Fálkinn - 06.11.1942, Blaðsíða 6

6
F A L K I N N
- LITLfl 5flBflfl -
Johannes V. Jensen:
NÝBÝLIB
Skamt fyrir sunnan Gráþorp get-
ur að líta rústir, mitt úti í hagan-
um. Þær eru umgirtar grasi vöxnu
gerði. Kringum toftirnar vex ill-
gresi og leiðabrúða; hjer og þar
sjást piparrótarunnar; auðsjáanlega
hefir matjurtagarður verið þarna.
Og nokkrir múrsteinar benda til
J)ess, að hjer hafi staðið hús. Það
er varla meira en hálf öld síðan
hærinn, sem hjerna stóð, var rif-
ii.n niður.
Lindarbrekku-skyttan gat sagt
sögu þessa býlis.
Þetta var nýbýli frá Grájiorpi,
ung lijón fengu þennan jarðarpart
til ábúðar. Hann var svo sem nógu
stór, en alt var Jietta lieiði, óunnið
land. En sjálfsagt mátti takast að
gera þetta að góðu býli með tið og
tíma. En það lítur helst út fyrir að
Hans, nýja bóndann, liafi skort lang-
lundargeð, meira að segja áður en
hann lióf starfið, að minsta kosti
er Jiað öldungis víst, að liann tók
að gefa sig við drykkjuskap strax
eftir brúðkaupið. Það . er sagt, að
unga konan hafi verið dálitið nöldr-
unarsöm, það getur vel verið, að
bóndinn hafi orðið leiður og ó-
þolinmóður yfir rausinu í henni.
Hann var a. m. k. sjaldan heima.
Dag nokkurn um haustið hitti Hans
nokkra menn frá Grájiorpi. Þeir
settust til drykkju og áður en dagur
rann hafði Hans selt Andrjesi Mog-
ensen bæ. sinn, og kaupverðið var
varla þriðjungur af matsverðinu.
Næsta dag kom svo Andrjes með
vitni i fylgd með sjer og gekk eftir
rjetti sínum.
Hans ljet ekki sjá sig. Það gerði
kona hans aftur á móti. Hún var
vanfær um þessar mundir, hún stóð
í dyrunum og skammaði gestina
eins og hunda; ])að var nú Ijóti
munnsöfnuðurinn. Þá hjeldu þeir
leiðar sinnar, fóru beint til lirepp-
stjórans og kærðu Hans.
Þvi skal skotið hjer inn, að Hans
var ekki þarna úr sveitinni, hann
hafði flutst þangað ungur, var ætt-
aður úr Randers-hjeraði.
Skömmu síðar hittust þeir af til-
viljun úti í haga, Hans og Andrjes
Mogensen. Hans byriaði' að skamm-
ast, og lieir rifust svakalega. All
í einu snaraðist Hans að Andrjesi
og ætlaði að ráðast á hann. En
Andrjes brá við skjótt og brá staf
sínum og keyrði hann inn í munn-
inn á Hans.
Nú leitaði Hans til dómstólanna.
Hann gat sýnt langa hruflu á gómn-
um og hann gat unnið eið. En vitni
voru engin. Rjetturinn kvað upp
þann úrskurð að sárið þyrfti alls
ekki að stafa frá stafbroddi. Og þar
með lognaðist l)að mál út af.
Skönimu síðar yfirgaf nýi bónd-
inn í örvæntingu bú og fjölskyldu
og léitaði aftur til átthaganna.
Þá gat konan ekkert annað en
gefist upp. Hún flutti húsgögn og
búshluti yfir ána, á sitt fyrra heim-
ili.
En Andrjes Mogensen fylgdist vel
með öllu. Einn góðan veðurdag
kom hann ] angað gallharður með
tvo votta og sannaði það, að þetta
væri ólöglegur flutningur, og að
konan hefði gerst of fjölþreifin til
ýmissa múr- og naglfastra lduta.
Morguninn eftir var unga konan
týnd. En loks fanst hún uppi á lofti.
Þar hjekk hún undir hanabjálkan-
um, í klunnalegum trjeskóm. Það
var býsna skrýtið að sjá hana hanga
þarna, Svona eins og hún var nú
a sig komin.
Fjölskylda hennar kom henni í
jörðina, en Andrjes Mogensen tók
við nýbýlinu. Það spurðist aldrei
framar til Hans bónda og er hahn
úr sögunni.
Fyrstu árin rak Andrjes Mogen-
sem nýbýlið þannig, að liann sendi
vinnufólk sitt þangað til búverka,
en ])að gekk altaf heim á kvöldin
að loknu dagsverki. En liafi það
upphaflega verið þessi vinnuaðferð,
sem skapaði venjuna, þá hefir senni-
lega farið svo, þegar fram liðu
stundir, að venjan skapaði vinnu-
aðferðina. Árum saman bjó enginn
á hjáleigunni. Baðstofan var notuð
á daginn, því að fólkið notaði hana
til að borða í, en undir eins og
verkunum var lokið hraðaði það
sjer heim að Gráþorpi.
Eftir sólarlag var enginn maður
ur í hjáleigunni Þarna úti í miðj-
um liaga lágu fjórar þústur eins og
fjögur skepnutetur sem eru að reyna
að orna hvert öðru, en fara klnufa-
lega að j)ví. Engin ljós sáust í glugg-
um, það var eitthvað annarlegt við
það, því að það er nú venja, að
það sje ljós í glugum sveitabæjanna
á kvöldin. Á gaflínum, sem sneri
að þorpinu, voru tveir gluggar of-
an til, en lileri á honum miðjum;
])etta var svipað andliti, sem er
blint og dofið eftir harkalegt kjafts-
högg. Hvert einasta kvöld hímdi
þessi ömurlega ásjóna þarna úti í
lniminu og starði einmana og
þrjóskulega yfir að Gráþorpi.
Það hafði lengi verið altalað, að
])að væri draugagangur á hjáleig-
unni.
En nokkrum árum eftir, að And-
rjes Mógensen hafði eignast býlið
ákvað hann að Játa það í heiman-
mund með Unu dóttur sinni. Það
var sonur Sörens Rytter, sem átti
að kvænast henni, — hahn þarna,
pilturinn, sem hafði verið í lífverð-
nium, og þau áttu að taka við hjá-
leigunni. Brúðkaupið átti að standa
um vorið.
Þegar á leið veturinn datt And-
rjesi Mogensen það í liug að kveða
niður þetta óorð, sem fór af bænum.
í þeim tilgangi sendi hann þangað
Lindarhrekku-skyttuna og þrjá
menn með honum til þess að vaka
þar eina nótt. Andrjes ætlaðist til,
að þeir kæmu aftur næsta morgun
og hefðu æ síðan hvern þann að
háði og spotti, sem hefði trúað á
reimleikana.
Svona okkar á milli sagt, þá
voru þremenningarnir liálfsmeykir.
Eu um Lindarbrekku-skyttuna gegndi
öðru máli. Hann var nú ekki myrk-
fælinn, sjálfur veiðimaðurinn og
nátthrafninn.
Þegar kvöldaði kveiktu þeir ljös
í stofunni og Lindarbrekku-skyttan
damlaðí spilunum kumpánlega á
borðið og spurði glaðlega:
— Hve mikið leggið þið undir?
HiíS örugga áhyggjuleysi skyttunn-
ar vann hugi þeirra hinna og kvöld-
ið leið án þess að þeir vissu af,
þeir gleymdu sjer við spilin.
Það var komið fram yfir mið-
nætti, þá hætti einn piltanna að
spila og einblindi fram undan sjer.
— Þei, þei!
Þeir þögnuðu allir, í einu vet-
fangi. Það var eins og andrúms-
loftið umhverfis þá stirðnaði upp,
og tilveran herptist saman. Skytt-
an lyfti sínum gráa kolli og hvim-
aði. Þeir litu hver á annan, störðu
síðan hver um sig út í loftið. Einn
þeirra sleikti varirnar.
Það var eitthvað að gerast uppi
á loftinu. Eitthvað þungt var dreg-
ið eftir fjölunum. Þetta var lang-
dreginn og ömurlegur undirgangur,
þunglamalegur og einmana.
•—- Hvað getur þetta verið? hvísl-
aði einn piltanna í liálfum hljóð-
um, svona eins og við sjálfan sig.
í sama vetfangi var eins og ein-
hver fálmaði utan í hurðina, liratt
og hrottalega, ofan frá og niður að
læsingunni, þeir sáu snerilinn bif-
ast. Og síðan ekki söguna meir. •
Stundarkorn sátu fjórmenningarn-
ir grafkyrrir. Síðan risu þeir á fæt-
ur dauðþreyttir og miður sín eftir
hræðsluna, skyttan þreif byssuna úr
lmrninu. Þeir þrengdu sjer hver
upp að öðrum og skunduðu út og
rakleitt heim í Gráþorp.
Andrjes Mogensen varð allgram-
ur, þegar hann sá þá koma heim
svona snemma. Frásögn þeirra tók
hann ekkert mark á og sagði, að
þeir mundu hafa verið fullir.
— Nei, því fer fjarri, sagði skytl-
an. Hvernig hefði slíkt mátt verða?
Við höfðum engan dropa með okk-
ur. Littu bara á okkur, við erum
ófullir eins og ungbörn.
— Já, það er svei mjer gagn að
því að senda ykkur út af bæ, sagði
Andrjes Mogensen. En það er þarf-
leysa, að þið sjeuð nokkuð að
blaðra um þetta.
Nei, þeir lijetu að gera það ekki.
Og þar við sat um nokkurt skeið.
En um vorið Iijelt Andrjes Mog-
ensen brúðkaupsveislu dóttur sinn-
ar, eins og ákveðið liafði verið, og
þá skyldu inti liann af hendi með
rausn og viðhöfn. Og þar sem lnis-
rýmið var of lítið heima fyrir, var
veislan lialdin á hjáleigunni. Fyrst
i stað fanst fólki þetta undarleg
ráðstöfun, en við nánari umliugsun
fanst því hún skynsamleg. Það var
einmitt hyggilegt úrræði að halda
veislu á bænum.
Sá mikli dagur rann upp og fólk
streymdi þangað frá því snemma
morguns. Sjálfur stóð Andrjes Mog-
ensen berhöfðaður úti á hlaði og
tók á móti gestunum með brenni-
vínsgjöfum. Ifljóðfæraleikararnir
gengu um á stjettinni og bljesu í
horn sín. Það kom fjöldi gesta,
enda var allra besta veður og allir
í veisluskapi.
Þegar komið var frá kirkju var
sest að snæðingi og lialdið áfram
nær ])ví sleitulaust fram á kvöld.
Menn urðu yfir sig fjörugir, og þeg-
ar dansinn liöfst var.allur hópurinn
lirærður saman, ef svo mætti segja.
Því að því er eins farið um menn-
ina og aðra hluti i náttúrunni, þeir
þurfa hita til þess að þeir fái
brætt sig saman.
Lindarbrekku-skyttan var þarna
i veislunni og gat því síðar sagt frá
því, hvernig henni lyktaði.
Menn höfðu fengið nóg að borða,
sagði liann, mikið liafði líka verið
drukkið, sumir voru bara orðnir
þjettir. Það var áreiðanlegt að eng-
inn hugsaði lengur um nokkurn ó-
liugnað, ekki lieldur Lindarbrekku-
skyttan, að því er liann sjálfur sagði.
Unga fólkið dansaði i stóru stof-
unni og i hinum herbergjunum var
ys og þys; Það lá svo vel á öllum.
Allar dyr voru opnar, gaflanna á
milli.
Brúðhjónin voru enn ekki farin
úr veislunni, en nú var farið að
líta að því, að þau færu að hugsa
til brottferðar. Sören Hansen hafði
það í flimtingum og fólk hló að;
Sören var nú altaf svo gefinn* fyrir
glens og gaman meðan hann lifði.
Það var komið fram yfir miðnætti,
um það hugsaði reyndar enginn,
veislan átti að standa í tvo daga.
Þegar þetta kom fyrir stóð Lind-
arbrekku-skyttan í dyrunum á stóru
stofunni og hallaði baki að dyru-
staf. Öðrum megin við hann svall
dansinn en liinum megin spiluðu
menn á spil og skáluðu glaðklakka-
lega. Ljós brunnu í öllum stofum,
menn reyktu tóbak, allsstaðar var
reykur og svæla.
Þá gerðist það skyndilega, að óg-
urlegir skruðningar lnildu við uppi
yfir þessu öllu saman. Það var
hræðilegt að heyra það. Enginn
vissi, hvaðan þetta kom, en það
var eins og sleðameiði eða bjálka
væri lamið langsum upp undir öll
loftin, en með miklu meira afli, en
nokkur mannleg vera ætti yfir að
ráða; það var vábrestur, eins og
allur bærinn væri að klofna. Þarna
var eitthvað að verki, sem liafði
það eindregið í liuga að gera ilt
af sjer.
Óttinn greip menn heljartökum.
Andrjes Mogensen stóð rjett hjá
arninum, og skyttunni sagðist svo
frá síðar, að manntetrið hefði hreint
og beint brokkið í kút. Það var
ljótt að sjá; Andrjes Mogensen var
annars daglega engin veifiskata.
Fólkið stóð ,og gapti eins og þorsk-
ar á jiurru landi af ótta. Og það
varð dauðaþögn. En það varð ekki
lengi. Brátt komst hreyfing á, menn
ruddust hver á annan og hröðuðu
sjer skemstu leið til dyra og iþegar
út var komið hlupu allir eins og
fætur toguðu. Skyttan reyndi líka
að liafa liraðan á, liann var hálf-
smeykur, það viðurkendi liann. Og
áður en tvær mínútur voru liðnar
var engin lifandi sál eftir í bænum.
Þannig lauk því brúðkaupi.
Siðan var bærinn rifinn niður
og fluttur inn á milli hinna bæj-
anna. Það var þvi likast, sem liann
hefði komið vilja sínum fram.
fí. J. þýddi.
SÍÐUSTU FYRIRSKIPANIRNAR.
Þetta eru flugmenn úr einni Boston-sprengjuflugsveit, til-
búnir aö stíga upp í vjelarnar. Foringinn er að brýna fgrir
þeim siðustu fgrirskipanirnar, sem þeir eiga að fara eftir í
árásarförinni, og árásin á að gerast í dagsbirtu, einhversstaðar
fyrir sunnan Ermasund.