Fálkinn - 08.08.1936, Qupperneq 3

F Á L K I N N
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjórar:
Vilh. Finsen og Skúli Skúlasón.
Framkvæmdaslj.: Svavar Hjaltested.
Aðalskrifstofa:
Bankastræti 3, Reykjavík. Sími 2210.
Opin virka daga kl. 10—12 og 1—G.
Skrifstofa í Oslo:
Anlon Sclijötlisgade 14.
Blaðið kemur út livern laugardag.
Askriftarverð er kr. 1.50 á mánuði;
kr. 4.50 á ársfjórðungi og 18 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftanir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 20 aura millimeter.
Herbertsprent prentaði.
Skraddaratiankar.
,,Þá eik skal fegra sem undir skal
bua“. Á síðustu áratugum hefir verið
unnið meira að bættri húsagerð í
bygðum íslands, en nokkru sinni fyr.
Og það eru sem óðasl að rísa úpp
varanleg liúsakynni, úr steinsteypu,
sem geta enst öldum saman.
Sementið varð grund.völlur fyrstu
íslenskra húsakynna sem endast. ís-
lendingar eiga sem engin forn húsa-
kynni — þau entust að jafnaði ekki
nema svo til 60 ár, eftir reynslunni
á baðstofubyggingum siðustu aldar.
Eini islenski „byggingastíllinn“ sem
til er er því gaflastíll hinna mörgu
sambygðu húsa, sem mynda sam-
felda röð, en liann er þó alls eigi
forn, því að vitanlegt er, að luisa-
skipun hjer á landi á fyrstu öld’um
Isiandsbygðar hefir verið alt öðru
vísi.
Framfaramennirnir fyrir liálfri
iild komu sjer upp timburhúsum, sem
fúnuðu niður á stuttum tima. Það
eru til í kauptúnum á landi hjer
timburliús, sem orðin eru 250 ára,
en það er uridantekning. En steypan
endist lengur. Og eftir að farið var
að reisa steinsteypuhús fóru menn
að sjá, að eitthvað þyrfti að fegra
þau — því að þeir vissu, að þau
yrði til marks um smekkvísi þjóð-
arinnar — eftir nokkrar aldir. En
þetta hefir tekist 'miður en skyldi.
Gaflastíjlinn er að vísu góður að
því leyti, að hann geymir fram eftir
næstu öldum ganila byggingarménn-
ing eða rjettara sagl brot af henni,
en þetta hyggingarlag er bæði dýrt
og' Öhentugt. Og önnur form, sem
tekin hafa verið upp og reynd eru
ekki þannig, að þau geti kallast fali-
eg. Þá má og. víða sjá það, þar sein
nýlega hefir verið bygt upp til
sveita, hve ósýnt mönnum er um
að velja bæjarstæði, sem hæfi vcl
hinni nýju býggingu. Að jafnaði binda
menn sig við gamla bæjarslæðið, þó
að það sje óhentugt, eða hreyfa sig
máske spölkorn frá því.
íslenskum húsameisturum er nú
að fjölga og þeir sem eldri eru fá
meiri reynslu með ári hverju. Það
væri þjóðinni eigi síður nauðsynja-
verk menningarlega, að þeir fróðu
nienn — sem jafnframt eiga að liafa
gleggra auga fyrir fegurð og sam-
ræmi en almenningur, — kappkost-
uðu um, að leggja sig í bieyti til
þess að finna lausn á þeirri þraut,
sem ræður miklu um álit eftirkom-
cndanna á okkur, sem nú lifum. Að
finna verulega fallega gerð á is-
lenskum sveitbæ. Það listaverk væri
meira virði en margar ágætar skáld-
sögur og mörg gullvæg málverk.
Nýtt Drangeyjarsund.
Pálsson yfirlögregluþjónn, sem synti
þetta sund fyrir nokkrum árum.
Yegalengdin er um 7% kilómeter i
beina leið, en vegna straums i sund-
inu tók sundkappinn ekki beina
stefnu og má gera ráð fyrir að hann
liafi synt um 10 kílómetra leið.
Þessi ungi sundkappi heitir Pjetur
Eiríksson. Hefir hann unnið sjer
margt til ágætis í sundlistinni áður,
en þetta er þó langmesta afrek hans.
Pjetur var heilsulítill og bæklaður
fyrir nokkrum árum, en með stiið-
ugum íþróttaiðkunum hefir honum
tc-kist að hreysta líkama sinn svo,
sem sjá má af þessu afreki. Var hann
5 klukkustundir og 19 mínútur á
sundinu. Sjávarhitinn var 11 stig og
bagaði kuldinn sundmanninn miklu
meira en þreytan, og var hann þó
allvel útbúinn, í góðum sundbolum
og allur smurður i ullarfeiti. Þegar
Erlingur Pálsson synti Grettissundið,
31. júli 1927 var sjávarhitinn hinn
sami. Var hann 4 klukkutíma og 25
mínútur á leiðinni. — Hjer birtist
mynd af Pjetri Eiríkssyni og af
Hrangey.
Hinn 27. f. m. vann ungur maður
úr Reykjavík sjer það til ágætis að
synda úr Drangey á Skagafirði að
Reykjum á Reykjaströnd. Er það hið
fræga Grettissund og hefir enginn
synt það síðan Grettir sótti eldinn,
svo i sögur sje fært nema Erlingur
Vatnajðkulsleiðangur
Dr. Nielsen.
Danski jarðfræðigurinn dr. Niels
Nielsen er nýlega horfinn lieim til
Danmerkur eftir leiðangur sinn til
Vatnajökuls. Aðal tilgangui' þessa
leiðangurs var sá, að rannsaka gos-
myndanirnar í Vathajökli og hinar
svonefndu palagonit-myndanir lijer á
landi, til þess að leysa liina flóknu
gátu iim, hvernig þessar jarðmynd-
anir sjeu til orðnar. Telur dr. Niel-
sen sig liafa fengið veigamiklar upp-
lýsingar í þessu efni, við veru sina
lijer í sumar. Leiðangursmennirnir
voru auk Nielsens, Noe Nygaard mag-
ister, sem er hergfræðingur og Jó-
hannes Áskelsson jarðfræðingur, en
síðustu vikurnar tók Pálrrii Hanriés-
son rektor einnig þátt í leiðangrin-
um. Framan af voru leiðangursmenn
óhepnir með veður og lágu veðurtept-
ir á jöklinum nálægt þrjár vikur. Að
gosstöðvunmn við Grímsvötn komust
þeir loks 17. maí og voru þær orðn-
ar mjög breyttar frá því í fyrra og
engin velgja lengur kringum gígina.
Dvöldu þeir þarna í átta daga. 16.
júní hjeldu þeir af jöklinum niður,
að Grænalóni en fóru síðan aðra
ferð norður yfir jökulinn vestan-
verðan, en eftir það dvöldu þeir við
rannsóknir á Skeiðarársandi og í
bygðum sunnanlands. Telur dr. Niel-
sen það vera tveggja ára verk að
vinna úr efni því, sem þeir visinda-
mennirnir hafa viðað að sjer í leið-
angrinum.
KARTÖFLURÆKT í VATNSKERUM.
Ameriski vísindamaðurinn dr. Ge-
ricke, prófessor við háskóla í Kali-
forriíu, hefir nýlega látið uppi mn
mjög þýðingarmikla uppgötvun, sem
hann hefir gert. Hann hefir fundið
upp nýja aðferð lil þess að rækta
kartöflur, sem eigi aðeins gerir það
að yerkum að kartöflurnar vaxa fyr,
20 sinnum fljótar, heldur og gefa
þær og 20 sinnum meiri uppskeru.
Gericke lætur útsæðið í vatnsker
og hlandar einhverjum efnurn í vatn-
ið, hvaða efnum vill hann ekki láta
uppi að svo komnu. Amerísku bloð-
in, sem geta um þetta með feitu
letri, segja að ef þetta sje satt, muni
það gjörbreyta allri kartöflurækt
Pjetur Ingjaldsson skipstjóri,
verður 60 ára Pt. j). m.
Björn Bjarnarson hreppstjóri i
Grafarholti verður 80 ára lk.þ.m.
Endurmmningar
Finns Jónssonar.
í liaust er von á fróðlegri bók á
hókamarkaðinn. Eru það endurminn-
ingar hins viðfræga vísindamanns
Finns Jónssonar prófessors, sem nm
langt skeið var einn kunnasti vis-
indamaður íslendinga. Það er Fræða-
fjelag íslánds í Kaupmannahöfn, sem
gefur jiessa hók út, en stofnandi j)ess
var Finnur Jónsson og formaðu r
meðan hans naut við. Má gera ráð
fyrir, að þessar endurminningar hafi
slórmerkan fróðleik að geymá lim
höfundinn sjálfan og samtíð hans.
heimsins, en jafnframt valda miklu
tjóni fyrir j)á hændur, sem áherslu
liafa lagt á kartöflurækt með venju-
legum hætti. Hver fjölskylda getur
með aðferð Gerickes ræktað nægar
kartöflur í garðinum lijá sjer, í litlu
vatnskeri.