Fálkinn - 20.02.1932, Side 3

F A I- KINN

VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjórar:
Vilh. Finsen og Skúli Skúlason.
rramkvænuiastj.: Svavar Hj^ltested.
Aðalskrifstofa:
Bankastræli 3, Beykjavík. Sinii 2210.
Opin virka daga kl. 10—12 og 1—7.
Skrifstofa í Oslo:
A n t o n S c h j ö t h s g a (1 o 11.
Blaðið kemur úl hvern laugardag.
Áskriftarverð er kr. 1.70 á ntánuði;
kr. 5.00 á ársfjórðtmgi og 20 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auylýsingaverð: 20 aura millimeter
Herbertsprent, Bankastræti 3.
Skraddaraþankar.
Þeir eru margir, sem henda gam-
an af hjalinu um eilifan frið og
telja |)íið svo mikla fjarstæðu, að
það sje langt undir virðingu skyn-
samra manna, að taka það alvarlega.
„Lifið cr barátta", segja þeir, bar-
átta einstaklingsins við umhverfið og
sjálfan sig, barátla stjeltar við stjett
og þjóðar við þjóð. Og þetta getur
aldrei orðið öðruvisi!"
En sprettur þessi ályktun ekki af
þvi, að svo mikið hefir verið talað
um frið með litlum árangri? Og er
hún ekki liæpin einmitt nú, á hinum
mestu breytingatímum, sem yl'ir
jörðina liafa gengið? Hvað margir
staðhæfðu að hægt væri að l'ljúga
um j)áð leyti sem Michel Angelo var
að gera t'ilraunir með flugdrekana
sina og hvað margir trúðu þvi, að
j)ráðlaus flutningur hljómby Igjunn-
ar rnundi að nokkrum áratugum
liðnum verða orðinn heimsveldi, þeg-
ar Marconi var að gera fyrstu lil-
raunir sínar. Þetla er að vísu fjar-
skylt og það er sannað af reynslu,
að matininum veitist margfalt auð-
veldara að sigra náttúruöflin heldur
en sjálfan sig.
En þó þetta fari liægt j)á mjakast
það í áttina. Sænski fornfræðingur-
inn Oscar Montelius sagði i viðtali,
sem blað eitt átti við hann sjötugan,
að um ótviræða framför mannkyns-
ins væri að ræða og nefndi sem
dæmi, að á veldistimum Assyríu-
manna hefði þeim ekki j)ótt neitl
gaman að því að drepa fjandmann
sinn, nema þeir hefði fyrst flegið
andlitsbjórinn af honum lifandi, en
nú væri stórjþjóðirnar fyrir löhgu
liættar ]>essu og aðfarir þeirra frum-
j)jóða sem gerðu þáð l>ætti grimdar-
verk! Mannætunum fækkar óðum í
vcröldinni og i hernaði er særðum
um föngum veitt hjúkrun, en þetla
mun hafa verið fátitl fvrir einni öld
eða svo. Og friðarvinunum fer sí-
fjolgandi, jicssum „heimsku" mönn-
um, sem trúa á eilífan frið. Þeir stefna
að ]>vi marki að veröa nógu margir
og þá cr sigurinn unninn, þvi að
meiri hlutinn . ræður.
Heimsþróiuiin stefnir ótvirætt i
friðaráttina, j)ó að æði margir sjeu
krókarnir. Og þó að friðarvinirnir
sjeu kallaðir loftkastalamenn og óra-
gemplar, eins og Wilson og fordæmd-
ir af sinfli eigin þjóð, þá þýðir ekk-
ert að telja friðarhreyfinguna af
fyrir þvi. Friðarstefnan er ekki kom-
in til framkvæmda, en hafa menn
nokkurntima heyrt getið um þá
stefnu, sem hugsjónamenn urðu ekki
að berjast fyrir án j>ess að fram-
kvæmdir yrðu um tíma og ryðja
brautina fyrir þeim.? Og því skyldi
þetta ekki líka vera svo um friðinn
.— stærsta hnoss tilverunnar.
Leikfjelag Reykjavíkur: „Silfuröskjurnar“
Enslea skálclið John Gals-
worthij leitasl að jafnctði við að
vckja menn til nmhugsunar nm
þjóðfjelagsmeinin, hvort held-
ur er með sögum sínum eða
leikritum. Hantx hefir húðstnjkt
margl það, sem aflctga fer í
enskn þjóðlífi, svo eflirminni-
lega, að fáir hafa gerl betur,
jafnvel ekki háðfuglinn mikli,
Bernard Shaw. 1 leikritinu „Silf-
uröskjurnar“ sem er skrifað fyr-
ir 25 árum neðsl hann óþyrmi-
lega á enskt rjettarfar og þá teg-
und „fyrirfótksins“ svokallaða,
sem ekki hikar við að fremja
ranglæti og gera sig sekl í
hrappmensku til þess að forða
sjer og sínum frá niðurlægingu.
Og dómstólurnir taka málstað
fyrirfólksins og dæma almúga-
manninn með köldu hlóði. Svo
snörp er ákæra höfundarins i
þessum leik, að Itann varð fljótl
kunnur meðal allra menta-
þjóða.
Aðalpersónur lciksins eru
þingmaðurinn (Brynjólfur Jó-
hannesson), kona hans (Marta
Kalman), sonur þeirra (Alfred
Andrjesson, nýr leilcari), hrein-
gerningarlconan á heimilinu
(Arndís Björnsdóltir), maður
hennar (Hur. Björnsson) og
tjetIúðardró{s (Sigrún Magnús-
dóllir). Þingmannssonurinn er
landeyða og hefir viti sinu fjær
af ölvun stolið tösku drósarinn-
ar, hittir í sömu ferðinni mann
þvottakonunnar, sem hjálpar
honum lil að komast heim til
sín og fer inn með honum, en
verður á að hnnpla þar silfur-
öskjum. Rjettvísin varpar allri
sökinni á þvottakonuna, því að
það má ekki vitnast, að þing-
mannssonurinn hafi verið í fje-
lagsskap með ræflinum, manni
þvoltakonunnar. Þingmanns-
Ijölskyldunni, sem imynd hins
enska broddborgaraháttar er
telft fram gegn þvottákonunni,
imynd hinnar kúguðu stjet tar,
sem dómslólarnir eiga ekki
rjettlæti lil fyrir, ef það kemur
í bága við hagsmuni fyrirfólks-
ins.
Leikurinn á það margfcildlega
skilið að fólk sjái hann. Þó hann
sje miðáður við enskar aðstæð-
ur hefir hann alment gildi. Og
hann vekur alla hugsandi menn
lil íhugunar. Hjer birtast nokkr-
ar myndir: Efst þingmanns-
hjónin (Br. Jóhannesson og M.
Kalman), þá sónur þeirra (Alfr.
Andrjesson) en næst þvotta-
konan (Arndís Björnsdótlir).
SNILLINGURINN llinn hugvits-
MINNISLAUSI — sami eðlisfræð-
---------------ingur Michael
Faraday, átti þegar á unga aldri við
minnisleysi að striða. Þegar hann
var um fimtugsaldur ágerðist það
svo mjög', að hann bjóst við að geta
ekki komið neinu i verk frarnar.
Kona hans lagði þvi i ferðalag með
hann til Sviss. Á jæssum reynslu-
tínnim, kom best i Ijós, hvilíkur
maður hann var. Hann var hvorki
hugsjúkur nje vansliltur, hann mælti
ekki æðruorð, en |>akkaði innilega
þá vinsemd og þolinmæði sem hon-
um var sýnd. Það liðu mörg ár áð-
ur en hann næði starfskröftum aft-
ur, og hann gat aðeins smátt og
smált tekiö til starfa. En árið 1845
sýndi hann fram á áhrif segul-
magnsins á Ijósið. Var j>að óhrekj-
andi vitni ])ess, að hann var sann-
ur luigvitsmaðor og áður og eftir
1 >að ukust kraftar hans enn á ný. A
síðustu árum æl'innar varð hann æ
gle.vmnari og gleymnari. Einu sinni
kom það t. d. fyrir, að hann vann
að þvi í (i vikur, scm haiin hafði
íundið 9 mánuðum áður. - Það
sýndu, nefnilega minnisgreinar i
vasabók hans, en sjálfur mundi
hann það ekki.
HVÍTA ÞRÆLASALAN Síðasta miss-
í PÓLLANDI iri hefir ver-
--------------------ið hafin hörð
barátta gegn hvitu þrælasölunni í
Póllandi. En Pólland cr eitt af þeim
löndum, sem sú tekjugrein hefir
blómgast allra best. Þessari baráttu
stýrir Madame Paleogue, forstjóri
hinnar pólsku kvennlögreglu.
Ljótt er ástandið. Fyrst og fremst
er Irá þvi að segja, að pólftku
bændastúlkurnar hafa altaf verið
annálaðar fyrir fegurð sína og blið-
lyndi. En afskapleg fátækt er með-
al þjóðarinnar og bændur hafa oft
selt dætur sinar, til þess að losna
við þær. Matur og klæðnaður er
ekki til. Sumar fara til Varsjá, höf-
uðborgarinnar, til þess að reyna að
fá sjer einhverja atvinnu. Þegar
slúlkan kemur til borgarinnar og
„góðleg og vinaleg kona“ kemur til
hennar og býður henni að greiða
götu hennar, þá þiggur hún hjálp
hennarv enda þótt hún hafi fengið
ótölulegar aðvaranir um slikar „góð-
legar konur". Svo hjálpar konan
þeim kannske lil að fá stöðu i Paris
ða Buenos Aires.
Einn alræmdur þrælasali heitir
Money Bodzanesti. Ekki er sá náungi
fallegur og ekki virðist sem hann
sje liklegur til að hafa hylli kvenna.
En hana hefur hann samt, og styrk-
ist við það trú þeirra, sem halda
því fram, að kvenfólkinu sje margt
betur gefið en dómgreindin. Honum
hepnaðist nefnilega að ná í og gift-
asl allra fallegustu stúlku, dóttur
ríks kaupmanns i Varsjá.
Svo fóru þau i brúðkaupsferð til
Brasiliu, auðvitað á kostnað tengda-
föðursins. Þarna i Brasiliu seldi
hann þrælasala konu sina fyrir 11
þúsund krónur, en þegar hann fjekk
færi seinna stal hann lienni aftur
og scldi hana fyrir 20 þús. kr.
Madame Bozaneski en það var
nafn konunnar — slapp guði sje lof,
út úr öllnm vandræðunum. Er hún
gift enskuni manni i Brasiliu. Eigi
vitum vjer hvort hann keypti hana,
eða ekki, Otflutningur kvenna er
mestur frá Póllandi. Na>st í röðinni
er Ungverjaland, Tjekkóslóvakía og
Búmcnia. í öllum þessum löndum er
þrælaverslun rekin með miklum
móð.
Ameriski morðinginn Harry
Poowers var 11. desember dæmdur
til dauða eftir 3 vikna málþóf fyrir
rjetti. Nýlega hafði hann myrt 3
konur og þrjú börn. Aftakan átti að
fara fram í vikunni á eftir.
—x