Fálkinn - 21.07.1939, Blaðsíða 5

F Á L K 1 N N
5
Fyrsta isl. bifreiðastöðin
stóð þar sem Oddfellow-
húsið stendur nú. Hún
sjest hjer á þessari mynd,
úsaml bílum þeim, sem
Bifreiðafjelag Reykjavík-
nr átti 1915. — Fyrsta
,,drossian“, sem hingað
kom, er þriðji billinn
talið frá hœgri.
ara klausa er framandi fyrir það
fólk, sem nú þýtur í bílum um land-
ið þvert og endilangt, en sýnir jafn-
framt, liversu jarðvegurinn fyrir bíl-
ana var svo að segja óplægður fyrir
25 árum.
Barnasjúkdómar bílasamgangnanna
voru ennþá hinir skæðustu, þegar
bifreiðalögin voru samþykt. — Þá
um sumarið ætlaði t. d. hópur ung-
menna austur á Þingvöll og var
hann með alllöngum fyrirvara búinn
að panta þrjá bíla til þess að flytja
sig' austur. Þegar leggja átti af stað
kom, enginn bíllinn, þeir voru allir
í lamasessi hingað og þangað. Hóp-
urinn fór gangandi austur og ekki
gekk viðgerðin á bílunum hraðara
fyrir sig en það, að aðeins einn bíll-
inn gat komið á móti ferðalöngun-
um, er þeir komu gangandi að aust-
an daginn eftir.
Þá þótti t. d. góður hraði að fara
á bíl úr Reykjavík austur i Fljóts-
hlíð á 7 stundum, en nú fara bílarn-
ir þéssa sömu vegalengd á 2%
klukkustund. Bilarnir fóru þá ekki
á skemmri tíma yfir Hellisheiði, þ.
e. a. s. frá Kolviðarhóli að Kamba-
brún, en á % klst. Bilanir voru þá
mjög tíðar, sjerstaklega á „dekkum“
og gúmmíslöngum. Þess er t. d. getið
um einn bilstjórann, að hann var
einu sinni 8 slundir milli Keflavík-
ur og Hafnarfjarðar, en i það skifl-
ið sprakk líka hjá honum á þessari
vegalengd milli 30 og 40 sinnum.
Engar vöruflutningabifreiðar voru þá
yfirbygðar, og urðu bilstjórarnir að
hima í opnum bílnum, hvernig sem
viðraði. Það er fyrst 1918 að byrj-
að er að byggja yfir flutningabifreið-
ar. — Ofan á þessa byrjunarörðug-
leika bættist svo hræðsla fólksins við
bílana, sjerstaklega til sveita. Einn
bilstjórinn varð t. d. fyrir því, er
er hann var að aka austur árið 1915,
að á undan lionum reið kerling og
teymdi trússaliest. Þegar hún varð
bílsins vör stökk hún af baki og
yfir vegskurðinn og klifraði svo
yfir girðingu, sem var þar rjett lijá.
Hestarnir stóðu kyrrir á veginum,
l)ótt bíllinn nálgaðist. Bílstjórinn fór
því út úr bílnum og teymdi þá út af
veginum. Þá kom kerling hlaupandi
og sagði mjög undrandi: „Þetta fór
nú annars nokkuð vel.“
Svo örar hafa framfarirnar orðið
í bílaiðnaðinum, að bílar þeir, sem
notaðir voru um þetta leyti og svo
að segja alt fram til 1926, mundu nú
tæpast þykja boðlegir. Þá var ein-
göngu um að ræða til mannflutn-
inga hina svo nefndu blæjubíla.
Var blæjunum þannig fyrir komið, á
fyrstu bilunum, að það varð að taka
þær niður, ef eitthvað var að veðri.
Urðu menn því að sitja í opnum
bílunum i roki og úrkomu, ef svo
bar undir og reyndist flestum það
ærið kalsasamt. Hvílíkur munur eða
nú, þegar hægt er að þjóta í hörku-
frosti á veturnóttum í upphituðum
bílunum yfir Holtavörðulieiði og
geta meira að segja hlýtt í rólegheit-
um á það, sem þulan eða fyrirlesar-
inn kyrjar í útvarpinu.
Fyrsti lokaði bíllinn („drossían")
kom liingað til lands 1915, en ekki
urðu þeir algengir fyrr en röskum
10 árum síðar. Fyrsta „drossían"
mundi ekki þykja ásjáleg nú, enda
var hún hrikalega há og svo völt,
að undrum sætti, að hún skyldi ekki
velta um svona endrum og sinnum.
Heimsstyrjöldin átti mestan þátt
í því, að bilum fjölgaði ekki neitt
verulega fyrstu árin eftir að bif-
reiðalögin gengu í gildi. Allir hlul-
ir urðu þá svo óhemju dýrir, að
menn fengu ekki við neitt ráðið.
En þó keyrði fyrst um þverbak í
þessum efnum, fyrstu árin eftir styrj-
aldarlokin. Þá komst bílsætið til
Hafnarfjarðar upp í kr. 3.50 og
bensínlitirinn var þá seldur á 1
krónu. Inn að sundlaugum var þá
ekki hægt að fá bíl fyrir minna en
kr. 7.50. Alt verðlag hljóp þá í slikar
gönur, að annað eins hefir ekki
þekst hvorki fyr nje síðar.
Með árinu 1921 er eiginlega hægt
að segja að bílainnflutningur liefjist
fyrir alvöru hingað til lands. Það ár
voru fluttir inn 7 bílar og svo fjölgar
þeim, stöðugt úr því. Notkun bílanna
jókst svo gífurlega, að 8 árum síðar
voru fluttir inn 66 sinnum fleiri
bilar en 1921, eða alls 462, en slíkt
hefir heldur ekki endurtekið sig í
sögu bílanna á íslandi.
Framfarir á íslandi hafa verið með
þeim risastökknm síðastl. aldarfjórð-
ung, að trúlegast þætti að slikt hefði
skeð i æfintýri en ekki i sögu raun-
veruleikans. Sá maður, sem fyrir 25
árum hefði haldið því fram í alvöru,
að nú á þvi Herrans ári 1939 yrði
svo að segja hægt að aka í bíl land-
ið á enda, upp til dala og út til
annnesja, hefði af almenningsálit-
inu verið dæmdur á Klepp. Fram-
farirnar speglast einna raunsæast í
samgöngutækninni. Fjarlægðirnar
liafa horfið, vikuferð orðið að dag-
leið, og alt erfiði, sem slík ferða-
lög höfðu í för með sjer, þekkist
ekki lengur. — íslenska þjóðin hefir
eignast fjölmenna stjett bílsljóra, sem
hlotið liefir þann almannadóm, að
vera dugleg og áræðin. Bifreiðaverlc-
stæði hafa unnvörpum risið upp,
þar sem framkvæmdar eru hvers-
kyns viðgerðir og yfirbyggingar bíla.
Á því sviði hefir þróunin tekið ör-
um vexti og er sú iðngrein komin
ótrúlega langt á veg hjer á landi.
Fjölmennur hópur manna hefir nú
orðið arðvænlega atvinnu í bifreiða-
verkstæðum. Þeir tvö þúsund og níu
bilar, sem nú eru til í landinu, geta
þotið yfir fjögur þúsund og álta
hundruð km. langan akfæran veg
og yfir ótal stórbrýr, sem liggja yfir
stærstu ár landsins. Slíkt hefir fram-
lakið orðið á fyrsta fjórðungi bila-
aldarinnar ó íslandi. — Billinn er
eitt hið þarfasta tæki, sem nokkurn
tíman hefir flutst hingað lil lands.
Hann hefir þegar næstum stjakað
klyfjalestinni og reiðskjótanum yfir
á svið fortíðarinar. Allsstaðar gætir
áhrifa hans í smáu sem stóru
meira að segja út yfir þau takmörk,
sem fólk hefir daglega í huga — svo
langt, að nú er ekki lengur kastað
steinvölum ó leiði lánleysingjanna,
sem sagt er að dysjaðir sjeu sum-
staðar með fram þjóðvegum landsins.
Sagnir
af Silunga-Birni.
Á seinni hluta seytjándu aldar var
uppi karl nokkur vestur i Dölum og
á Snæfellsnesi, er Björn hjet og var
hann venjulega nefndur Silunga-
Björn. Ekki er vitað um ætt hans né
uppruna, en viðurnefni þetta fjekk
hann af því að hann var svo slyng-
ur við silungsveiði, að ekki var tal-
ið einleikið.
Björn var af flestum talinn mjög
fjölkunnandi og margvitur. Enda
lifði hann á þeim tímum, þegar
galdramál voru mjög á lofti og
galdrabrennur tíðar fyrir fjölkingi,
rúnir og ristingar. Svo langt gekk
cfstækin þá, að það var mjög al-
gcngt að kenna það göldrum, ef
menn eða skepnur fengu einhverja
meinsemd.
Sagt er að Björn hafi átt margar
skræður merkilegar og hafi í þær
verið skráð fræði hans. Einnig var
bann fús á að leiðbeina mönnum í
þeim efnum, einkum þeim, er hann
leit svo til að einhver slægur væri í
sökum vitsmuna. -—- Merkasti nem-
andi Bjarnar er talinn hafa verið
Guðmundur Bergþórsson skáld,
krypplingurinn á Arnarstapa, er var
nafnfrægur um alt land um alda-
mótin 1700, fyrir skáldskap sinn og
fjölkunnáttu. Mun Björn hafa haft
dólæti á Guðmundi, því að sagt er,
að hann gæfi lionum allar skræð-
ur sína áður en hann dæði.
Nokkrar sagnir eru til um Silunga-
Björn, sem flestar bera svipaðan
keim og eru hjer nokkrar þeirra.
Eitt sinn var Björn i kaupavinnu
á Svarfhóli í Miðdölum, þá var það
eitt kvöld siðla sumars, að Björn
kemur að máli við bónda, og spyr
hvort liann megi ekki senda ein-
hvern yfir að Fellsenda. Var það
auðsótt og var húskarl einn látinn
fara, og setti Björn undir liann hesl
gráan og bað hann að riða sem
greiðast. Húskarl þessi sagði siðar
svo fró, að sjer hefði virst sem hann
fyki fyrir vindi alla leið að Fells-
enda. Þegar þangað kom voru allir
í fasta svefni, en eldur upp kominn
í bæjarhúsunum. Árangurslaust
reyndist honum að guða á glugg-
ann og hraut hann því upp bæjar-
hurðina og fjekk þannig borgið bæði
mönnum og húsum, nema eldhúsinu.
Silunga-Birni var alment þökkuð
þessi björgun og talið að hann hafi
með fjölvisku . sinni vitað, hversu
komið var ó Fellsenda.
Almælt var, að Björrf gengi i hóla
og kletta og þóttu liættir hans í öllu
hinir kynlegustu. Eitt sinn var Björn
á vist í Hjarðarholti í Dölum og var
það þá siður hans að hverfa að
heiman hvert laugardagskvöld. Mað-
ur nokkur, er Magnús lijet, var með
Birni í Hjarðairholti og bað hann
Björn þess iðulega að fá að fara
með honum í laugardagsferðalögin.
Björn tók því mjög treglega í fyrstu,
en ljet þó að lokum undan þrá-
heiðni hans, gegn því að hann breytti
i öllu eftir sjer. Lögðu þeir siðan af
stað og gekk Björn þá ásamt Magn-
úsi í hól einn skamt frá Hjarðar-
holti. Er inn kom voru þar fyrir
konur tvær og rekkjaði Björn hjá
annari. En þar sem Magnús var o-
fáanlegur til þess að ganga til hvílu
ineð hinni, ljet hún svo um mælt, að
hann yrði manna kvensamastur og
drykkjumaður mikill. Þess gal hún
einnig, að hann nyti Björns vinar
síns í því, að hún ljeti ekki annað
verra um mælt. — Magnús bjó siðar
í Snóksdal og þótti það mjög á hon-
um rætast, sem hólkonan mælti.
Eitt sinn kom Silunga-Björn að
Syðra-Skógarnesi í Miklaholtshreppi.
Gekk hann þar upp á túnið og
stansaði við hól einn. Er hann kom
aftur, gaus frá honum sterkur
brennivínsþefur og ljet hann þá svo
um mælt, að það væri auðugt fólk
í þeim hól. Ætluðu menn að hann
hefði gengið i hólinn með kunnáttu
sinni og þægi þar brennivín, er þá
var nær hvergi að fá.
Björn var einnig talinn ágætur
læknir af ólærðum mönnum, og leit-
uðu margir til hans við ýmsum
meinsemdum.
Björn dvaldi lengi undir Jökli og
liafði þá aðallega aðsetur á Hjalla-
sandi. Sjó stundaði hann fjölmargar
vertiðir og reri jafnan yfirskipa, sem
svo var kallað, þ. e. a. s. hann hafði
aldrei fast skiprúm, en reri lijá ein-
um i dag og öðrum á morgun. Höfðu
margir formenn trú á því, að Björn
seiddi að fisk og vildu þvi fleiri
fleyta honum en fengu. Er Björn var
lcominn á gamals aldur langaði hann
eitt sinn í róður, en þá var svo kom-
ið, að formenn töldust undan að
flytja hann, þó fór svo, að Eyjólfur,
sá er var formaður hjá Eggerl
Björnssyni sýslumanni á Skarði, tók
við Birni gamla og reru þeir síðan
fram á mið. Er þeir höfðu lagt tvö
köst og fiskað vel, bað Björn Eyólf
að halda i land, þvi að veður væri
lítt tryggilegt og af myndi það hesta
i þeim róðri. Eyjólfur hlýddi því,
og var hann eini formaðurinn af
Sandi og úr Keflavík, er nóði þar
lendingu i það skiptið, en allir aðr-
ir fengu mikinn hrakning.
Silunga-Björn dvaldi seinustu ævi-
ár sín á Sandi og mælt er, að hann
dæði þar. Guðmundur Bergþórsson
var þá í Keflavík á Sandi og var á
með þeim mikil vinsemd og talið var
að Guðmundur hefði mestan sinn
vísdóm frá Silunga-Birni.
Fálkinn
er fjölbrejrttasta blaðið.