Fálkinn - 05.11.1932, Page 11

F A L K I N N
11
Yngstu lesendurnir.
E i n k e n n
Nefið setur sinn svi]3 á dýr og
nienn. Andlitsfegurðin er mikið
undir nefinu komin og dýrin cru
ekki síður auðþekt á nefinu en asn-
inn á eyrunuin. Náltúran hefir ver-
ið hög á það að gera nefin við hæfi
dýranna og nú ætla jeg að segja ykk-
ur dálitið l'rá einkennilegustu nefun-
um, sem til eru í dýrarikinu.
A’efið á fílnum — vopn lians.
Nefið á fílnum, sem við köllum
rana, er stærsta og voldugasta nef
i heimi. Það er bæði langt og svu
er það sveigjanlegl i allar áttir, enda
eru um 50.000 vöðvar i því. Þetta
nef er mesta meistaraverk. Nefið á
Afríkufílnum er likast því að þaö
væri samsett úr ólal mörgum liðum,
sem fara smáminkandi eftir því, sem
nær dregur endanum, ekki ósvipað
eins og stykki í löngum kíki, scm
hægt er að draga sundur og saman.
En á indverska fílnum er nefið al-
veg sljett.
Það hefur komið fyrir að fílarn-
ir liafa eyðilagt heilar skógarlendur
á þann liátt að þeir hafa rifið grcin-
ar af trjánum með rananum. Þeir
eru svo sterkir, að þeim verður ekki
mikið fyrir því. Filarnir geta borið
stór Irje i rananum.og lekið mcnn
upp með honum og fleygt þeim iang-
ar leiðir. Veiðimennirnir eru þvi ofl
smeykir við þetta sterka vopn l'íls-
ins.
Raninn cr ákaflega tilfinninga-
i’.æmur og ei' einskonar skilningarvil
og framvörður fílsins, alveg eins og
fálmararnir á skordýrunum, og
veiðikamparnir á kettinum. Filtmn
þreifar fyrir sjer íneð rananum og
notar hann lil að kanna fyrir sjer,
l. d. þar sem vollenl er, svo að hæll
sje við að fíllinn mundi liggja i.
Fíllinn sjer mjög illa og verður þess-
vegna að treysta þeim mun meira
á ranann, og þefa uppi þegar fjand-
menn eða aðrar hættur nálgast. í
bardaga fer hann ákaflega varlega
með ranann sinn, svo að hann slas-
ist ekki og vefur hann altaf i kuð-
ung, svo að hann verði siður fyrir
hnjaski. Yfirleitt cr fíllinn mjög
friðsamt dýr og gerir sjaldan mein
neina hann sje áreittur og notar ran-
ann einkum lil friðsamlegra starfa,
svo sem til þess að mata sig og
drekka, því að svo hálsstuttur er
fíllinn, að hanh nær ekki með
munninn lil jarðar.
i I e g n e f.
Vopn nashyrningsins
.4 nashyrningnum er nefið ekki
heinlínis frítl en hið hesta vopn.
Kins og nafnið bendir á er hann
með horn á nefinu, stórt og hvast, og
notar það að vopni við óvini sina
— og enda líka gegn þeim, sem
ekki gera honiim mein — og rífur-
þá i sundur með horninu. Því að
uashyrningurinn er greint og her-
skált dýr. Veiðimenn telja hann eitl
hættulegasta dýr frumskóganna og
vegna þess hve húðin á honum
er þyklc, er mjög erfitt að vinna á
honum nema með skæðustu skot-
voþríum.
Svertingjarnir, sem ekki hafa ann-
að en boga og örvar að vopni eru
að kalla vopnlausir i viðureigninni
við þessi ferlegu dýr. Þegar þeir
hitta nashyrning er það helsta björg-
unarvon þeirra, að staðnæmast fyr-
ii framan stórt trje, láta nashyrn-
inginn renna á sig og skjótast tii
hliðar á siðustu stundu. Kemur þá
oft l'yrir, að nashyrningurinn renn-
ur á trjeð og heggur horninu svo
langt inn i það, að það tekur hann
tíina að losna aftur. En svertinginn
nolar töf nashyrningsins til þess að
flýja.
Nefiff á sæfilnuin.
Sæfílarnir teljast til selanna. Þeir
cru stór dýr, geta orðið alt að því
fi metra langir og snoppan á þeim
likist ofurlitið rana á fil. Þegar sæ-
filarnir reiðast blása þeir út ranann
svo að hann stækkar og lengist og
þá er ekki vert að koma of nærri
honum, því að honum verður ekki
mikið fyrir þvi, að slá niann i rol
mcð lireifanum.
Nefin sem jeg hefi minst á voru
i'.ll á slórum spendýrum. En nú skut-
um við lita á nefið á maurabirnin-
ur, — þið sjáið það hjer efst í næsta
dálki — því að það — eða kannske
rjettara sagt höfuðið, er býsna skrít-
ið. Það er ekki svo auðvelt að skera
úr hvað maður á að kalla nef og
hvað höfuð, en livað sem þvi liður
er það svo skritið að það er vert að
minnast á það.
Ilvopturinn á maurabirninum er
stór og víður — en þar eru ensrar
fninur. Sjálfur munnurinn er lítill
og kringlóttur, en út um hann sting-
ur hann mjórri tungu, sem eru eins
(<g ormur í lagiu. Hann rótar upp
maurabúum með nefinu og skýtur
svo tungunni, sem er vot af Jím-
kendri kvoðu, i maurabúið, svo að
hún verður alsett af maurum og
dre >ur hana svo inn í hvoptinn aft-
ur og gleypir maurana.
Trf/ni, sem marr/ir kannast viff.
Og að endingu er best að sýna
ykkur trýni, sem margir kannast
við. Það er að visu ekki algengt hjer
á landi en víðs\r<Tar um heim og
meðal annars i nágrannalöndunum
er svínið húsdýr. Og trýnið á því er
talsvert einkennilegt. Það er eklíi
sjerlega geðslegt, þegar það er að
róta í sorpinu, en samt þykir ketið
af svininu cin besta l'æðan sein viil
er á.
Heima er best.
Æfintýri.
Einu sinni var drengur, sem var
svo illa við graut, sjerstaklega vatns-
graut. Han var svo skelfing vondur
fanst honum. En samt fjekk hann
vatnsgraul á hverjum degi. - Og
þessvegna hafði hann allan hug á
því að komast eitthvað út í heiminn,
því að hvar svo sem hann lcnti þá
niundi það verða betra en að hýrast
heima og jeta vatnsgraut.
Og svo var það einn góðan veður-
dag þegar pabbi og mamma voru út
á lúni að snúa, að strákurinn laum-
aðist burt upp yfir heiði. Hann
gekk og gekk og loksins kom hann
á stóran bæ, en þar var enginn
heima.
Drengurinn hafði jetið upp nesti
sitt fyrir Jöngu og var bæði soltinn
og lúinn. Þegar hann hafði beðið
þarna vel og lengi en enginn kom,
gat hann ekki stilt sig lengur, þvi
liann var svo soltinn. Hann fann
búrlykilinn og opnaði. Þar fann
hann bæði hangikjet og lummur og
fleira góðgæti. Og þegar hann hafði
jetið sig saddan fór hann að syfja.
Það var uppbúið rúm inni í stof-
unni og drengurinn var að leka nið-
ur af svefnleysi. — Það gerir vist
ekki til þó að jeg halli mjer þarna,
svo litla stund, hugsaði drengurinn
með sjer og svo lagðist hann fyrir
og steinsofnaði undir eins.
En um miðja nóttina komu liús-
bændurnar. Bústinn tröllkarl og
kerling hans.
„Fussum, sveiuin, hjer er þefur
af kristins manns blóði, öskraði
tröllkarlinn í dyrunum.
Þá vaknaði drengurinn og varð
lafhræddur.
,,/E, að eg væri orðinn ofurlitill
dvergur og gæti falið mig fyrir tröll-
unum“, hugsaði hann. Og hvernig
nú sem á því stóð, þá varð hann að
ofurlitlum dverg um leið og hann
luigsaði þetta. Hann spratt fram úr
rúminu í skyndi. í einu stofuhorninu
var svolítið gat á þilinu, rjett svo
að hann gat smogið gegnum það,
og þið getið nærri að hann var ekki
seinn á sjer að skjótast út.
En nú varð hann að vera á vakki
úti alla nóttina og þegar dagaði var
hann orðinn alveg eins svangur og
áður. Hann þorði ekki að fara inn i
stofu til þursanna og búrlykilinn
hafði hann ekki. En svo datt hon-
um i hug að smokka sjer gegnum
dálitla hoiu í húrþilinu og komst
inn. Þar hitti hann ofurlitla mús.
„Góða mús, geturðu ekki sagt mjer
hvar jeg á að ná mjer í ofurlitið að
jeta. Jeg er svo svangur, svo skelf-
ing svangur", sagði drengurinn sem
var orðinn að dverg.
„Værirðu mús, þá gæli jeg eflaust
kent þjer ráð“, sagði músin, „þvi
að jeg veit af ofurlítilli holu hjerna
i gólfinu, sem jeg get smogið gegn-
um en þú ert of stór til að komast
það“.
„Bara jeg væri orðin eins og
þú“, sagði drengurinn og i sama bili
varð hann að mús. Og nú var hann
ekki scinn á sjer að smjúga gegnum
holuna í búrgólfinu.
Nam, nam! Þarna var gott að
vera. En þegar máltíðin stóð sem
hæst sá hann tvö stór kattaraugu
lýsa út í einu horninu. Og litla mús-
arhjartað í drengnum barðist af
hræðslu. í sama bili sem kötturinn
var að liramsa hann hugsaði hann:
Bara að jeg væri orðinn að ketti!
Og ])á varð hann köttur undir eins.
Og svo langaði hann svo til að
liggja út i sólinni og sleikja sól-
skinið. Og það gerði hann og hring-
aði sig þar og var hinn makindaleg-
asti. F.n þá heyrði hann hundinn
koma geltandi. Vovv, vovv, vovv,
sagði hann og gapti um leið svo að
hægt var að sjá langt inn i eldrauð-
an hvoptinn á honum og allan ljóta
hvassa tanngarðinn. Kötturinn varð
Jafhræddur og tók undir sig stökk,
en hundurinn elti. En í sama bili
og kötturinn fann hvassar hunds-
tennurnar koma við hálsinn á sjer
kallaði hann í öræntingu: Æ, nú
vildi jeg óska að jeg væri kominn
heim til pabba og mömmu aftur!
Og í sama hili var hann orðinn
hann sjálfur og sat heima við borðið
og var að eta vatnsgraut með pabba
og mömmu. — Ó, en livað það var
gaman að vera kominn heim! Og
nú fanst honum enginn matur í
heimi betri en vatnsgrautur.
í síðasta kappflugi um Schneidei-
bikarinn, sem er frægasta hraðflug
heimsins, sigraði enski lautinantinn
Stainforth og flaug 045 kílómetra á
klukkustund. Hafði hann vjel með
2600 hestöflum. En nú hefir italskur
liðsforingi, Neri að nafni flogið 692
l.ílómetra á klukkustund með nýrri
Macehivjel, sem hefir tvo 1500 hest-
afla Fiathreyfla. Annar ftali kvað
hafa flogið enn hraðar á nýrri vjela-
tegund. Ætlaði hann að taka þátt i
kappfhigðinu um Schneiderbikar-
inn en vjelin var ekki fullsmíðuð
nógu snemma. Það ei' því sennilegl
að Stainforth fái skæða keppinaula
í næsta Schneiderflugi.