Fálkinn - 26.02.1938, Síða 6

6
F Á L K l.JM N
Gömul saga.
— Hún hjet Ragnheiður Álfs-
dóttir, en var aldrei kölluð ann-
að en systir sýslumannsfrúar-
innar, eða aðeins systir frúar-
innar. Og það var líkast því sem
einhvern blæ viðkvæmni og
trega legði yfir málróm manna
ef þeir nefndu hana. I huganum
brá fyrir bjartri mynd og skuggi
grátlegra örlaga var yfir. Það
var mynd Ragnheiðar Álfsdóttur
í Hvammi. — Og skugginn var
sagan, sem fylgdi þessari fögru
og geðbiluðu stúlku er liún flutt-
ist með mági sinum og systur
að sýslumannssetrinu i Hvammi
í Hvammssveit. Hún var þá rjett
um þrítugt, en eftir útlitinu að
dæma hefði hún eins vel getað
verið tvítug svo björl og
æskuprúð var hún — svo blíð
í máli og barnsleg. Og búning-
ur hennar, sem var skrautlegur
og tandurlireinn jók á þetta ung
lega andlit. Enda var aðalstarfi
hennar og dægradvöl að þvo
sjer og greiða og húa sig sem
best, því að dag hvern átti hún
von á unnusta sínum.
„Jeg sit í festum“, sagði hún
og hrosti sem í draumi. Og eng-
inn lireyfði mótmælum. Enginn
vildi verða til þess að hrella
hana. Til þess var saga hennar
alt of átakanleg. En liún var á
þessa leið:
Faðir hennar Álfur amtmað-
ur á Breiðabóli, dó í hlóma lífs-
ins frá ungri konu og tveimur
dætrum, Ragnheiði og Valgerði.
Þá var Ragnheiður tíu ára að
áldri, en Valgerður átta. Móðir
þerrra bjó áfram rausnarbúi á
Breiðabóli. Mágur liennar var
ráðsmaður hjá henni, og sá um
alt. Sjö árum síðar kvæntist
hann og fór sjálfur að búa á
stórbýli þar í sveitinni. En Þór-
arinn Þórarinsson, elsti sonur
ekkjunnar í Skógum, rjeðst sem
ráðsmaður að Breiðabóli. Hafði
amtmannsfrúin sjálf beðið hann
og heitið á móti að móðir hans
mætti húa eftirgjaldslausl í
Skógum á meðan hún vildi.
Skógar lágu undir amtmanns-
setrið, og leigurnar voru miklar
svo þetta var kostaboð. Enda
sáu mæðginin sjer eigi fært að
hafna því. — Fluttist Þórarinn
að Breiðabóli næslu krossmessu
og tók þar við húsforráðum.
Koin brátt í ljós að amtmanns-
frúin hafði valið viturlega, því
að nýi ráðsmaðurinn var bæði
duglegur og vinsæll af öllum
heimilismönnum. Var sem nýtt
líf færðist í alt, og búið blómg-
aðist betur en nokkru sinni
áður.
Þórarinn Þórarinsson hafði
alment verið álitinn einn af
efnilegustu ungu m mönnum
þar í sveit. En nú fyrst, er hann
var orðinn ráðsmaður á amt-
mannssetrinu sáu menn til fulls
hver maður var í honum. Það
var líka eins og hann hefði eflst
og fríkkað urn helming við það,
að verða yfirmaður á stórbúinu
á Breiðabóli. Meðfæddir liæfi-
leikar hans nutu sín þar til
fulls og hlutu nú allir að sjá
það höfðingjamót, sem var á
þessum unga og þó alvöru-
gefna manni.
Leið svo fram undir næstu
krossmessu, að ekki bar til tíð-
inda. En þegar amtmannsfrúin
bað Þórarin að vera áfram —-
þá setti hann nýtt skilyrði. Og
skilvrðið var hvorki meira nje
minna en það, að frúin gæfi
honum eldri dóttur sina, Ragn-
lieiði. Þau höfðu bundist trygð-
um sin á milli, og Þórarinn vildi
all til meyjarinnar vinna. Hann
liafði látið sjer til hugar koma
að sigla á erlendan búnaðar-
skóla þótt fátítt væri í þá daga.
Hann átti ríkan föðurbróður
í Ameríku, er hafði lofað að
styrkja hann ti'l námsins. Hon-
um hafði Þórarinn skrifað og
sagt af högum sínum, og var nú
búinn að fá svar og það var á
þá leið, að hann mætti sækja
um hvaða skóla sem væri, hann
skyldi studdur verða til náms-
ins. Þetla gaf hinum unga ráðs-
manni kjark og einurð til þess
að flytja mál sitt djarfmannlega
við amtmannsfrúna er hún hað
liann að vera kyrran sem ráðs-
mann á Breiðabóli. — Þau sátu
saman inni í amtmannsstofunni
er þau ræddust við um þetta. En
frúnni brá svo, að hún fjekk
lengi ekki mælt, er Þórarinn
hafði borið upp hónorðið og
skýrt mál sitt fyrir henni. Loks
varp hún öndinni, þungt og
spurði: „Veit móður þín nokk-
uð um þessa fyrirliuguðu ráða-
breytni þína?“ „Ekki ennþá —
en jeg mun fara.og segja lienni
málalokin, Iiver sem þau verða“,
svaraði hinn ungi maður,
og fanst þetta undarleg og ó-
þörf spurning. Móðir hans
mundi varla vilja standa í vegi
fvrir gæfu hans.
Aftur andvarpaði amtmanns-
frúin þungt og mælti: „Þá bið
jeg þig að fara nú á hennar
fund. Og hafi hún ekkert út á
þennan ráðahag' að setja, mun
það fram ganga er þú óskar,
en verði svo, sem mig grunar,
að hún sjái einhverja meinbugi
þar á, verður þú þegar að
hyggja af Jiessu ráði, og verða
á brotl úr átthögunum, þvi að
nógu þungt munu Ragnheiði
minni falla má'Ialokin þó að
hún hafi þig ekki fyrir augum
sjer“. Að svo mæltu gekk amt-
mannsfrúin inn i herbergi sitt
og lagðist í hvílu.
En Þórarinn bjóst á fund
móður sinnar fullur undrunar
yfir orðum og framkomu liús-
móðurinnar.
Meðan BJeikur hans bar
liann vestur yfir engjarnar er
Iiggja milli Breiðabóls og Skóga
liugsaði liann upp aftur og aft-
ur þetta sama: Hvað gat verið
orsökin til hinnar undarlegu
breytni amtmannsekkjunnar?
Ilverjir voru þeir meinbugir er
liana grunaði að verða mundu
á ráðahagnum þrátt fyrir sam-
þykki hennar.
En nú var hann kominn að
Vötnunum, og þau voru í vexti
svo að ferðamaðurinn þurfti á
óskiptri athygli að halda ef
hann átti að komast farsællega
yfir vatnsflauminn. Þórarinn
Ijct Bleik ráða og gætti sjálfs
sín vel, og all gekk að óskum.
Þegar Bleikur kom upp úr
Vötnunum lagði liann á sprett
vestur yfir grundirnar og hægði
eigi á sjer fyr en í Skógahlaði.
Þórarinn klappaði honum blíð-
Jega, tók af honum hnakkinn
og fór með liann í hús áður en
gengi í bæinn.
Móðir lians hafði sjeð til ferða
sonarins og kom nú út til að
fagna honum. En liann bað
hana að tala þegar við sig eins-
lega og þau gengu til stofu.
Þar vakti Þórarinn sarna mál-
ið, sem hann liafði borið upp
fyrir amtmannsekkjunni um
morguninn.
Ifann vissi ekki hvernig það
atvikaðist. En alt i einu lá móð-
ir lians grátandi á hnjánum hjá
honum og bað og bað um fyrir-
gefningu. Og eins og i einhverri
örvæntingarleiðslu hlustaði liann
á grát hennar og orð.
„Ó, sonur minn! Þú ert bróð-
ir amtmannsdætranna. Þær eru
systur þínar! Þú ert sjálfur son-
ur amtmannsins. Fyrirgef þú
mjer, og farðu langt út í heim,
þar sem skugginn af synd minni
nær ekki til þin.
Ó, Jesús Kristur, frelsari
minn!“
Þórárinn lieyrði ekki meira af
kveinstöfum hennar. Hann sá
fyrir sjer andlit Ragnlieiðar
Álfsdóltur, slegið undrun og
skelfingu. Hann sat sem dauða-
dæmdur, uns móðir hans grát-
bændi hann að segja eitthvað
eitthvað.
Þá stóð hann upp, en hún
grjet á hnjánum við stól hans
og þorði ekki að líta upp.
„Móðir mín“, sagði sonurinn
hljómlaust og studdi liönd sinni
á öxl hennar. Þá reis hún á fæt-
ur, og kastaði sjer að brjósti
hans og grjet feginsgráti.
Innan stundar iagði hann af
stað yfir að Breiðabóli.
En liann kom þangað aldrei.
Um nóttina heyrðist Bleikur
hneggja úli fyrir amlmannssetr-
inu. Einn vinnumannanna fór á
fætur að grenslast um liverju
það sætli. í sama hili leit Ragn-
heiður Álfsdóttir út um glugg-
ann sinn. Bleikur stóð á hlaðinu
rennvolur og skjálfandi.
Þórarinn sást hvergi.
Daginn eftir fanst lík hans
rekið á nestanga einum við
Vötnin.
Brátt kvisaðist, að ekki væri
alt einleikið með druknun lians.
Hitt vissi enginn, nema Val-
gerður amtmannsdóttir, að Ragn
heiður systir hennar liafði, af
tilviljun, setið á stjettinni undir
opnum glugga amtmannsstof-
unnar þegar móðir þeirra og
Þórarinn töluðust þar við og
heyrt alt er þeirra fór á milli.
Með næmleik konunnar hafði
hún komið auga á það, sem ást-
vini hennar hefði verið dulið,
þegar hann lagði af stað á fund
móður sinnar. Hún gekk í stof-
una og liorfði lengi á myndina
af föður sínum. Og þvi lengur
sem hún liorfði, þvi fastar níst-
ust hvítar og smáar hendur
hennar saman í örvæntingu. Lik-
ingin var svo auðsæ. Frá þeirri
stundu var sem hún lifði i ein-
liverri örvæntingarró. Allir sáu
að lienni var brugðið, og menn
hugðu, að hún liefði verið farin
að leg'gja hug á Þórarinn Þór-
arinsson og saknaði lians. Engin
nema hún sjálf, mæðurnar tvær
og Valgerður systir hennar vissu
um skyldleika þeirra, og að þau
höfðu verið heitbundin. Og þær \
voru allar sannfærðar um, að
liinn úngi maður liefði sjálfur
leitað dauðans í örvæntingu.
Ragnheiður Álfsdóttir var við
jarðarför Þórarins Þórarinsson-
ar ráðsmanns, sem aðrir heima-
menn á Breiðahóli. Ilún mælti
ekki orð og grjet ekki. En áður
en lagt var af stað heimleiðis
uni kvöldið gekk hún rakleilt
til móður hins látna, ekkjunnar
i Skógum, þar sem hún stóð ein
eftir úli við leiðið, og spúrði
lágt: „Var hann bróðir minn ■“
„Já fyrir Guði en ekki
mönnum“, svaraði hin liarm-
þrungna móðir. Og litlu síðar:
„Hann fyrirgaf mjer. 0, ger jiú
eins, hlessuð saklausa stúlka!“
Þá lagði Ragnheiður Álfsdóttir
arminn, sem snöggvast, yfir
herðar ekkjunnar og kysti haiia
á kinnina. Svo fór hún, án jiess
að mæla orð.
Og nú liðu nokkrar vikur svo
að ekkert breyttisl í fari henn-
ar. Hún var stilt og liögul allan
daginn og engin sá neina hreyt-
ingu á lienni. En Valgerður syst
ir hennar vissi að hún svaf lítið
á nóttunni, og hafði hún á-
hyggjur af þvi.
En morgun einn, þegar sóiin
skein inn um gluggann jieirra
systranna, settisl Ragnheiður
upp í rúminu, brosti og sagði
með gleðiþrungnum rómi: „Nú
kemur hann í dag. Mjer er vísl
mál að fara að klæðast“. Og hún
steig fram úr rúminu og gekk
að kistunni, sem þær systur
geymdu í hátíðahúning sinn og
tók að klæðasl i sitt fegursta
skart.
„Systir mín!“ hvíslaði Val-
gerður, og hræðslan lamaði
hana. En Ragnheiður heyrði
ekki.
„Nú fer jeg i hvíta kniplinga-
serkinn minn í fyrsta sinn
nú á ekkerl að spara“, mælti