Fálkinn - 10.11.1928, Qupperneq 5

F Á L K I N N
5
Sunnudagshugleiðing.
„Þegar nú herra víngarðsins kem-
nr, hvað mun hann þá gjöra við þe^sa
víngarðsmcnn?“ (Matth. 21, 40).
Sumt af líkingunum í dæmi-
sögunni um víngarðsmenniua er
um Gyðinga, t. d. það, að vérka-
uiennirnir tóku son vingarðseig-
andans og drápu hann. En þó er
þarna fleira, sem er eins og það
sje talað til vor á vorum tímurn.
Dæmisagan sýnir oss þá náð
guðs og miskunn við synduga
menn, sem aldrei breytist. Enn
sendir hann þjóna sína til vor
til þess að flytja orð sitt, og al-
drei þreytist hann, þó orði hans
sje tekið með kulda, slcilnings-
leysi eða. andúð. Vjer tökum
feginshendi við þeim gjöfum
guðs, sem efla líkamlega velferð
vora, en þegar vjer erum spurð
uin ávöxtinn af veru okkar hjer
á jörðu fyllumst vjer þrjósku og
þykjumst eigi þurfa að standa
neinum skil á því pundi, sem
okkur var trúað fyrir.
Mikil er þolinmæði guðs við
oss mennina, og aldrei þreytist
hann að kalla. Þegar vjer höf-
um daufheyrst við fyrstu þjón-
um hans sendir hann aðra —
aftur og aftur.
Og þegar húsráðandinn sendi
son sinn til víngarðsmannanna
þá tóku þeir hann, köstuðu hon-
um út og drápu hann.
Hvernig höfum vjer tekið syn-
inum sjálfum þegar hann kom
til vor. Hyernig höfum vjer tekið
guðs eingetnum syni? Höfum
vjer kastað honuin út fyrir vín-
garðinn eða hleypt honum inn?
Gyðingarnir gátu líflátið hann
— bókstaflega talað. Það getum
vjer ekki. En vjer getum látið
meðvitundina um hann visna og
deyja í hjarta voru.
Það er ómögulegt að eignást
hlutdeild í arfinum mikla, nema
með því móti að taka vel á móti
erfinganum. Arfinn sem hjer er
um að ræða getum vjer ekki
fengið nema því aðeins að vjer
verðum samarfar Krists. En sá
sem býður Kristi inn i instu
fylgsni hjarta síns og inn á
heimili sitt, hefir eignast auð-
Jegð, sem varir eilíflega og eng-
inn getur frá hönum tekið.
Textanum lýkur með spurn-
ingu og svari: „Þegar nú herra
víngarðsins kemur, hvað mun
hann þá gera við þessa víngarðs-
menn?“ Og svarið segir: Vín-
garðurinn — guðs ríki — skal
frá þeim tekinn og þeir munu
merjast undir þeim hyrningar-
steini, er þeir höfnuðu.
Svarið er hart en það er rjett-
látt. Svo rjettlátt að syndarinn
verður sjálfur að kveða upp
dóminn yfir sjer. —■ — —*-
— En hin frelsandi náð guðs
er altaf nálæg þjer, ef þú að-
eins vilt rjetta út hönd þína til
þess að taka við henni. Guð
hefir fengið þjer starf í í'ögrum
og frjósömum víngarði og gefið
þjer tækifæri til að láta hann
þrífast vel, svo þú getir afhent
hann rjettum eiganda er hann
hrefst þess. En sá sem misskil-
llr stöðu sína í víngarðnium og
eigi býr sig undir að standa
reikningsskap ráðsmensku sinn-
m\ missir hnossið mesta: að
verða samarfi Krists.
FRÁ TyiDTTV’VT TÍÐ
Aftur á Klausturhólum.
Þegar loks var farið að hlynna
aftur að spítalanum á Klaustur-
hólum, var keypt þar í biiið, ár-
ið 1710, fyrir Í9 hundruð land-
aura: 3 kýr, 50 ær, 5 hross og
mikið af búsáhöldum.
Þorgeir Jónsson ráðsmaður
hefir tekið við þessu; cn þegar
hanan skilaði búinu af sjer
1710, þá lekst hjá honuin ,,af
spítalabúinu“ aðeins fyrir 9
hndr. 30 áln., eftir mati 0 manna.
Ekki fæ jeg sjeð, að biskup eða
aðrir fáist neitt um þetta tap
spítalans.
Tekur þá við um 2 ár Skíði
Ásgautsson, og eftir hann um 17
ár, Jón Jónsson (1718—35). Þá
Magnús Guðmundsson 18 ár
(1735—53), uns spítalinn var
fluttur aað fullu og öllu frá
Klausturhólum.
Þessir forstöðumenn fengu 1
hundrað í „umboðslaun“, en
áttu að svara % eða 2 hndr. í
landskuld at' jörðinni, ásaint
búpeningum.
Fyrri tvo áratugina, 1710—
30, eru flestöll árin, sem svarar
3 sjúkl. á spítalanum, og svo
niður að tveimur, nerna tvö ár-
in síðustu eru þeir 4. Og úr því
síðari áratugina líka 4—5, — oft
einn eða fleiri um nokkrar vikur
eða ekki alt árið. Fækkunin
var víst langoftast vegna andláts
sjúklinga.
Meðgjöfin var nú og síðar
jafnan liin sama: 5 hndr. með
karlmanni og 4 hndr. með
kvenmanni. Með sumum sjúkl.
fekst %—V2 miðgjöf og þá oi't-
ast frá viðkomandi sveitarfje-
lagi.
Ekki var spítalinn á þeim
árum aukinn með stórum lán-
tökum. En þrátt fyrir tekjurýrð
og orkusmæð, safnaðits talsverð-
ur spítalasjóður. Þegar á árunum
1731—4 voru að láni hjá Ben.
Þorst. lögm. 100 rd. með 5% árs-
vöxtum, „spítalanum til þjen-
ustu“ en eltki mjer, segir liann
sjálfur.
Fjölgun fólks og aflameiri ár-
ferði, hafa sjálfsagt ráðið
nokkru um það, að alt geklc
betur um spítalareksturinn á
dögum Jóns bisk. Árnaasonar
(1722—43),: en nafna hans
Jóns bisk. Árnasonar (1722—43),
nafna hans, Vídalíns.
Spítalinn i Kallaðarnesi.
Ekki sjest að neinu Ieyti há-
tíðlega minst á 100 ára aí'mæli
spítalans. En þó vill svo til, að
rjettum 100 árum eftir byrjun
starfrækslu spítalans á KÍaust-
urhólum, þá er hann fluttur
þaðan, og settur á jörð Skál-
holtsstóls, Kallaðarnes í Flóa,
vorið 1753.
Ekki finst heldur getið um
orsakir til flutningsins. En lík-
legast er að telja- þar til: meiri
bújörð, stæðilcgri lnis, og styttra
til aðdrátta. Styttra varð nú og
miklu hentugra, að flytja hrað-
fiskinn frá mörgum verstöðvum,
að og frá Eyrarbakka. Og mestu
munar, hve hægra var að ná í
aýja soðningu frá Eyrarbakka og
Þorlákshöfn, þegar færi gafst.
Vegna flulnings spítalans, var
PHILIPS
Umboðsmaður
Júlíus Björnsson, Raftækjaverzlun.
Austurstræti 12.
hóndanum í Kallaðarnesi, Einari
Magnússyni sagt upp ábúðinni
þar. Hafði hann þá búið þar í
10 ár, bygt upp vandlega i'lest öll
húsin og stækkað sum, sjerstak-
lega baðstofu og bæjardyr. Fór
hann nauðugur, og vildi fá aftur
þá 10 rd„ er hann varð að gefa
(sennilega J. Á. bisk. fremur en
Þórði ráðsin.) til þess að fá
jörðina til ábúaðar í fyrstu.
Mörg dæmi eru til um þessu lík-
ar „tilgjafir“.
Ráðsmaðurinn frá Klaustur-
hólum, Magnús Guðmundsson,
fluttist með spítalanum að Kall-
aðarnesi. En hann lifði þar ekki
nema 1 ár. Tók þá ekkjan, Sig-
ríður Guðmundsdóttir, við for-
stöðu bús, jarðar, kirkju og spi-
tala, með sonum sínum, Þor-
keli og Nikulási. Þorkell er tal-
inn fyr, bæði sem ráðsmaður og
við kirkjubygginguna 1755, „fyr-
ir hönd móður sinnar Sigr. Guð-
mundsd.“. En 1758 telst Nikulás
ráðsm. spít. „móður sinnar
ekkj. vegna". Nikulás varð prest-
ur að Kallaðarnesi árinu áður,
en síðar (1702) austur á Beru-
firði. Hinn hefir búið í nágrenni,
því Þorkell Magnússon heitir
hreppstjóri í Sandvíkurhreppi ár-
1 708.
Ætla iná, að Nikulás prestur
hafi hálfgert flúið eða flæmst
frá Kallaðarnesi: Sama árið sem
hann fer eða afræður að fara,
verða rjettarhöld út af þessum
orðum hans um móður sína:
„Hún vill reka mig burt, en
taka þjóf þann, sem brenni-
merktur er í staðinn“. Hann
hei'ði stolið fiski á Miðnesi og
ætti þar skip, sem í væri „hver
spíla stolin“. — Svona bera vitn-
in. — Og „köld er mága ástin“
í tilhugalífi aðkomna mannsins.
—- En sæst mun á málið, því
dómur i'inst ekki.
Þessi maður, sem „þjófur“ átti
að vera, var mesti athafna og
dugnaðarmaður, skipasmiðurinn
og kvarnhöggvarinn, Einar Ei-
ríksson (Klængss., Eiríkss. pr. á
Ivrossi Þorsteinssonar) *). Og
hlaut hann hygging Finns bisk.
fyrir jörð með kirkju og spítala
1701. Afgald 5 hndr., en eitt
þeirra í umboðslaun.
Kona hans hjet Þuríður Magn-
úsdóttir, og var systir hins ný-
nefnda Nikulásar pr. (Sæf. III.
328). Þessi hjón voru i Kallaðar-
n^si og hjeldu spítalann um 21
ár, til 1782. Á þeim árum fæddi
konan 17 börn. Meðal þeirra 10
er up komust, var Sæmundur pr.
á Otskálum, faðir Einars próf. í
Stai'holti. Frá Kallaðarnesi flutti
Einar Eir. að Flóagafli, og lifði
þar við fáækt í elli sinni.
Niðurl. næst.
*) Segja mætti um hann ýmislegt
markvert í sögu Kallaðarness, cða
þar sem rúm leyfði.
Sjóræningjaeyjan.
Margt skeður ótrúlegt í Ameriku,
eins og eftirfarandi sagt ber með sjer.
Hún er sönn.
í ])eim hluta Missisippi-fljótsins scin
skilur ríkin Tennessee og Arkanasás
eru fjölda margar eyjar, sem allskon-
ar glæpamenn hafa gert sjer að dval-
arstað. Varð ]>að uppvist nýlega, að á
einni eyjunni höfðu átta hvítir glæpa-
menn stofnað „konungsriki" og hjeldu
]>ar í þrældómi um 400 svertingjum,
sem þeir notuðu til að brugga wislcy
og smygla því til næstu bæja. „Iton-
ungarnir" voru tveir bræður, er hétu
Sam og AndreW Farley og fóru þeir
mjög ómannúðlega með „þegna“ sina.
Með mannaflanum sem þeir höfðu
gátu þeir hrent um 45.000 lítra af
wisky á ári og smyglað þvi hjer og
livar um Bandaríkin. „Konungarnir“
voru oft á söluferðum milli umboðs-
manna sinna, en á einni slíkri ferð
voru þeir teknir og settir i svartholið.
Hafa þeir verið kærðir fyrir þrælahald
og bannlagabrot, og bíður þeirra sjálf-
sagt ómjúkur dómur. Málið hefir
vakið hina mestu athygli.
I Ameríku hefir maður opnað skóla
—• fyrir páfagaulta. Hann liefir þegar
um 1500 „lærisveina", og þeim er kent
að syngja, blístra og tala. Kennarinu
notar grammófóna við kensluna.