Fálkinn - 22.11.1946, Blaðsíða 6

6
FÁLKINN
- LITLA SAGAN -
Jánus Bókay:
Brúða Bernadettn
Þessi látlausa saga er um eina
fegurstu endurminningu mína. Einu
sinni, aðeins einu sinni liefir mér
tekist að koma málefni frarn heilu
og höldnu. Án þess að meiða það,
án þess að ljóminn fœri af því.
Endurminningarnar eru dapurleg-
ar, vegna þess að lilátur þeirra og
sakleysi fær á sig skugga okkar
sjálfra. Með spottandi gleði yfir því
sem miður fer, hindra örlögin ávalt
að verknaðurinn verði jafn lireinn
og tilgangurinn hefir verið. Tilgang-
urinn er stundum fagur, sprottinn af
vakningu. Þrá eftir einhverju betra
og háleitara, en framkvæmdin ber
merki hins hvarflandi og rótlausa
mannlega skaplyndis. Hégómagirnd,
gorgeir, öfundsýki, geðofsi og stæri-
læti, eða andstæðurnar — veikleiki,
bleyðimennska og þrælslund. Við
elskum marga af heilum hug og vilj-
um vera þeim góðir. En svo kemur
augnablik, næstum án þess að maður
viti af, og við eyðileggjum það,
sem fallegast hefir verið i lífi okkar.
Við særum alla. Það leiðinlega við
endurminningarnar er, að þar blasir
alltaf við okkur örlagastundin, þegar
við gerðum það sem rangt var, og
ötuðum það sauri sem fallegt var.
En eina endurminningU á ég þó,
hversu lítilfjörleg sem hún kann að
sýnast....
Eg var tvítugur þá, og það var um
sumar. Ágústmánuður. Eg var að
lesa bólc, bók eftir skáld, og ég las
og las, var hugfanginn af henni,
eins og aðeins tvitugir unglingar
geta verið. Bókin hét: „Bernadetta
litla“ og höfundurinn var Francis
James. Francis James, sem ég elsk-
aði og elska enn i dag meira en
nokkurt annað skáld. Ekki af þvi
að hann sé mestur allra skálda eða
yrki fallegustu kvæðin, heldur af
því að hann er yfirlætislausastur.
Hann er virkilegt skáld, inn i merg.
Eg vissi allt um hann. Eg sá stóra
fallega skeggið á honum, pípuna
hans úr rósaviði, sem hann dreym-
ir við, barðabreiða stráhattinn hans,
sem skýlir jafnt fyrir sólinni og
nærgöngulum flugum — asnarnir
ganga líka með stráhatta þar suður
i Pyreneafjöllum. Eg sá hugsandi,
bláu augun hans. Eg sá kyrrláta
húsið hans við Pau, hyldjúpan
brunninn og sólrósirnar, sem snúa
andlitinu að honum. Eg þekkti hund-
ana hans, sem lioppa og stökkva
kringum hann geltandi og sleikja
hendur hans. Kannske finna þeir á
sér líka, að liann er skáld? Eg
þekkti meira að segja bænirnar
lians. Hvernig hann i kyrrþei býr
sig undir dauðann og biður Guð
um að gefa sér góða og rólega heim-
för. Eg vissi allt um hann, vissi
að honum líkaði ekki við Paris,
því að Guði fellur ekki heldur við
stórborgirnar.
Eg las bókina: „Litla Bernadetta".
Á fyrstu blaðsíðunni stóð: „Hinn 19.
ágúst 1908, á dánardegi Blaise Pas-
cals og nærri því á sama augna-
blíki sem Blaise Pascal dó, fæddist
hún Bernadetta mín litla i Orthez,
Eina vitnið mitt við tilkynninguna
til kirkjubókarinnar var granni minn
Francois skóari, sem á ekkert nema
einn fugl i eigu sinni.... Eg las
með mínum eigin augum, það kom
þokuský á þau af tárum, sem brut-
ust fram. Himinninn var eins blár
þegar Bernadetta fæddist, og rökkr-
ið læddist jafn hljótt yfir Buda eins
og yfir Orthez við Pyreneafjöllin.
Eg gat ekki haldið áfram. Eg var
svo gagntekinn af fegUrðarþrá að
ég verð að fara burt — ég varð að
ganga út og jafna mig, til þess að
geta sigrast á geðshræringunni. Og
meðan ég gekk um göturnar var ég
alltaf að tala við sjálfan mig, hafa
upp fyrir mér sönglandi: „Hinn 19.
ágúst fæddist Bernadetta....“
Eg gekk inn í borgina, ég þurfti
hávaða og fyrirgang til að jafna
mig. Það er ekki létt að bera mikla
fegurð. Eg var hættur að hugsa um
Francis James og um Orthez, en
djúpt niðri í undirvitundinni ómuðu
enn þessi orð: „Hinn 19. ágúst
fæddist Bernadetta.“
Eg nam staðar við ljósglampa
beint á móti klaustrinu. Auglýsinga-
glugga, sem var baðaður ljósi. Eg
nam staðar og horfði á gluggann án
þess að sjá, eins og' i leiðslu eða
eins og ég gengi í svefni. Eg hlýt
að hafa staðið þarna nokkrar minút-
ur áður en ég skynjaði hvað var i
glugganum. Brúður og brúður. Stór-
ar brúður i ungverskum þjóðbúning-
um, brúður sem loka augunum þeg-
ar maður leggur þær í vögguna. Og
allt i einu heyrði ég meininguna,
eins og hönd hefði verið lögð á öxl-
ina á mér til að minna mig á: „Hinn
19. ágúst fæddist Bernadetta... .“
Eitthvað óþreyjufullt og leitandi....
eins og vakning. í dag er 15. ágúst,
og eftir fjóra daga verður Berna-
detta tveggja ára. Eg stakk hendinni
í vasann og taldi saman aurana
mína. Svo fór ég inn í verslunina
og keypti fallegustu brúðuna. Eg fór
á pósthúsið og áfgreiddi böggulinn
og skrifaði utan á: „Til ungfrú
Bernadettu James, Orthez, France.“
Og þó lá við að ég gerði skyssu.
Eg var að hugsa um að lauma nafn-
spjaldinu minu i öskjuna, spjaldi
með flatlendislegum, gortandi texta,
sem sagði frá því að það væri ég
—- ég, þessi góði viðkvæmi og hugul-
sami maður, ég, vinur skáldanna,
sem sendi brúðuna. En eitthvað aftr-
aði mér. Eg sendi brúðuna án þess
að leggja nafnspjaldið með, og án
þess að tilgreina nokkurn sendanda.
Eg var sæll, mjög sæll, glaður og
ánægður, eins og maður verður þeg-
ar maður gerir góðverk. Svo fór ég
heim, ég hljóp við fót, til þess að
geta sagt frá þessu góðverki mínu,
þessari ágætu hugmynd. En Guð
hjálpaði mér i annað sinn. Það var
enginn heima, og áður en nokkur
kom heim hafði mér tekist að gera
mér ljóst, að ég skyldi ekki minnast
á þetta við nokkurn mann. Því að
þetta væri ekki verulega fallegt,
nema enginn fengi að vita um það.
Svo liðu mörg ár, þangað til ég
kom aftur til Paris. Eg hafði gleymt
brúðunni fyrir löngu. Það hafði
gerst svo margt síðan — stríð, ástir
og hversdagslíf. Eg var ekki sami
Ðorothy
LAMOUR
Hin fræga stjarna
„VERIÐ AÐLAÐANDI
f ÚTLITI
X >/ l \ c-
l

Jafnvet fegursti litarháttur krefst slöðugrar umönnunar veru•
lega góðrar sápu, svo að hörundið haldist mjúkt og fagurt. —
Þessvegna nota 0 filmstjörnur af hverjum 10 LUX handsápu
til viðhalds fegurðinni.
IUX TOILET SOAP
Notað af 9 filmstjörnum af hverjum 10
K- LTo 67Ö 92 j

# HRESSANÐ! COLA DMKKUR
maðurinn nú og sá tvítugi. Eg var
orðinn sinnulausari og ekki eins
tilfinningasamur. Það voru liðin
tíu ár síðan.
Eg var í leikhúsinu með skáldinu
Fernand Gregli. Allt i einu lítur
hann til mín og segir, eins og út
í hött: „Við borðum miðdegisverð
með Francis James á morgun. —
Viltu koma með okkur?“ Hvort ég
vildi það — drottinn minn....!
Hversu oft liafði ég ekki hugsað
um að fara til Orthez, til þess að
sjá flugurnar hans, hundana og asn-
ana, en ég þorði það ekki, ég bar
of mikla virðingu fyrir honum til
þess. Og á morgun átti ég að fá
að borða með honum! Hann kemur
ekki til París nema einu sinni á
ári.
Við snæddum í litlu veitingahúsi.
Francis James var kominn þegar
við komum. Hann var alveg eins og
ég hafið hugsað mér hann. Sveita-
maður, hæglátur, bláeygður og skáld.
Fernand Gregh kynnti okkur með
parisiskum kurteisisreglum, sagði
honum frá mér, og gleymdi ekki að
minnast á að ég væri Ungverji.
Francis James leit á mig, með
einlægni og blíðu: „Einu sinni“,
byrjaði hann, „fyrir tíu árum, þeg-
ar hún Bernadetta mín litla varð
tveggja ára, fengum við brúðu frá
Búdapest. Síðan þykir mér vænt um
alla Ungverja. Bernadetta er hætt
að leika sér að brúðum núna, nema
þessari einu.“ Það var rétt komið að
mér að segja, hver hefði sent brúð-
una. En aldrei þessu vant truflaði
ég ekki það fallega. Eg laut niður
og át súpuna, eins og ég liefði ekki
lieyrt hvað hann sagði. Það var
Ungverjaland en ekki ég', sem hafði
sent brúðuna. Örlögin voru kynleg.
Brúðan varð táknræn, eins og allt
verður táknrænt hjá skáldum.
En einhverntíma ætla ég samt að
segir frá þessu. Þegar ég á að
standa reikningsskap á gerðum min-
um í lífinu ætla ég að segja, ofur
hógvær: „. .. . en það var ég sem
sendi dóttur skáldsins, sem elskaði
asna og smáfugla, brúðuna....“
Hungursneyð í Evrópu. — í mörg-
um löndum Evrópu búast menn við,
að veturinn, sem nú er að bgrja,
verði sá erfiðasti frá stríðsbyrjun.
Þessi mynd frá Póllandi ber þess
vitni, hve hörmulegt ástandið er.
Pólskur bóndi hefir dáið úr hungri
og liggur við þjóðveginn. En það
virðist ekki hafa mikil áhrif á veg-
farendurna, þar eð þeir munu vera
vanir ýmsu.
Niagara brýtur af sér böndin. —
Niagarafossinn á landamœrum Kan-
ada og Bandarikjanna hefir fyrir
nokkru magnast mjög af vexti, sem
hlaupið hefir í fljótið. Til vinstri
sjást fossarnir Bandarikjamegin, þar
sem skemmdir hafa orðið á mann-
virkjum, en til hægri skeifufossarn-
ir Kanadamegin.