Fálkinn - 15.10.1938, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
RJETTIR
Hrafnagilsrjett i Eijjafirði.
Undanfarnar vikur hafa rjetl-
ir verið haldnar um land alt.
Hundruð liraustra manna yngri
og eldri hafa haldið úr hygð-
unum inn í öræfi til þess að
safna saman fje því, sem rekið
liafði verið á afrjettina i vor.
Flestir fóru þeir að heiman full-
ir tilhlökkunar og ánægju, þrátt
fyrir stritið sem þeir vissu að
mundi bíða þeirra i fjallferð-
inni. Vegna livers hlakka þeir
til ferðarinnar? Er það ekki
vegna þess að það hvílir einhver
æfintýrablær yfir þessum ferð-
um, æfintýri, sem aldrei skulu
hverfa úr minni og. oft eru síð-
ar rifjuð upp? Og svo er það
þetta, sem ekki má gleymast í
sambandi við fjallferðirnar,
þegar litið er til einstaklingsins,
og það er að mega vera dög-
um saman í hópi glaðra fjelaga,
eftir annir, og að vissu leyti ein-
angrun, heyskapartímans. Lag-
ið er tekið, sagðar sögur, mest
af þeim eldri, frá löngu liðnum
fjallferðum, stundum i meira
lagi „spennandi“. Ungu menn-
irnir reyna afl sitt, glíma eða
þá skemta sjer við aðra leiki.
Og svo er stundum gripið til
pytlunnar, einkum við upphaf
og endi fjallferðarinnar. Hún
herst milli manna og myndar
bræðralag, sem að vísu verður
ekki altaf jafn endingargott. —
Fátt er það sem gamlir sveita-
menn minnast með jafnmiklum
fögnuði, þegar þeir líta yfir æfi
sína frá löngu liðnum árum,
eins og þess, er þeir fóru i göng-
ur eða riðu til fjalls. Hjá þeim
bærir sjer svipuð tilfinning, eins
og hjá sjómanninum, er i landi
situr á gamalsaldri. Hann er
ekki lengur fær að fylgja hin-
um yngri út í baráttuna við
Ægi, og sveitamaðurinn er elcki
lengur gangnafær. Hann þolir
ekki áreynsluna er fjallferð-
unum fylgja. Hann er bardaga-
maðurinn, er ekki veldur vopn-
um lengur.
Á tilsettum degi koma þeir
til hygða gangnamennirnir með
„safnið“. Það er tilkomumikil
sjón að sjá það liðast niður
hlíðar og hæðir, eins og foss-
andi fljól eða á, í einum aðal-
straum. Og fólkið á bæjunum,
sem „safnið“ fer framhjá liorfir
á eftir þvi þar sem það liðast
um móa og mýrar, mela eða
börð uns áfangastaðnum, rjett-
unum er náð, þar sem þetta
fljót verður klofið í smákvíslar.
En meðan þessu öllu hefir
farið fram hefir fólkið í bygð-
inni ekki verið iðjulaust. Heima
löndin hafa verið söfnuð, og
óskilafjeð er rekið saman við
afrjetlafjeð, og í birtingu næsta
dag skal byrjað að draga í
sundur allan þenna aragrúa,
sem þarna er saman kominn.
Aðeins ein, oft óróafull nótt, og
svo rennur upp hinn mikli dag-
ur, rjettadagurinn.
Til hans hefur lengi verið
hlakkað af mörgu litlu fólki,
sem hefur fengið fyrir löngu
loforð um „að ríða í rjetlirnar“.
Og fuílorðna fólkið, að sjálf-
sögðu einkum karlmennirnir,
eiga sína tilhlökkun, þó að hún
sje nokkuð annars eðlis en
barnanna. Fjármennirnir hlakka
til að heimta kindurnar sínar
af fjalli. Þær eru vinir hans,
sem hann hlakkar til að sjá.
Það er ekki mikill fjármaður,
sem ekki þykir vænt um kind-
urnar sinar og þekkir þær
hverja um sig sem einstakling,
þó að margar sjeu.
Á rjettanóttina eru víða haldn
ar skemtanir, dansað og leikið
sjer með ýmsu móti, þvi að
rjettirnar eru hátíðatími, á viss-
an liátt einskonar uppskeruhá-
tíð. Heyönnunum er lokið. Af-
rakstur jarðar, hey og garð-
ávöxtur er komið i hús eða
undir torf, og sláturtíðin að
hefjast. Stundum gerist liávaða-
samt á þessum samkomum, því
að fólk er alment í stemningu,
og oft setur nokkur drykkju-
skapur blett á þær.
Það er dansað alla nóttina
og fram á morgun, þangað til
onnir rjettadagsins, sundur-
drátturinn, slítur piltana frá
stúlkunum. Kunnastar fyrir
gleðskap hjer á Suðurlandi
eru Skeiðarjettir, Landrjettir
og Þverárrjett í Borgarfirði,
sem allar draga til sín fjölda
fólks á hverju ári, og er sagt
að lífið gangi þarna lystuglega
til. —
Við fyrsta hanagal á rjelta-
dagsmorguninn fer fólkið á bæj-
unum að hreyfa sig. Börnunum,
sem ætla í rjettirnar hefir ekki
komið blundur á brá alla nótt-
ina af tilhlökkun. Hestarnir eru
sóttir og lagt á þá. Síðan er
kaffið drukkið og snætt sem
best, þó að lystin sje litil svo
snemma morguns, til þess að
reyna að fyrirbyggja rjettasult-
inn. Sumir taka með sjer nesti.
Þá er stigið á bak og riðið til
rjetta „og lileypt á brott undir
loftsins þök“. Það er mikil um-
ferð um veginn og allar leiðir
liggja að sama punkti — til
rjettanna.
í fyrstu er liópurinn smár,
sem heldur að heiman frá
hverjum bæ, en hópunum slær
saman, og þegar nálgast rjelt-
irnar er þarna heil fylking á
ferð. Gráhærðir öldungar, mið-
aldra menn og ungir, og dreng-
ir, sem aldrei finst ferðin nógu
fljótt ganga, ríða þarna lilið við
hlið, enda þótt framsæknin sje
ef til vill mest í litlu strákun-
um. Og á eftir kemur svo hóp-
ur af lafmóðum hundum, sem
eiga fult í fangi með að fylgja
húsbændum sínum, er þeir ríða
sem greiðast á Ieið til rjettanna.
Þegar það stór hópur manna
er kominn til rjetta, að rjetta-
fært þykir er fyrsti hópurinn
úr gerðinu þar sem fjeð hefir
verið byrgt um nóttina rekinn
inn í almenninginn, sem er
venjulega stór hringur í miðju
rjettahverfinu, þar sem sund-
urdrátturinn á fjenu fer fram,
en út frá honum í allar áttir
Iiggja svo smárjettir, kallaðir
dilkar, sem liver um sig er ætl-
aður vissu bæjahverfi fyrir fje
sitt.
Og nú er uppi fótur og fit.
Almenningurinn fyllist af fje.
Þarna eru hornprúðir hrútar,
sem gnæfa yfir allar aðrar kind-
ur og halda hópinn eftir sumar-
langar samvistir. Og þarna eru
ær, sem eru fullar óróa, að hafa
sjeð af lömbunúm sínum. Og
jarmandi lömb, er mist hafa
mæðranna í þessari iðandi kös.
Og loks smálömb, sem stóru
kindurnar eru alveg að troða
undir niður í saurinn. — Innan
um öll þessi ólíku sauðarhöfuð
má sjá ólik mannshöfuð hvert
öðru. Það er þröng í almenn-
ingnum til að byrja með, en
fyrir dugnað dráttarmannanna
rýmkast fljótt, og þegar næst-
um alt fjeð í almenningnum er
gengið út, skipar rjettarstjórinn
að reka inn á nýjan leik. Og
svona gengur það koll af kolli
þangað til búið er að draga það
fje, sem díregið verður. Af-
gangurinn er boðinn upp af
hreppstjóranum. Menn bjóða í
og aðrir „bjóða betur“ og enn
aðrir best, er verða svo eig-
endur kindanna sem seldar eru.
• Fjarri fer þvi að allir, sem
ríða i rjettirnar fari þangað ein-
göngu til þess að draga fje.
Margir fara þangað til þess að
hitta menn að máli, ræða um
landsins gagn og nauðsynjar
og gleðjast með glöðum. Margir
„þurrir“ verða „votir“ þenna
dag. Nauðsyn brýtur lög. Og
öllum leyfist að fá sjer dálítið
„neðan í því“ í rjettunum.
Fjölda margir,, sem bragða ann-
ars aldrei áfengi, fá sjer á rjetta
pelann lil þess að gleðja kunn-
ingja sína og styrkja bræðra-
böndin, og það er dæmt vægara
en við önnur tækifæri, þó að
sjá megi vín á mönnum i rjetl-
um. — Ekki er það óalgengt
að menn jafni reikningana og
geri upp sakir sínar við þessi
tækifæri. Innan um blíðmælin