Fálkinn - 05.02.1943, Blaðsíða 3

F Á L K I N N
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritsljóri: Skúli ^kúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavilc. Simi 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-0
BlaSið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBERTSprenf.
Skradðaraþankar.
Slysavarnarfjelag Islands hafði út-
varpskvöld á laugardaginn var, lii
minningar um 15 ára afmæli sitt.
Þar hjelt Sigurjón Jónsson læknir
mjög ítarlegt erindi um starfsemi
fjelagsins á undanförnum árum og
aðrir fjelagar, sem staðið liafa fram-
seminni fluttu þar brýningar og á-
yörp.
Slysavarnarfjelagið mun nú hafa
um 15000 meðlimi og vera lang fjöl-
mennastá fjelagið í landinu. En
verkefni bess er svo viðamikið, að
það rís ekki undir starfinu fjár-
hagslega, þrátt fyrir meðlimafjöld-
ann, stórgjafir einstaklinga og noklc-
urn opinberan styrk. Fyrsla björg-
unarbát sinn, „Þorstein' , sem er í
Sandgerði, fjekk fjelagið að gjöf frá
þeim hjónunum frú Guðrúnu Brynj-
ólfsdóttur og Þorsteini skipstjóra
Þorkteinssyni í Þórshamri. Og til
hinnar fullkomnu björgunarskútu
„Sæbjargar", sem ætlað var að fylgdi
flotanum eftir á miðin, og væri
jafnan til taks, þar sem mest á riði,
fjekk fjelagið stórgjafir. En undir
útgérð „Sæbjargar'' hefir ljelagið
ekki risið, enda kostar hún stórfje.
Á síðari árum hefir fjelagið, eink-
um kvennadeild þess, kostað kapps
um, að koma upp sæluhúsum á
söndunum sunnanlands, í viðbót
við þau, sem fyrir voru, og auk
•þess sem sífelt fjölgar -björgunar-
stöðVum með linubyssum og björg-
unartækjum, í verstöðum landsins.
Alt þetta kostar stórfje, og árs-
gjöld þau, sem fjelagið krefst eru
lág. Of lág. Þau mættu að skaðlausu
j/refaldast. Og þó að margir sjeu i
fjelaginu þá eiga þeir að vera fleiri.
Starfsemi sú, sem Slysavarnafjelag-
ið hefir með höndum er þannig vax-
in, að hún er engum íslendingi ó-
viðkomandi. Og þó að hinu opin-
bera sje að vísu skylt að sjá björg-
unarmálum farborða, þá er hitt
skemtilegra og lýsir meiri menning-
arþroska, að almenningur styrki
hana sem mest með árstillögum og
fjárframlögum. Það hafa okkur
meiri þjóðir gert.
Sjávarútvegurinn er lífæð þjóðar-
innar. Sjómönnunum eigum við fjár-
hagsafkomu þjóðarinnar að þakka.
Og það verður eklu metið, hve mik-
ið hvert eitt sjómannslíf kostar í
peningum, auk þess harms sem
það bakar fólki að missa ættingja
sína í sjóinn, oftasl á besta aldri og
oftast stoð og styttu þeirra nánustu
sem eftir lifa.
Island undir hernáminu
eítir Sigurö Þórarinsson
heitir grein, sem Sigurður Þórarins-
son jarðfræðingur hefir skrifað i
sænskt blað, og fer hjer á eftir út-
dráttur úr henni, sem lýsir þvi vel,
hve litlar frjettir landar okkar á
Norðurlöndum fá hjeðan að heiman:
„Hvernig er ástandið þar?‘ er
spurning, sem við íslendingar heyr-
um oft hjer i Svíþjóð. Okkur þykir
vænt um spurninguna, þvi að liún
sýnir að fólk hefir elcki gleyml
vestasta útverði Norðurlanda, en
hinsvegar þykir okkur leilt, að geta
ekki gefið neitt greinilegt svar. Síð-
an ráðist var á Danmörku og Noreg
liafa siglingar og póstgöngur rnilli
ísiands og norðurlanda lagst niður
að fullu, og þær frjettir sem okkur
berast aðrar leiðir eru heldur l'áar.
En þó hafa þær nægt til að gera
sjer rjeta grein fyrir stjórnmálum
og fjárhagsmálum landsins eftir lier-
námið, og þær frjetlir eru eftirtekt-
arverðar, þegar þær eru bornar
saman við samskonar frjettir frá
öðrum hernumdum þjóðum ....
Hin herfræðilega lega landsins
var óefað ástæðan til þess *að það
var hernumið, en lega laridsins er
orðin miklu mikilsverðari en hún
var i síðustu styrjöld, vegna fraín-
fara flugsins. Ef ísland hefði verið
i óvinahöndum og notað sem flug-
og kafbátástöð, mundi liafa stafaö
af því hræðilcg ógnun gegn lífstaug
Breta, siglingaleiðinni lil Norður-
Ameríku. HinSvegar gat flugstöð á
íslandi gert bandamönnum ómetan-
lcgl gagn að þvi er snertir varnir
sldpalesta, einmitt á hættulegasta - -
austast hluta leiðarinnar. í fjörð-
um íslands eru éinnig hin ágætustu
skipalægi, sém að sumu leyti hafa
verið notuð í stað Scapa Flow, sem
er hættujega nærri flugstöðvum
Þjóðverja í Noregi. Eftir að styrj-
öldin Iiófst milli Þjóðverja og Rússa
varð ísland enn þýðingarmeira í ó-
friðnum en áður, því áð flugstöðv-
arnar þar eru best settar til að verja
siglingaleiðina til Murmansk .......
Fyrir hernámið var um 70% af
verslun íslands við meginland Ev-
rópu. Þessi viðskifti hurfu alveg úr
sögunni eftir að Danmörk og Nor-
egur voru hernumin. Hinsvegar óx
eftirspurn eftir íslenskum afurðum
stórkostlega í Englandi, og verð-
lagið hækkaði .... Auk þess greiddi
setuliðið allan kostnað af hernám-
inu og keypti afarmikla vinnu af
íslendingum, svo að menn græddu
fje í stærri mæli, en vörubirgðii'
voru fyrir liendi að kaupa. Afleið-
ingin af þessu varð verðbólga, sem
ágerðist hröðum skrefum og vörur
hækuðft sífelt I verði .... Enginn
hörgull hefir verið á matvælum og
i þvi efni er ísland vafalaust hetur
sett en nokkuð annað iand i Evrópu.
Hinft 26. mars 1941 lýstu Þjóð-
verjar þvi yfir, að sjórinn kringum
ísland væri hernaðarsvæði. Við
þetta vandaðist málið hvað aðflutn-
inga snerti, og eftir þetta var ekki
aðeins vöruflutningaskipum heldur
einnig fiskiskipum sökt og á þau
ráðist.
Hinn 7. júli 1941 breyttist aðstaða
íslands til stórveldanna. Þann dag
steig ameríkansl herlið á land i
Reykjavík til þess að taka við her-
vernd landsins. Þetta var gert að
undangegnum samningum milli ís-
lands, Englands og Bandaríkjanna.
Sem skilyrði fyrir hervernd Banda-
ríkjanna setti ríkisstjórn íslands
það, að hæði Bandarikin og Bret-
land viðurkendu fult sjálfstæði ís-
lands áð slriðinu loknu, og færu
burt þaðan með allan her sinn.
Ennfremur var það áskilið, að
Bandaríkin. skuldbindu sig til að sjá
fyrir vöruflutningum til landsins.
Bæði Bretland og Bandaríkin gengu
að þessum skilyrðum. I nóvember
1941 var gerður verslunarsamning-
ur milli íslands og Bandaríkjanna,
og samkvæmt honum nýtur fsland
hlunninda láns- og leigulaganna.
Um ástandið að öðru leyti segir
Sigurður, að hernámið hafi lítil á-
lirif haft á stjórnmálaástandið.
„Blöðin og útvarpið eru frjáls. Það
virðist fjarstæða að bera hernám
íslands saman við hernám Noregs
og Danmerkur. En hinsvegar er ekki
þar með sagt, að íslendingar þrái
ekki þdnn dag, er það verður alfrjálst
aftur.“
Meðfram i tilefni af þessari grein
skrifar dagblaðið ,,Arbetaren“ í
Stokkliólmi ritstjórnargrein um ís-
land og segir þar rneðal annars svo:
„Vegna brynjaðrar ritskoðunar
veit maður lítið um livað gerist í
löndum þeim, sem Þjóðverjar hafa
hernumið í Evrópu. En þó nægir
það, sem frjettist, til þess að vekja
harm og örvæntingu allra þeirra,
sem meta nokkurs frelsi og mann-
úð og telja mannrjettindin 4dýrasta
hnoss nienningarinnar. Stutt sím-
skeyti segir frá aftökum í stórum
stíl, fangelsunum, sanikomubanni,
kúgun allra frjálsra fjelaga og
frjálsra blaða — segja frá „gleich-
schaltung' í verstu og hrottaleguslu
inerkingu þess orðs. Skeytin segja
einnig frá sívaxandi eignaránum,
frá síversnandi kjörum barnanna í
skólunum og vaxandi fátækt og
fæðuskorli. Þetta eru ljótar myndir,
sem vissulega eru ekki vel til þess
fallnar að gera viðkvæmt og heil-
brigt fólk hrifið af nýskipun nas-
istanna.
En í Evrópu er samt eilt hernum-
ið land, sem maður heyrir enn
minna frá, en löndunum, sem nas-
istarnir hafa hernumið. Þetla land
er ísland, sem er liernumið af Brel-
Frh. ú hls. Vt.
Alexandir hershöfðingi er yfirmaður bretska hersins í Afriku
og Vestur-Asiu og er hærri að völdum en Montgomerg, þó
sjaldan sje ú hann minst. Hefir hann bækistöð sína í Kairo.
Hjer ú myndinni er hann að sæma heiðursmerki einn þeirra
Frakka, sem veittu lengst viðnúm í eyðimerknrvirkinn Bir
Hacheim.
j
i