Fálkinn - 16.10.1942, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
STÓRGRIPARÆKT Á PAMPAS -
A Pamþassijettunum, sem eru fjór-
um sinnum stœrri en alt Is-
land, sjest hvorki hóll nje dalur.
Þessi ftæmi' eru rennsljett eins og
stofugólf. Og þar eru heldur ekki
skógar til þess að skyggja á útsýn-
ið. Enginn skógur, aðeins gras —
gras — gras.
Þetta mikla grashaf hlýtur að
hafa verið afar tilbreytingalítið til
að sjá. Grasvoðin dró alt lifandi í
sig og faldi það. Þarna niðri i gras-
inu röltu hjerár, beltisdýr og þef-
dýr um í friði og spekt; það var
aðeins eftir refinn og púmuna —
Ijón Suður-Ameríku — að stundum
sást merki um baráttuna fyrir líf-
inu. Lítið fuglalíf var þarna. Að-
eins sjaldan sást fugl fljúga upp úr'
grasinu og enn sjaldnar komu stóru
ránfuglarnir frá fjöllunum fyrir
vestan.
Þegar Spánverjar gerðu fyrst til-
raun til að nema land á La Plata-
bökkum fyrir 400 árum hröktu Indí-
ánar þá á hurt og urðu þeir ,að
skilja eftir Iiesta sípa og nautgripi.
Indíánarnir þektu ekki þesskonar
gripi eða til hvers þeir voru notað-
ir. En á sljettunum fengu þessi liús-
bóndalausu húsdýr svo góð lífsskil-
yrði að þau jukust og margfölduð-
ust næstum jþrjú luindruð ár og
breiddust út um allar sljetturnar.
Spánverjar ljetu ekki hugfallast
við fyrstu ófarirnar. Þeir komu aft-
ur og náðu smámsaman fótfestu í
fiallalöndunum og frumskógunum
drekka, þangað til að hann er orð-
inn svo burðugur að hann getur
fylgt hóþnum. Jeg fjekk einu sinni
að reyna það sjálfur, að kýrnar geta
verið liættulegar um burðinnn. Jeg
ætlaði einu sinni að stytta mjer leið
milli bæja og fór yfir J)vera sljett-
una. Við vorum tveir saman og
vorum báðir ókunnugir, svo að við
vissum ekki betur en að kýrnar
þarna væru sauðmeinlausar. Þegar
við höfðum farið hálftima gengum
við frain á nýfæddan kálf. Við stóð-
um þarna og horfðum á kálfinn cn
lsá heyrðist alt í einu ferlegt ösluir
og þegar við litum við sáum við
hvar kýr kom lilaupandi með tryll-
ingsleg augu og sperta rófu, en a
eftir lienni kom hópur af baulandi
nautum, kúm og kálfum. Sem betur
fór var stór hey-samfella þarna
skamt frá og þangað flúðum við.
Við urðum að hýrast þar i tvo tíma
þangað til gaucho einn kom auga á
okkur og fylgdi okkur til bæja.
Vinnufólkið á þessum búgörðum
er oftast býsna sundurleitt. Oftast
eru þjónar húsbændanna og mat-
seljan Spánverjar. Þeir njóta sín
vel þarna, sólglaðir og værukærir.
Matsveinninn sem eldar handa
vinnufólkinu er líka Spánverji. Hann
er oftast skítugur, með strigapoka-
svuntu á maganum og stóra sveðju
við beltið. Við garðyrkjuna fást
ítalir. Þeir eru lúsiðnir og mjög
duglegir gárðyrkjumenn. Maðurinn
scm'í' senn er smiður og vjelamað-
ur er oftast Þjóðverji eða Dani. Og
í annari vinnu eru allra þjóða kvik-
indi: Grikkir, Albanar, Tyrkir,
Rússar o. s. frv. En við sjálfa gripa-
hirðinguna eru fyrst og fremst Arg-
entírtar, fólk, sem er fætt á sljett-
uUum og svo að segja alið upp á
hestbaki og Iiaft lassóna að leik-
fangi. Smatarnir liggja oftasl nær
úti á viðavangi með hnákkinn und-
ii^ höfðinu. Og hnakkurinn er ekki
eins og hnakkar gerast heldur úr
i' örgum lögum af flókateppum og
leðri. Og þó að þessir smalar sjeu
ekki eins tígulegir og gauclio-arnjr
voru forðum finna þeir til sin og
eru fræknir og harðfengir. Þeir fara
á fætur tveimur slundum fyrir sól-
aruppkomu. Þá er kalt og þessvegna
„Estunsia“ eða nautgripabú.
Hvitu blettirnir t. v. eru hield
kýrskinn.
Helge Hissen:
FYRIR HUNDRAÐ ÁRUM
VORU PAMPAS-SLJETT-
URNAR SAMANHANGANDI
GRASVÖLLUR, SEM NAÐI
AUSTAN FRÁ ATLANTS-
HAFI VESTUR í MIÐJA
ARGENTÍNU OG NORÐAN
FRÁ HITABELTISSKÓGUM
SUÐUR í ÖRÆFI PATAG-
ÓNÍU.
fyrir norðan sljetturnar. Það var
guilþorsti þeirrar aidar sem rak þá
áfram. Þeir liugsuðu ekki um ann-
að en silfur og gull. Og þeim Jjótti
ekki líklegt að guli findist á sljett-
unum og þvi reyndu þeir fyrir sjer
norðar, i fjöllunum í Perú, þar sem
ríki Inkaanna hal'ði verið forðum.
En Pampassljetturnar fengu að vera
óáreittar í þrjú hundruð ár.
En á eftir gullleitarmönnunum
komu iðnir og vinnusamir landnem-
ar, sem Iiugsuðu ekki um stundar-
gróða en kusu að taka sjer fasta ból-
festu og nota sjer gæði gróðurrík-
isins. Þeim fanst þeir sjálfir en ekki
Spánarkonungur eiga þetta land,
sem keypt liafði verið með blóði og
striti þeirra sjálfra. Og í byrjun 19.
aldar varð þessi skoðun svo ’sterk,
að henni hjeldu engin bönd. Þarna
var nóg land handa miljónum manna,
en í löndunum fyrir norðan Pamp-
as' voru spánskir aðalsmenn sestir
að og liöfðu lirifsað alt undir sig.
En Pampas var enn ónumið og
þangað leituðu lxinir ungu víki ngar,
sem unnu frelsinu og elskuðu grasið
meira en gull.
Gauchos.
Eðlilega var það eingöngu gripa-
rækt sem stunduð var á Pampas
fyrst í stað. Riðandi smalar, gauch-
os, voru sendir út á sljetturnar til
þess að handsama vilta nautgripi
og hesta, sem höfðust þar við i
hópum. Þessir gauchos urðu smám-
saman stjett út af fyrir sig. Þeir
voru viltir ,og óstýrilátir eins og
hestarnir á Pampas, djarfir og fram-
gjarnir og ljetu aldrei hlut sinn. Þeir
voru heitir í ástum og elskuðu
hljómlist, söng og dans. Þeir eru
Jiöfundar að tango Argentínumanna.
Hann hefir orðið til við varðeldana
úti á sljettunum á kvöldin.
Búgarður á sljettunum er verötd
úl af fyrir sig o^ hún ekki lítil.
Margir eiga þeir land svo langt sem
augað eygir frá bæjarhúsunum. Þau
eru eins og ofurlítil eyja í grashaf-
inu. Sjói maður. vel er hægt að eygja
dökka bletti á heyfingu lijer og hvar.
Það eru nautahjarðirnar.
Eiginlega er ekki hægt að kalla
Jjessar lijarðir viltar, því að þær eru
í margra mílna löngum girðingum.
En viðáttan er svo mikil að skepn-
urnar finna lítið til ófrelsisins. Og
þegar óveðrin geysa á sljettunum
slíta hóparnir sundur girðingarnar
og öskra og baula svo að heyrist
gegnum veðurlætin.
Það gengur líka mikið á jiegar
kýrnar eru að bera. Kýr og naut
ganga saman á sljettunum allan árs-
ins hring. Þau koma ekki undir þak
fyr en daginn sem þeim er slátrað.
Kýrnar fara að bera um sumarmál.
Þá leita þær burt frá hópnuin og
þangað sem grasið er mest. Þegar
kálfurinn hefir fengið að sjúga fel-
ur kýrin hann á milli þúfna og fer
í hópinn aftur. Hún fer til kálfsins
við og við og gefur honum að
Horn á girðihgu
þar sem verið er
að gelda hesta.