Stúdentablaðið - 01.12.1974, Page 7

7
aö koma eigin rlki á fót, en fær þetta allt á
silfurbakka.
Sp.: Hverjir voru helstu stuðningsmenn
Jóns Sigurðssonar og við hverja hafði hann
helst samband?
Sv.: Jón hafði samband við ýmsa heldri
bændur hérlendis og stendur i sífelldum
bréfaskriftum til að reyna að fá menn til
hreyfings. Sem dæmi má nefna Asgeir As-
geirsson eldri á ísafirði og fleiri kaupmenn
og betri bændur. Það var hægara fyrir þá á
þeim tíma en siðar varð, að styðja Jón, þvi að
andstaða dana gegn sjálfstæðisbaráttunni
var ekki orðin það hörð. Hann hefur mestan
stuðning á Vesturlandi. Ég tel rétt að skýra,
hvers vegna Jón skrifar þessum heldri
mönnum. Hinn fátæki hluti þjóðarinnar sem
er raunar mikill meirihluti hennar hefur eng-
in tök á þvi að beita sér i stjórnmálum, og þá
gripur hann til þess ráðs að finna aðra menn,
einhverja sem eru betur settir og fá þá i lið
með sér.
Sp.: í hverju er gylling Jóns Sigurðssonar
fólgin?
Sv.: Eftir dauða hans verður þróunin sú, að
honum er æ meira hampað, sérstaklega af
arftökum hans I sjálfstæðisbaráttunni, Hon-
um er hampað uns hvorki finnst blettur né
hrukka á hnum, en ekki sýndur með kostum
sinum og göllum. Hann er aldrei gagnrýndur
og þannig kemur upp hin gyllta mynd af hon-
um. Það hefur pólitiska þýðingu að bregða
upp stækkaðri mynd af Jóni Sigurðssyni á
þennan hátt. Þjóðin á ekki forystumenn, sem
eru afdráttarlaust viðurkenndir sem slikir,
og þvi verður Jón eins konar sameiningar-
tákn fyrir þjóðina. A þessum tima eigum við
t.d. engan þjóðsöng, engan þjóðfána, engin
sýnileg ytri merki um það, að við erum þjóð.
Jón Sigurðsson gegnir þvi hlutverki þjóðar-
tákns á þessu skeiði. Þar er einn maður sem
allir geta sameinast um. Jón Sigurðsson er
framfarasinnaður á sinum tima. Hann held-
ur uppi þjóðfélagsgagnrýni, er i andstöðu við
ráðandi öfl og kemur fram með róttækar
hugmyndir. Hugmyndir hans eru eins fram-
sæknar og mögulegt er að koma fram með I
Islensku sveitasamfélagi.
Sllkt er hinn raunverulegi Jón Sigurðsson,
en siðan hefur myndin dofnað, þannig að Jón
Sigurðsson er bókstaflega orðinn steingerv-
ingur og allt þetta tal i kringum hann er bara
út I loftið. Hann er ekki settur fram sem eins
konar uppteisnarmaður gegn rikjandi skipu-
lagi, heldur sem finn, fágaður og dauður
borgari. Þetta er það sem kalla má „dauða
myndin” af Jóni Sigurðssyni, og stafar m.a.
af hinu mikla fjárstreymi, sem leikið hefur
um Islenskt þjóðfélag, en það er alveg geysi-
lega mikið miðað við stærð þjóöarinnar.
Þjóðin heur svo mjög tileinkað sér neyslu-
hugsunarháttinn, að öll hugsjónabarátta í
anda Jóns Sigurssonar hefur verið látin lönd
og leið og lifir ekki i vitund þjóðarinnar. Jón
er dauður pólitiskt, þess vegna kalla ég þetta
„dauðu myndina”.
Sp.: Hvernig er þessari fortiðardýrkun og
dauöu myndinni af Jóni Sigurðssyni beitt til
áróðurs?
Sv.: Þjóðfélagsgagnrýnandinn og upp-
reisnarmaðurinn er eiginlega þurrkaður af
honum. Ráðandi öfl i þjóðfélaginu hafa hag-
nýtt sér hann sem tákn um falska samstöðu
allra Islendinga.
Sp.: Er ekki afar grunnt á trú islendinga á
þvi að þeir geti verið sjálfstæðir?
Sv.: Jú, en það kann að vera eðlilegt að
vissu leyti. Islendigar hafa oft verið haldnir
vanmáttarkennd, og það kemur fram t.d. i
skrifum Skúla Thoroddsen og Jóns Sigurðs-
sonar að þeir taka einmitt fyrir þessa van-
máttarkennd og stappa sífellt stálinu i landa
sina.
Til eru ýmsar greinar fram til 1918, þar
sem menn skrifa um það
að islendingar geti ekki staðið sjálfstæðir,
og talin eru upp þau hlunnindi sem islending-
ar höfðu af dönum sem rök gegn þvi að is-
lendingar fái aukna sjálfstjórn. Vanmeta-
kenndin gagnvart erlendum þjóðum er þvi
ákaflega sterk, og það er erfitt að yfirbuga
hana á stuttum tima.
Þar sem ég minntist á Skúla Thoroddsen,
langar mig að koma þvi á framfæri, að ég tel
hann arftaka Jóns Sigurðssonar. Með honum
kemur hins vegar hvassari tónn i baráttuna,
enda er verkalýðshreyfingin þá að stiga sin
fyrstu spor og þjóðin farin að skiptast meir
en áður. Embættismennirnir risa til varnar,
en Skúli tekur afstöðu með alþýðunni og
heldur áfram þjóðfélagslegri gagnrýni. Þeg-
ar landshöfðingi kvartar yfir þvi að Skúli hafi
æst með þjóðinni óánægju gegn stjórninni,
skrifar Skúli grein sem heitir „Oánægjan”.
Þar semir hann: „óánægjan er fræið sem
ávextina gefur”, og skilgreinir það nánar:
„Þetta er ekki nöldur, heldur markviss
ádeila, málefnaleg ádeila, sem á að breyta
þjóðfélaginu og bæta allt sem aflaga fer. Jón
Sigurösson og Skúli Thoroddsen telja það
hlutverk allra umbótamanna að setja fram
þjóðfélagslega gagnrýni.
Þess má geta að bæði Jón og Skúli stóðu f
þeirri trú, að andleg reisn Islendinga myndi
aukast með auknum fjárráðum, þ.e. þegar
almenningur þyrfti ekki alltaf að leita til
kaupmannsins um lán og annað, heldur gæti
komið undir sig fótunum. Þannig hugsuðu
þeir, og þess vegna leggja þeir áherslu á,
samfara sjálfstæðisbaráttunni,að efla efna-
hagslega og félagslega stöðu einstaklingsins i
þjóðfélaginu, svo hann gæti hugsað sjálf-
stætt. Þetta var skoðun þeirra en svo gerist
það eins og við vitum, að eftir að islendingar
fara að verða rikari frá 1940, hefur hin and-
lega reisn þeirra siður en svo aukist. Stétta-
sjónarmið og betliandi gagnvart erlendum
þjóðum sanna þetta. Tengslin við hervarnar-
kerfi Atlantshafsbandalagsins eru fyrst og
fremst stéttarlegs eðlis. Þeir sem upphaflega
stóðu að þvi að fá herinn hingað finna skyld-
leikan með ráðandi stéttum i Bandarikjunum
og það sem þeir óttast mest af öllu, jafnvel
hinir frjálslyndu, eru verkalýðsvöld.
Sp.: Af hverju eru islendingar hræddir við
þjóðfélagsgagnrýni?
Sv.: Menn eru einfaldlega hræddir við að
blakað verði við þeirra eigin stöðu. Allt það,
sem er félagsleg gagnrýni, er kæft niður með
alls konar þrasi, það er kallað tiska frá Svi-
þjóð og sagt um stúdenta að þeir þekki ekkert
til vinnandi fólks.
Stúdentar hafa haldið uppi félagslegri
gagnrýni og i rauninni haldið uppi merki
Jóns Sigurðssonar og Skúla Thoroddsen, með
þvi að lita á þjóðfélagsgerðina taka hana til
umræðu og gagnrýna það sem aflega fer.

HÖFDINGJA-I
ER30R
LANþNAMíÖLþ
ÉCÍ-SÉ AD WU«VMEí5LöND
I gETRI EN ÖNNUR. LÖNfe
. SOWt ( SOEIT. ^
SKÖMMU SglNNA HElNA'A
uaodamel
ÞEOtAR ROFAfMTtu SAU MENN A® Þ0R HÖFDU BÁÐiR FALLID EN ÞURIDUR TUN&UODDSPÖTriR GR/tDW KAPA OK -ííítt 1 Þft
w
SAME.INADIR STÓNDUM V|{) V
LANDIÖ ER. OICKAR. ELSKU VINUft/J