Fálkinn - 03.04.1937, Síða 4

4
F Á L K I N N
40 ára afmæli Hins islenska prentarafjelags.
Á morgun eru liðin 40 ár frá
stofnun Hins íslenska prentara-
fjelags — en það er elsta stjett-
arfjelag á íslandi.
Samtakaleysið, þumbaraskap-
urinn og hokurhneigðin er ríkt
i eðli okkar íslendinga og
menn greinir á um það, hvort
Mieldur þetta skuli telja ljóð
á okkar ráði eða mikla dygð!
En liill er vist, að það þóttu
mikil tíðindi, ])egar prentar-
ar hjer í Reykjavík risu fyrst-
ir allra stjetta úr svefnrofum
19. aldarinnar og gerðu sig lik-
lega til að berjast sjálfir fyrir
hagsmuna og velferðarmálum
stjettar sinnar.
STOFNENDUR FJELAGSINS.
Það var á sunnudegi, 4. apríl
1897, að tólf prentarar komu
saman á fund í Goodtemplara-
húsinu hjer i Reykjavík. Á
þessum fundi, sem sakir fram-
sýni fundarmanna er um marga
hluti mjög merkilegur, var fje-
laginu gefið nafn og síðan tek-
ið að ræða ýms aðkallandi
hagsmunamál stjeltarinnar. Eitt
allra merkilegasta málið, sem
tekið var fyrir á þessum fundi,
var tUlaga um stofnun sjúkra-
samlags prentara, og þá var
imprað i fyrsta sinn á at-
vinnuleysistryggingar hjer á
landi. Um framkvæmd og stjórn
þessara mála, sem þá virtust
mjög fjarlæg raunveruleikan-
inn, hafa prentarar jafnan ver-
ið liinir hyggnustu og fyrirmynd
annara stjettarfjelaga.
Það væri ekki úr vegi að
reyna að gera sjer grein fyrir
þvi, hvers vegna prentarar urðu
fyrstir til þess að mynda með
sjer stjettarsamtök hjer á landi.
Jeg hygg aðalástæðurnar fyrir
þvi vera tvær. — í fyrsta lagi
voru prentarar fjölmennasta
iðnstjett í landinu um þessar
mundir, því þá má telja, að
hjer væri enginn iðnaður. í
öðru lagi er það vitað, að prent-
arar voru þá, eins og þeir eru
enn, fjelagslyndari og sam-
henlari en títt er um aðra
menn hjer á landi. Og það er
]æssi eiginleiki, sem í fjörutíu
ár hefur þokað prenturum fast-
ar og' fastar saman um stjetta-
samþykti fjelagið lög um stofn-
un og rekstur styrktarsjóðs fvr-
ir atvinnulausa prentara og
nokkrar tillögur gerðar til að
afla sjóði þessum tekna, m. a.
með því, að hver fjelagsmaður
legði 50 aura á mánuði í sjóð-
inn. Nokkur hið var á því að
sjóðurinn læki til starfa, þvi
samlagið var stofnað 18. ágúst
1897 með 15 aura framlagi á
viku frá hverjum fjelagsmanni.
Guðmundur Björnson, landlækn-
ir, hjálpaði prenturum lil að
semja skipuleg sjúkrasamlags-
lög', og með þeim var lagður
grunnurinn að fyrstu trygging-
arstarfsemi prentarafjelagsins,
NÚVERANDI STJÓRN HINS ISLENSKA PRENTARAFÉLAGS:
Magnús Jónsson,
formaður.
Jóh. Jóhannesson,
gjaldkeri.
Gnðm. Halldórsson,
ritari.
Jón H. Guffmundss.,
1. meffstjórnandi.
Samúel Jóhannsson,
2. meðstjórnandi.
mál þeirra, hvað sem liver
kann að segja um gildi sljetta-
samtakanna. Og jeg hygg það
vera skrumlaust, að Hið ís-
lenska prentarafjelag njóti
mestrar virðingar og hafi jafn-
an verið best stjórnaða stjetta-
fjelag í landinu. Þvi liyggin
fjármálastjórn hefir frá önd-
verðu verið ein sterkasta stoð
fjelagsins.
SJÓÐIR.
Við síðustu áramót átti fjelag-
ið 161 þúsund krónur í sjóði —
en á sama tíma voru meðlimir
ljelagsins um 150, að meðtöld-
um konum, sem unnu að prent-
verki. Ef sjóðurinn væri gerður
upp og lionum skift jafnt á
milli fjelagsmanna kæmu rösk-
ar þúsund krónur i hlut. Eitt-
livað mætti skemta sjer fvrir
það!
ATVINNULEYSISSTYRKTAR-
jSJÓÐUR.
j Fyrsta apríl aldamótaárið
hann er ekki talinn formlega
stofnaður fyrr en 11. nóv. 1909.
Síðan hefir sjóðurinn vaxið og
margfaldast og mörgum prent-
aranum er hann nú búinn að
koma að góðu liði, þvi oft hefir
verið hart í ári fyrir prentara-
sljettinni, eins og öðrum, og hafa
mestu atvinnuleysisárin verið
eftir 1920. Síðan 1934 hefir at-
vinnuleysis ekki gætt í prentara-
stjettinni.
Við síðustu áramót hafði
samtals verið greitt úr sjóði
þessum lil atvinnulausra prent-
ara kr. 49.112.90 — eða sem
svarar kaupi fyrir 9000 daga.
SJÚKRASAMLAGIÐ:
Þorvarður Þorvarðsson, sem
var fyrsti formaður Hins ís-
lenska prentarafjelags, vakti
þegar á stofnfundi fjelagsins
máls á því hvort ekki mætti
takast að koma á stofn sjúkra-
samlagi prentara og eftir nokkr
ar bollaleggingar varð það úr, að
Ng mgnd a[ 5 stofn-
endum IIIP:
Guöjón Einarsson.
Aðalbjörn Stefánss.
Friðfinnur Guðjónss.
Jón Árnason.
Einar Kr. Anðunss.
sem um margt liafa orðið lil
l’yrirmyndar öðrum hjer á
landi.
Bæði samlagið og atvinnu-
leysisstyrktarsjóðurinn hefir not
ið stuðnings ýmsra velviljaðra
manna eins og t. d. Sig. Krist-
jánssonar, fyrrum prentara og
síðar bóksala, sem samanlagt
hefir gefið til velferðar mála
sljettarbræðra sinna 4000 krón-
ur það er ríkmannlegust
gjöf, sem fjelaginu liefir verið
gefin.
ELLIST YRKTARS JÓÐUR:
Jón Þórðarson, prentari, valcli
fyrstur máls á því i júní 1926,
að fjelagið stofnaði sjerstakan
sjóð til styrktar prenturum er
láta yrðu af störfum fyrir ald-
urs sakir. Málið fjekk þegar góð-
ar undirtektir, en kom þó ekki
til framkvæmda fyr en 1929
að Ellistyrktarsjóður Hins ís-
lenska prentarafjelags var sett-
ur á stofn. Stofnfje sjóðsins var
10 þús. króna framlag út at-
vinnuleysisstyrktarsjóði fjelags-
ins og 14 hundruð, sem var
deildarsjóður Reykjavíkurdeild-
arinnar. En hún var lögð
niður um þessar mundir og fje-
lagslögum breytt i núverandi
liorf. Aidc þess var hverjum
fjelagsmanni skylt að greiða
50 aura á viku til sjóðsins. 1934
var í fvrsta sinn veittur styrk-
ur úr þessum sjóði og nú styrk-
ir hann 5 fjelaga, sem koninir
eru um og yfir sjötugt. Styrk-
ur til ókvæntra manna liefir
verið 25 krónur á viku, en 30
krónur lil kvæntra. Prentsmiðj-
ur, sem að hlutaðeigandi menn
hafa unnið hjá liafa greitl elli-
styrk til gamallra starfsmanna
að jöfnu við Ellistyrktarsjóðinn.
Þannig eru nú faslar mánaðar-
tekjur prentara, sem kominn er
yfir 65 ár, 200—220 krónur frá
stjettasamtökum prentara.