Fálkinn - 16.10.1942, Page 6

G
F Á L K I N N
- LITLA SflBOn -
fidison Marchall:
Trúboðinn
og bófinn.
pYRIR nálega tíu árum las jeg
þessa sögu í einhverri sýnisbók.
Henni er ekki ællað að vera neinn
áróður í fjelagsmálum, lieldur bein-
línis til dægrastyttingar, en svei
mjer ef hún er ekki lærdómsrík.
Skyldi ekki einhver lesandinn kann-
ast við höfundinn, og muna heitið
á sögunni?
Gamall amerikanskur trúboði kom
heim frá Nýju Guineu og hafði með
sjer þjón, sem var innborinn j>ar.
Hann iiafði einsett sjer að berjast
gegn bófafarganinu í heimkynnum
sínum í Detroit. Jeg má segja að
trúboðinn hjet James Wetherby.
Honum Moki, þjóninum hans, fanst
skítur til lians koma sem læknis;
þá voru töfralækningar innbornu
galdramannanna á Nýju Guineu eitt-
hvað annað. En hann bar virðingu
fyrir göfgi húsbónda síns, .leit upp
til hins gráhærða öldungs og þótti
vænl um hann, upp á Guineumanns
máta. En honum var ómögulegt að
botna neitt í þessari baráttu hús-
bóndans gegn bófaliyskinu.
En áður en langt um leið bar dá-
lítið atvik við, sem Moki gat skilið.
Einn af bófunum, sem i undirheim-
unum gekk undir nafninu Louey,
komst inn í liúsagarðinn lijá Weth-
erby, og skaut á umbótafrömuðinn
gegn urn opinn glugga og særði hann
alvarlegu sári.
Moki sat uppi í trje þegar þetta
vildi til. Það var ekkert óvenju-
iegt — Moki hafði þann sið að
klifra upp í trje þegar hann lang-
aði lil að líta kringum sig. Honum
tókst ekki að ná tilræðismánninum,
en hann setti á sig hvernig liann
leit út.
Meðan húsbóndinn var á spítal-
anum hafði Moki •— laglega klædd-
ur, litill og nettur sverlingi — nóg-
an tima til þess að slangra um jjorp-
arahverfin i borginni og litast um
'ef'tir Louey. Og hann var ekki lengi
að finna hann.
Eina nóttina, skömmu síðar, átti
Louey að halda vörð fyrir utan veit-
ingahús í nágrenni bæjarins, með-
an fjelagar hans væru að ræna gesti
og heimafólk i húsinu. Þegar þeir
komu út aftur sáu þeir livergi Lou-
ey. Einn þeirra var sendur til að
svipast um eftir honum, og eftir dá-
lifla stund heyrðist hann kalla
„Hann Louey er hjerna, en það
vantar á liann hausinn!"
Fjelagarnir urðu æfir við Jjessa
frjett, því að það var alveg óvenju-
legt í hernaði milli bófaflokka, að
þeir skæru hausana hvorir af öðr-
um. Lenti nú hópnum saman við
annan bófahóp keppinautanna, sem
þeir grunuðu um morðið, og voru
margir drepnir í þeirri viðureign.
En meðan ]>essu fór fram labbaði
Moki heim til sín, með hausinn af
Louey í körfu. Nú hafði hann feng-
ið tækifæri til að sýna hvað hann
gæti. Hann einsetti sjer að nú skyldi
hann vinna mesta afreksverk æfi
sinnar, til þess að halda uppi heiðri
sínum og húsbóndans.
Nokkrum mánuðum síðar leit
hann yfir verkið, sem hann hafði
unnið og þótti það býsna gott. Það
Anna Z. Osterman:
Hverníg Svíar berjast
gegn dýrtíð og verðbólgu.
var aðeins ofurlítill galli á verkinu:
lionum hafð ekki tekist að láta ljósa
litinn á andlitsbjór Loueys halda
sjer. Bjórinn á hausnum var orð-
inn nærri þvi eins dökkur og á
honum sjálfum. Annars liefði fúl-
menskusvipurinn á hausnum haldið
sjer ágætlega vel.
Hann fór með. djásnið á spítalann
og gaf. húsbónda sínum það. Herra
Wetherby Jjakkaði honum rólega,
en þó í fullri einlægni, fyrir hinn
litla, dökka mannshaus. Að Wether-
by skyldi ekki komast i háa loft við
þessa veglegu gjöf, hausinn af til-
ræðismanni hans, sýndi aðeins, að
hann var sannur höfðingi — fanst
Moki. En hann vissi það eklci, að
Wetherby hafði ekki hugmynd um,
hver hafði skotið á hann, og lumn-
aðist ekkert við þetta dökka ándlit.
Hann hjelt, að Moki hefði liaft
þennan mannshaus með s.jer frá
Nýju Guineu.
Þegar Wetherby var orðinn svo
hress, að hann gat flutt heim af
spítalanum, gaf hann þjóðfræða-
safninu mannshausinn, og var hann
settur þar á veglegan stað. Nokkr-
um dögum síðar rekst einn af hyski
Loueys inn i safnið — flýði þang-
að til þess að komast undan óvina-
bófum. Hann Jeit á liinn nýja sýn-
ingargrip, litlu hvössu augun í
honum glentust upp á gátt, af undr-
un, og hann forðaði sjer hið skjót-
asta ,á burt.
Næstu viku varð umsjónarmaður-
inn þess var, að merkilega margl
af undirleitum, skjannalegum og
einkennilega klædum náungum var
farið að ven.ja komur sínar á safn-
ið. Þeir horfðu með undrun á
mannshausinn, og laumuðust svo
a burt. Umsjónarmaðurinn gat ó-
mögulega skilið, að bófalýðurinn í
Detroit skyldi láta sjer svona um-
hugað um mannhaus frá Ný.ju
Guinu.
Einn daginn kom valdámesti bóf-
inn í bænum á safnið og gaf sig á
tal við umsjónarmanninn.
„Hvar í skrattanum fenguð þið
þennan mannshaus?“ spurði bófinn.
„Jeg veit ekki annað um hann
en það, að James Wetherby gaf
safninu hann,“ svaraði vörðurinn.
„Hann dvaldi árum saman í frum-
skógunum á Nýju Guineu, og jeg
býst við að hann hafi fengið hann
J>ar.“
„Humm.“
„Iiann er undraverður maður,
hann mr. Wetherby. Jeg liugsa að
þjer færuð ekki í fötin hans hvað
það snertir að komast áfram um
myrkviðinn. Hann er sniðugri en
þjer haldið.“
„Já, jeg er ekki frá því.“
Eftir þetta fjekk Wetherbý að lifa
i friði, og Moki þjónaði honum af
trú og trygð. Það hafði borist sá
orðrómur þvers og langs um undir-
heima bófanna, að ])að væri hollast
að láta hann í friði.
JAMES GRIFFITH,
jjingmaður fyrir Llanelly-kjördæmi
i Wales, situr nú veslur í Washing-
tcn, sem verkamálafiilllrúi viö
bretsku sendisveitina þar.
„Dýrtíð“ það er orð á allra
manna vöruni mn þessar mund-
ir. Hugniyndin er líklegast al-
þjóðleg nú orðið. Og allar menn-
ingarþjoðir berjast gegn böli
dýrtíðarinnar þótt þær beiti ó-
líkum aðferðuin í þessari bar-
áttu og nieð misjöfnuni árangri.
Margir eru þeir, sem bafa spurt
böf. þessara lína: Hvernig fara
Svíar að því að lialda dýrtíð-
inni í skefjum heima bjá sjer?
Slíkum spurningum ætla jeg að
svara lijer í stuttu máli og
reyna með því að skýra spvrj-
endum frá þeim bugsanagangi
sem er grundvallaratriði í bar-
áttu Svía gegn dýrtíð og verð-
bólgu.
Eins og allir vita gerir hin
landfræðilega afstaða Svía það
að verkum, að allir utanaðkom-
andi aðdrættir verða þeim
býsna erfiðir, og er þvi aðflutt
vörumagn af mjög skornum
skamti í yfirstandandi styrjöld.
En af ástæðum, sem ekki er unt
að ræða hjer, hefir líka orðið
vart við skort á ýmsum innlend-
um vörum, einnig nauðsvnja-
vörum. Samkvæmt * 1 þeirri al-
þektu reglu, að skortur á ýins-
um vörum auki eftirspurnina
ef fólk hefir á annað borð
nóg af peningum milli handa
- var yfirvofandi hætta á því
að dýrtíð mundi fara örl vax-
andi í landinu og enda á verð-
bólgu. En ef ekki tækist að
lialda dýrlíðinni í skefjum og
ekki væri unt að koma í veg
fyrir verðbólgu, mundi sænska
þjóðin brátt vera stödd í mik-
illi hættu, bæði þjóðfjelagslega
og hernaðarlega sjeð. Því varð
þjóðin sannnála um það, að ó-
hjákvæmilegt væri að halda
dýrtíðinni í skefjum þjóðar-
öryggisins vegna. En sænska
þjóðin og leiðtogar hennar ljetu
ekki standa við orðin tóm. Þær
leiðir, sem liægt var að fara,
og þær aðferðin sem nauðsyn-
legt var að beita til að sigra
dýrtíðina og koma í veg fvrir
verðbólgu, voru ofur einfaldar,
en um leið róttækar, og þær
kröfðust því bæði fórnarlundar
og viðsýnis af einstaklingum
og heilum stjettum. Besta ráð-
ið til að hindra dýrtíðina í að
færast í aukana um of, og um
leið verðbólguna, var því að
koma í veg fyrir of mikla eftir-
spurn á vörum. En það er að-
eins hæjgt að koma í veg fvrir
hana á þann liátt að fólk hafi
ekki svo mikið af peningum til
umráða, að það geti keypt ó-
sköpin öll al' vörum hvað sem
þær kosta, því að eimnitt með
því móti hækkar verðlagið. Ef
fólk hefir hinsvegar aðeins
mátulega mildð fje milli lianda,
þá er því alls ekki hægt af
skiljanlegum ástæðum að
kaupa, hvað sem varan kostar,
aðeins af því að það langar lil
að kaupa hitt eða þetta. En
undir þeim kringumstæðum
borgar sig ekki heldur fyrir
seljanda að leggja okurverð á
vöruna. Það er því hægt að
losna við bæði óþarfa verð-
hækkun og' erfiðar og kostnað-
arsamar þvingunarráðstafanir
hvað snertir verðlagningu með
því að beita þeirri einföldu
sálfræðilegu aðferð, sem er i
því falin að liafa eftirlit rned
kaupgetu almennings og niður-
jöfnun á vörubirgðum, j>. e. a.
s. víðtækri skömtun.
Og eihmitt þessi leið hefir
verið farin í Svíþjóð.
En hvernig er hægt að hafa
eftirlit með kaupgetu almenn-
ings? Eða er slíkt yfirleitt fram-
kvæmanlegt? Svíar hafa sýnt
það i verkinu að leiðin er fær.
Sænska þjóðin setur sjer lög
sjálf, og í dýrtíðarmáli sínu
hefir liún ákveðið að leyfa ekki
að óhjákvæmileg hækkun á
vöru — sem stafar aðallega af
fkitningserfiðleikum vegna styrj-
aldarinnar — hafi í för með'
sjer fyllilega samsvarandi
hækkun á fastalaunum og
kaupgjöldum, heldur aðeins
uppbót að nokkru leyti. Það er
að segja: launþegar í Svíþjóð
fá ekki dýrtíðaruppbót nema
sem samsvarar að nokkru leyti
þeirri verðhækkun á lífsnauð-
synjum sem kemur fram í vísi-
tölunni. Sem stendur nemiir
þessi dýrtíðaruppbót aðeins
helmingi af Iiækkun vísitöl-
unnar. En af þvi leiðir að það
er áhugamál livers einstaklings
að halda vöruverðinu niðri og
að gefa dýrtíð og verðbólgu
ekki undir. fótinn með óþarfa
kaupiun. En á þann hátt er líka
'sparað á birgðum þjóðarinnar.
Sænska þjóðin er nú samt
ekki öll launþegar. Til eru at-
vinnurekeridur líka. Suriiir
þeirra hafa að vísu lenl í mik-
illi klípu út af heiinsstyrjöld-
Frh. á bis. 11.