfnuð að ræða.
Það er einnig álit okkar, að þjóðsagan
um ísland sé ekki tilviljunarkenndur sam-
setningur. Gerð hennar ráða viðhorf og
hagsmunir þeirra sem ráða i þjóðfélagi
samtiðarinnar. Þegar fortiðin er fegruð og
breitt er yfir misfellur og mótsagnir sem
þar hafa verið að verki, er það hluti þeirr-
ar viðleitni að sameina þjóðina undir for-
ystu þeirra afla sem ferðinni hafa ráðið og
ráða enn. Þau öfl eru að okkar mati ekki
heldur samsett á tilviljunarkenndan hátt,
heldur búum við við þjóðfélagslegt forræði
borgarastéttarinnar, þeirrar stéttar sem
grundvallar altæk þjóðfélagsvöld á eign-
arhaldi á framleiðslutækjum. En þar sem
við búum að forminu til við lýðræði verður
sú stétt að vinna aðrar þjóðfélagsstéttir til
fylgis við sig. Það gerir hún m.a. með þvi
að breiða út þjóðsöguna um jöfnuð og
stéttleysi islensks þjóðfélags i dag.
Ætlunin með þessu blaði og hátiðarhöld-
unum i heild er ekki að gera tæmandi út-
tekt á þjóðsögunni um Island eða þeim
veruleika sem henni er ætlað að dylja, þvi
að hér er á ferðinni fyrirbæri, sem er i
senn viðtækt og flókið. Hins vegar væntum
við þess að geta varpað ljósi á nokkrar
hliðar þess og vakið einhverja til umhugs-
unar og umræðu um það. Við væntum þess
jafnframt að framlag okkar megi verða
verkalýðsstéttinni að liði i viðleitni hennar
að losna undan hugmyndalegu forræði
borgarastéttarinnar og siðar að kollvarpa
völdum hennar.
FORTlÐAR-
GYLLING
SAMTÍMA-
FÖLSUN
,,Ó þér veltiár velferbarrikis
islands þúsund árum gjöfuili i tima og rúmi
Hvert og eitt heil öld nýrrar reynslu
Hvert og eitt heil veröld nýrra möguleika
Þér ár sem geröuð blóð og tár hinna ósýnilegu
Að dreggjum niðurlægingar i bikurum vorum
Hvflik ár hvílfk sjálfgleymisár”.
Jóhannes úr Kötlum.
Erindi úr kvæðinu, óðurinn um oss og börn vor.
Allt þetta ár hefur verið reynt
að halda islenskri alþýöu i þeirri
trú, aö hún væri að halda upp á
ellefu alda afmæli byggðar i land-
inu. „Þjóðhátföir” hafa verið
haldnar i hverjum landsfjórðungi
með tilheyrandi ræðuhöldum, há-
tiöarljóðum (ef fengist hafa),
hornablæstri og kórsöng. Hæst
áttu hátiðarhöldin að risa með
þjóðarsamkomunni á Þingvelli,
þar sem þingmennirnir komu
samán undir forsæti Gylfa Þ.
Gislasonar og réttu upp hendurn-
ar i takt, einingarlegir i framan,
undir kjörorðinu: „Verndum
landið!” (eða var það: Drepum
landiö?) Formaður þjóðhátiðar-
nefndar og fleiri lifandi draugar
fiuttu ræður, og flutt var hátiðar-
ljóö eftir pöntun. En grátbrosleg
ur atburður á barmi Almanna-'
gjár varð til þess að afhjúpa eðli
og tilgang alls þessa hátiðartil-
stands. 1 öllum þeim orðaflaumi,
sem flætt hefur af völdum af-
dankaöra skólameistara, prests-
maddama, sýslumanna, pró-
fasta, formanns þjóðhátíöar-
nefndar eða vesturheimsks
prófessors, má yfirleitt greina
eina sameiginlega hugsun:
fáránlega fortiðardýrkun og þjóö-
ernisrembing, sem gjarnan er
borinn uppi af kynþáttafordóm
um, en einnig ótrúlegum undir
lægjuhætti gagnvart Bandarikj
unum og fylgifiskum þeirra i
Nato. Og siðast en ekki sist eru
hugtök eins og frelsi, jafnrétti,
sjálfstæði og friður skrumskæld á
hinn ósmekklegasta hátt.
Fortiðargyllingin
Dæmigerð þjóðhátiðarræða
segir fyrst frá „frjálsræöishetj-
unum góöu”, sem komu „austan
um hyldýpishaf, hingað i sælunn
ar reit”. Þetta voru þvi engir
hokurbændur eða kotkarlar,
heldur glæstir vikingar af kon-
ungakyni, sem eiga þann draum
stærstan, „að höggva mann og
annan”, aufúsugestir i sölum er-
lendra konunga og stórhöfðingja.
En sökum ásælni Noregskon-
ungs glötuðu forfeður okkar sjálf-
stæöinu. Þá taka hinar myrku
aldir við i sögu þjóðarinnar, af-
mmmi,
rekiö að hafa þraukað i ellefu
hundruð ár i landi, sem er á
mörkum hins byggilega heims.
Hvernig hinn Islenski stofn
hreisnaöist af öllum veikum
kvistum fyrir áhrif hafiss, eld-
gosa og danskrar kúgunar. En
það sem hélt lifinu i þjóðinni á
þessum hörmungartlmum var
hinn forni menningararfur.
Og hin forna glóð varð að
frelsisbáli. Farið er fjálgum orð-
um um sjálfstæðishetjurnar,
Fjölnismenn og Jón Sigurðsson,
sem lögðu grunninn að fullu sjálf-
stæði íslands. En vandi fylgir
þeirri vegsemd að vera frjáls, Is-
lendingar verða að standa sam-
einaöir, þeir hafa hvort eð er frá
öndverðu alist upp hlið við hlið i
þessu landi og þeir hafa jafnan
rétt til menntunar og þjóðfélags-
stöðu. Islendingar verða að
standa á veröi gagnvart óþjóðleg-
um sundrungaröflum, sem vilja
þvinga innfluttar kennisetningar
upp á þjóðina. Vegna þess að Is-
lendingar eru friðelskandi þjóð,
eiga þeir að taka þátt i varnar-
samstarfi vestrænna lýðræðis-
þjóða, sem okkur eru skyldastar
aö hugsunarhætti og menningu.
Og til að vernda bæði lýðræöið og
landið fyrir utanaðkomandi
hættu, verðum við að hafa hér
bandariskt varnarlið.
Vitringur einn I Alþýðuflokkn-
um orðaði þessa hugsun hnytti-
lega, er hann sagði: „Til þess að
varðveita frelsið verðum við að
fórna þvi”.
Samstöðuvopn verður
að kúgunartæki
En hvers vegna er verið að
halda þessari lognu fortiðarmynd
aö fólki? Þvi er fljótsvarað, Menn
sem vilja ekki horfast i augu við
sannleikann I sinni eigin samtið,
þora það ekki heldur i fortiðinni.
Sagan er notuð til að hjúpa nútim-
ann blekkingarhulu.
Þessi ranga söguskoðun á rætur
að rekja til 19. aldar. 1 Evrópu
kemur rómantiska stefnan fram
sem mótmæli smáborgarans
gegn veruleika kapitalismans,
mótmæli sem voru flótti til fortið-
arinnar, inn i „sælureit” léns-
veldisins. Þar hugðust þeir finna
forna einingu þjóðarinnar og
jafnvægi. Hún lagði áherslu á
sameiginlega menningu þjóðar-
innar og samstöðu hennar. Þann-
ig varð rómantikin vopn i höndum
smáþjóða i frelsisbaráttu þeirra
gegn erlendu kúgunarvaldi. 1
þessu ljósi verður að skoða hina
rómantisku fortiðargyllingu is-
lenskra 19. aldar skálda og
stjórnmálamanna, hún er liður i
sjálfstæðisbaráttunni, hún miðar
að þvi að auka sjálfsvirðingu
þjóöarinnar, sem er i lágmarki,
með þvi að sýna fram á að hún
eigi sér merka menningu og
tungu, og skapa þjóðerniskennd
og einingu gegn danska valdinu.
Þess vegna leitast hún alla tiö við
að hylja stéttaandstæðurnar inn-
anlands.
En að fengnu fullveldi 1918, og
með þéttbýlisþróuninni sem verð-
ur til aö skerpa stéttamuninn,
verður þessi söguskoðun að tæki
valdastéttarinnar til að viðhalda
kapitaliskum framleiðsluháttum,
treysta eignarhald litils hóps
braskara og stórútgerðarmanna
á atvinnutækjum og arðráni
þeirra á launþegum, meginþorra
þjóöarinnar.
Þessi falska lifsimynd þjóðar-
innar verður tæki til aö halda is-
lenskri alþýðu I blekkingu og fá-
fræði um þjóðfélagsstöðu sina.
Stéttaandstæður
fyrri alda
En hver er svo raunveruleik-
inn? Erum viö Islendingar
kannski ekki afkomendur fræk-
inna vikinga af kyni Ynglinga eða
Völsunga, þeirra, sem sigldu
hingað skrautbúnum skipum eins
og greint er frá i fornum sögum?
Erum við Erlendur Einarsson i
S.l.S. kannski ekki komnir af
Auðunni skökli eins og Elisabet
Englandsdrottning?
1 upphafi landnáms hefur hér
sennilega veriö meiri jöfnuður en
seinna varð á þjóðveldistimanum
og öðrum öldum allt til samtim-
ans, en engu að siður var stétta-
skipting. Þetta var bændasamfé-
lag, sem fámenn höfðingjastétt
stýrði. Hún stofnar alþingi og set-
ur lög til að tryggja hagsmuni
sina og völd. í sama tilgangi er
kristni i lög tekin á aiþingi. En
meginhluti þjóðarinmar var all-
fjölmenn stétt sjálfseignarbænda
og eignaieysingjar eins og leigu-
liðar, hjáleigubændur, búsetu-
menn, vinnuhjú, þrælar og föru-
fólk. Með kristnitökunni bætast
viö kennimenn, sem gátu ýmist
verið höfðingjar, hjú eða nánast
þrælar. Smám saman safnast
mest allur auður og völd á hendur
fjögurra höfðingjaætta, sem hafa
i sfnum höndum ráð kirkjunnar.
Jafnframt hrapaði fjöldi bænda
niður i stétt eignaleysingja.
Það er alþýðustéttin sem er
undirstaða þjóðveldisins, en á
Framhald á bls. 10