Fálkinn - 11.08.1934, Síða 6

6
F Á L K I N N
Undursamlegir endurfundir.
Smásaga frá listaborginni Firenze, eftir Chr. Gundelach.
Ókunni málarinn liafði boð-
ið kryplingnum með sér inn í
veitingastofu í einni dimmu og
þröngu smágötunni skamt frá
dómkirkjutorginu í Firenze,
einmitt á þeim slóðum, þar sem
sagt er að liús Alighieranna
hafi slaðið og þar sem Dante
fæddist. Beiningamaðurinn
liafði neytt Spaghetti-skamtar
síns og gert skil einni Pollo
arrosto — steiktri hænu,
þegjandi og með ósvikinni
matarlyst, og drukkið með
matnum tvö glös af Chianti og
nú færðist fjör í raunalegt en
fíngert andlit lians. Hann fór
að skrafa.
Málarinn varð steinhissa.
Hann liafði ekki gert sér von
um, að þetta yrði svona auð-
velt. Hann var forvitinn um
þennan mann. Allan þann tíma,
sem hann var húinn að dvelja i
Firenze, hafði hann sjeð krypl-
inginn, á liverjum degi og á
öllum tínium dags. Hánn kraup
jafnan á knjánum, á sama
blettinum, ofurlítilli spildu af
malbikaðri gangstéttinni, sem
hann liafði lagt undir sig. Og
liann teiknaði í sifellu og hvíld-
arlaust, — og altaf kvenna-höf-
uð. Hjá honum lágu hækjur
lians, og fáeinir mislitir krítar-
molar, og ekkert lét liann trufla
sig í starfi sínu. Hann kraii])
þarna og teiknaði látlaust,
þegjandi, og lét sig alt annað
engu skifta. Öðru hvoru var
fleygt til hans smámyntum, og
þá kinkaði hann kolli eins og
ósjálfrátt, án þess að mæla
nokkuð eða líta upp til þess,
sem gaf. Og hann tók pening-
ana ekki upp, á meðan hann
var að fást við starf silt, held-
ur ýtti hann þeim aðeins til
bliðar, ef þeir urðu fyrir lit-
arkrítinni lians. Það voru ekki
peningarnir, sem honum var
umhugað um og ekki þeirra
veg'na, sem hann var að
starfa. Hann virtist raunveru-
lega ekki liafa hug á öðru en
lconu-höfðinu, sem hann var að
teikna í það og það skiftið.
Og þegar liann var búinn að
teikna myndirnar, dróg bann
geislabaug um liöfuðin, sem
sýna átti, að þetta væri ma-
donnu-myndir. Þegar hann
hafði lokið við eina mynd,
byrjaði hann tafarlaust á þeirri
næstu. Engin m,yndin var að
öllu leyti annari lík, en í
þeim öllum var eitthvað, sem
ótvírætt var sameiginlegt, aug-
un, bárið, andlitslagið, — alt
þetta var líkt á öllum myndun-
Lim, og þó vóru þelta gjörólíkar
konur, og hver með sínum sér-
staka svip. Myndirnar, sem
hánn hafði lokið við, skejdti
liann ekki um frekar. Það
var eins og' hann væri altaf
að leita að einhverju, leita með
óbilandi þrautseigju liins sanna
listamanns, að alfullkominni
mynd, sem brosa ætti við hon-
um af gangstéttinni. Hann virt-
ist aldrei ná þessari fullkomnu
mynd, og þessvegna gat liann
sársaukalaust skilið við mynd-
irnar sínar, um sólsetur, lagt
list sina undir fætur vegfarend-
anna, sem auðvitað varð ekki
skotaskuld úr því, að eyða
þeim næstu nótt, svo að með
morgni var ekki annað af
þeim sýnilegt en daufir drættir
sterkustu línanna.
En nú fór bann að tala, —
óvænt og formálalaust sagði
bann söguna.
„Svo er mál ineð vexti, að
hún er til, hún er lifandi!“
„Hver?“ spurði málarinn.
Hann áttaði sig ekki á því,
Iivað kryplingurinn var að
fara.
„Fioretta, ástmey mín! Hún
lifir enn, og hún lifir um alla
eilíl'ð. Að vísii dó liún og var
jörðuð einhversstaðar uppi i
San Miniato, um staðinn
veil jeg ekki nákvæmlega, það
hafa orðið svo miklar breyting-
ar þar uppfrá, — og það er
búið að taka nýjar grafir, þar
sem gröfin hennar var. En
hvernig gat það líka átt sér
stað, að svo sterk æska og mik-
il fegurð glataðist, aðeins fyrir
það, að stúlkan dó og var lögð
í mold? Nci, signore, jeg segi
yður satt, að það geíur ekki
verið, —■ það er alveg ómögu-
legt! Jeg minnist þess, að einu
sinni, þegar jeg var ungling-
ur, — jeg' var þá alt annar
maður og ekki kryplingur, —
þá las jeg einliversstaðar í bók,
að líkami mannsins endurnýist
smám saman. Þannig, að eflir
sjö ár sje engin ögn eftir, sem
ekki sje ný. Og þó munum vjer
ekki breytast neitt sýnilega að
ytri sýnum, — einstaka grá
hár og fáeinar hrukkur, — en
í öllum aðalatriðum verðum
við eins og við vorum. Andlits-
drættirnir lifa og lialdast ó-
breyttir. Og þegar þessir drætl-
ir eru svo fagrir, sem andlits-
drættir Fiorettu voru, hvernig
er það lmgsanlegt, að þeir
verði að engu? Þeir vóru sem
fagur draumur, draumur skap-
arans. Hann gaf glatsamlegum
likama óglatanlega fegurð. Lik-
aminn glatsamlegi var nefndur
Fioretta, en sú raunverulega
Fioretta var, — eða öllu held-
ur er, þessi hugarmynd,
þessi draumur Guðs. Og þess
vegna er þetta eins og jeg segi:
hún er til, hún er lifandi!“
Kryplingurinn þagði stundar-
korn, en hélt síðan áfram.
„Á meðan hún „lifði“, sem
kallað er, gat jeg sjeð í hug-
anum andlitsfall liennar, og
síðar.þegar hún var látin, lifði
liún um sinn í endurminningu
minni. En jafnvel það, sem oss
er allra kærast, föliiar smám-
saman, og myndir þess óskýr-
ast í huga vorum. Vjer munum
að vísu, hvernig framliðnir ást-
vinir vorir voru sýnum, hvern-
ig augu þeirra voru, munnur-
inn, ennið, hárið, — vjer get-
u m ryfjað upp fyrir oss öll
smáatriði. En vjer sjáum þá
ekki fyrir oss í heilu liki í
einu, þannig að smáatriðin
renni saman í ])á heilsteyptu
mynd, þar sem fram komi sér-
kenni hinna framliðnu, hug-
anum getum vjer aðeins end-
urvakið þá eins og í brotum,
eins og einn líkamshluta í
senn, liitt er sem í þoku og
óskýrt. Og er þetta ekki ákaf-
lega liryggilegt, hinir fram-
liðnu ástvinir vorir deyja á ný
smámsaman, eftir því sem árin
liða, — smáhveifa 'úr endur-
minningu vorri. Þeir hverfa
sjónum vorum já, það er
sannleikurinn. Það kemur fyr-
ir, að vjer sjáum þá í draum-
um. Og þá sjáum vjer ástvin-
inn ljóslifandi, alveg eins og
hann var, og án þess að nokkr-
urii skugga beri á. Vjer sjáum
alla andlitsdrætti í einu. Og
fyrsl eftir að vjer vöknum, finst
oss sem vjer höfum upplifað
kraftaverk, svo greinilega höf-
um vjer sjeð ástvininn, sem
oss var annars orðið ómögu-
legt að sjá i huganum, nema
þá mjög óskýrl.
Jeg liefi fundið Fiorettu
aftur!
Það var löngu eftir að hún
lést. Mynd hennar var tekin
að óskýrast í lniga mjer, enn
þá fann jeg hana aftur. Jeg
bafði orðið fyrir slysi, sem ó-
nýtti fætur mína, og framtíð
mín var eyðilögð. En jeg hefi
altaf verið talsvert slyngur
teiknari, svo að jeg fjekk leyfi
yfirvaldanna til þess að taka
mjer bólfestu á gangstjettinni;
þarna við dómkirkjutorgið og
teikna á asfaltið. Já, auðvitað
er það ein tegu’nd al' bónbjörg-
um, haldið þjer ekki að jeg
vili ]iað, — en það er vægileg
aðferð, því að jeg þarf ekki að
horfast í augu við fólkið, sem
fleygir til mín peningum. Og
þessi ieikur með krítina, er
mjer auk þess dægradvöl,
liggur við að það geti heitið
einskonar starf. í raun og veru
kendi jeg líka margsinnis
starfsgleðinnar, þegar mjer
tókst einhver mynd svo vel,
sem mjer líkaði. Það hafði líka
notaleg' álirif á mig, þegar eiii-
hver ljet í Ijós lofsamleg um-
mæli um myndirnar mínar, um
leið og bann fleygði til min
smápeningi. Æ, já, — starf var
það að vísu. En árangurslaust
og tilgangslaust starf! Mestan
hluta dagsins skreið jeg þarna
fram og aftur á litlu asfalt-
skákinni minni og fylti hana
af myndum og fegurð. En jafn-
vel á meðan jeg var að vinna,
Iróðu vegfarendurnir hugsun-
árlaust á myndirnar mínar, þær
sem fulgerðar voru, og' rugluðu
þeim. Það var ekki hægt að
stöðva umferðina fyrir lisl
mína. Aðeins sú myndin, sem
jeg var að fást við í þann og
þann svipinn, fékk að lialda
litum sínum og frumdráttum
óbrengluðum. En þó aðeins á
meðan jeg gat sjálfur varið
hana. Og á nóttunni, þegar jeg
var fjarverandi, stigu vegfar-
endurnir fótum sínum þar sem
þeim sýndist, og' á morgnana
mátti heita, að varla mótaði
fyrir nokkurri línu af dags-
verki mínu. Þá gal jeg byrjað
á nýjan leik“.
„Þannig er oft um list“, tók
málarinn fram í. „Á hverjum
morgni verður maður að byrja
á nýjum grundvelli. Það sem
búið var að byggja upp eða
skapa, afmáist og verður
einskis virði á einiii nóttu. Það
eitt er lifandi, sem vjer erum
að fást við á líðandi augna-
bliki. Og þannig er þetta ekki
aðeins um list einstaklingsins,
heldur og um megnið af list-
inni, í heild sinni. Timinn, um-
ferðin, fótsporin fara yfir hana
og afmá liana, svo að liver
kynslóð verður að byrja á
nýjan leik“.
„Já, ])etta er rétl! Jæja,
mikið tjón var nú ekki að
þessu, að því er sneri mínu
list. Uppliaflega teiknaði jeg
madoiinu-myndir eftir frum-
myndum gamalla meistara. Jeg
átti jafnan ofurlítið safn af
slíkum myndum, — oftast vóru
það efirprentanir á brjefspjöld-
um, — sem jeg liafði í vasan-
um. Til dæmis Mater Dolorosa
Renis, ýmsar madonnu-myndir
Raffaels og myndir eftir And-
rea del Sarto, Bottiselli, Filippo
Lippi og marga aðra. .Teg teikn-
aði þær smám saman allar á
gangstjettina, og fæturnir
þilrkuðu þær af því aftur.
En ])á kom það fyrir einn
daginn, að jeg hafði gleymt
fyrirmyndunum míiium heima.
Jeg átli lieima alla leið úli í
Oltr’-Arno, og það var löng
leið að fara á hækjunni, ef
jeg ætlaði að sækja þær. Jeg
gaísl því upp við það og fór
að teikna „upp úr mjer“. Jeg
reyndi að ryfja upp fyrir mjer
fyrirmyndirnar, svo nákvæm-
lega sem mjer var unt: bvgg-
ingu, búning og stellingu,