Fálkinn - 05.06.1953, Síða 9

FÁLKINN
9
Óglegmmtleg
kontt
Með fórnfýsi og alúð tókst henni að gjörbreyta hinu illræmda fangelsi
Sing Sing, og mörgum forhertum glæpamanninum sneri hún til betra
lífernis.
UNG kona, með jarpt -hár og rjóða
Vanga stóð í gangi sjúkrahúss Sing
Sing fangelsisins í Ossining New
Yorkríki. Fangavörðurinn, sem var
að sýna henni og manni liennar stað-
inn, sagði henni að biða. „Konum er
bannað að fara inn,“ sagði liann.
En Kathryn Lawes sá frá ganginum
inn í lítið herbergi, har sem gamall
maður lá í rúminu. Hún gekk til hans
og spurði hvernig honum liði. Hann
stundi því upp að sér liði illa. Hún
hallaði sér yfir rúmið, tók um hönd
hans og sagði: „Þú liefir alltof góð-
an svip til að vera hér.“
Hann sneri sér undan og grét. Þegar
hún var farin spurði hann hjúkrun-
arkonu eina hverjir þessir gestir
hefðu verið. „Þetta voru þau Liewis
Lawes og kona hans,“ svaraði hjúkr-
unarkonan. „Það er liklegt að hann
verði næsti fangelsisstjórinn hér.“
Maðurinn í rúminu var Charles
Chapin, sem hafði um eitt skeið verið
þekktur ritstjóri blaðsins New York
World. Hann hafði myrt konu sína
og hlotið fyrir það dóm upp á lifstíð-
ar fangelsi. Hann var fyrsti fanginn
í Sing Sing, sem Kathryn kynntist,
en upp frá þeim degi að luin flutti i
hús fangelsisstjórans — sem þá stóð
innan fangelsismúranna — voru allir
fangarnir vinir hennar. Hún fór allra
sinna ferða meðal þeirra án þess að
hafa nokkurn vörð um sig, og hún
var eins þaulkunnug öllu fangelsinu
— jafnvel klefum hinna dauðadæmdu
— og herhergjunum á sinu eigin
heimili.
Kathryn Lawes ól upp þrjár litlar
dætur sínar innan múra Sing Sing.
Tvær þeirra, Katlilyn og Chrystal
voru orðnar nógu stórar til að hlaupa
um, þegar hún kom þangað, en sú
yngsta Joan Marie fæddist þar.
Fangarnir gengu þeim i barnfóstru
stað og Kathryn sýndi þeim öllum
móðurlega umhyggju. Flestir fang-
anna kölluðu hana „Mömmu“ þegar
]reir töluðu við hana.
Umhyggja liennar fyrir íbúum
Sing Sing átti sér engin takmörk. Hún
bjargaði þlindum fanga úr myrkri
liinnar dýpstu örvæntingar með því
að gera honum kleyft að læra að skilja
blindraletur. í eitt skipti hafði hún
daufdumban ifanga til aðstoðar á heim-
ili sinu, og þá taldi liún ekki eftir
sér að læra fingramál til að spara
honum ómakið að skrifa á miða, þeg-
ar hann þurfti að tala við hana.
Kathryn hafði ánægju af að gleðja
aðra, jafnt utan sem innan fangelsis-
múranna, og helst leynilega, þannig,
að oft vissu ekki einu sinni hennar
nánustu um góðverk hennar. Dreng-
urinn, sem bar dagblöðin i hús fang-
elsisstjórans hafði komið með þau á
hjóli árum saman, þegar það kvisaðist
að Kathryn hafði keypt reiðhjólið
handa honum. Hún var oft að heim-
an klukkustundum saman, og kom þá
oft í ljós, að hún hafði ekið langa
vegalengd t. d. til Long Island til að
hitta fyrrverandi fanga frá Sing Sing,
sem höfðu unnið á heimili hennar.
Henni var fyllilega ljóst hvtlik
raun það er hverri fjölskyldu að eiga
ástvin í fangelsi, og hún var sí og æ
að bjóða eiginkonum eða mæðruin
fanganna heim til sín, þeim til upp-
örvunar og liughreystingar. Hún gerði
sér einnig grein fyrir tilfinningum
fanga þegar einhver ástvina lians lá
veikur eða fyrir dauðanum, og hann
var þess ekki megnugur að vera neins
staðar nálægur til hjálpar. Eftir komu
þeirra Lewis og Kathryn til Sing Sing,
var mörgum fanganum leyft að heim-
sækja hættulega veika eða dauðvona
ættingja. Oft lánaði hún eigin bifreið
til fararinnar, og stundum fór hún
með og liafði meðferðis gjöf lianda
hinum sjúka ættingja.
Lawes varð fangelsisstjóri árið 1920
skömmu eftir að ég tók við stjórn
fangelsisdeildar Hjálpræðishersins á
þessum slóðum. Eg hafði með höndum
það starf að halda guðþjónustur í
fangelsum innan þessa svæðis, og
jafnframt átti ég að sjá um h'jálp til
fjölskyldna fanganna, ef um veikindi
eða örbirgð var að ræða, og útvega
föngum, sem tekið höfðu út refsingu,
atvinnu. Eg sat stundum fundi í fang-
elsisráðinu og að þeim loknum snædd-
um við venjulega hádegisverð á heim-
ili Lawes hjónanna.
Kathryn var um það bil hálffertug,
þegar ég kynntist 'henni. Hún var lag-
leg kona glaðvær og bjartsýn að eðl-
isfari. Maður nokkur komst þannig
að orði að liver sá, sem nokkur kynni
lvefði af lienni, hlyti jafnan að elska
hana sem sína eigin móður. Hún hafði
ótrútega mikil áhrif á fólk. Til dæmis
var það eitt sinn, að maður nokkur,
sem var leiðsögumaður þeirra Kat-
hryns og Lewis á ferðalagi í Englandi,
gaf henni biblíu sem verið hafði í ætt
hans í heila öld, á þeim forsemdum,
að lnin gæti elcki komist í betri hcnd-
ur. Þessi biblía er nú í eigu barna
hennar.
Starfsfólkið á heimili Kathryn var
allt úr hópi fanganna, það voru fang-
ar, sem höfðu verið dæmdir fyrir öll
liugsanleg afrot, jafnvel morð, þó að
kynferðisglæpum undanskildum. Þeir
unnu á daginn á heimili hjónanna en
sváfu um nætur í klefum sínum meðal
hinna fanganna.
Kathryn hafði þann sið að ganga
um í fangelsisgarðinum næstum dag-
lega. Hún sat einnig meðal fanganna
og horfði á þegar keppt var í „Base-
ball“ og körfuknattteik, og dætur
hennar hlupu um og léku sér meðal
þeirra. Það hvarflaði aldrei að lienni
að þetta gæti verið hættufegt — og
það varþað lieldur ekki. „Okkur þykir
vænt um piltana“ var viðkvæði lienn-
ar „og þeim þykir vænt um okkur.
Bæði ég og börnin erum hvergi óhult-
ari en í fangelsinu."
Lenti einhver fanganna i vandræð-
um var Kathryn jafnan reiðubúin til
að reyna að hjálpa honum. Algeng-
asta refsingin fyrir slæma hegðun,
meðan fangelsið laut stjórn I.awes,
var að sökudólgnum var lialdið inni
í klefa sínum, og liann fékk ekki að
taka þátt í máltíðum, störfum og
skemmtunum með hinum föngunum.
Finndist Kathryn refsingin óréttmæt
gekk hún ötullega fram i þvi að við-
komandi væri leystur úr prisundinni.
Sing Sing var liræðilegur staður
um það leyti er Lawes tók við stjórn
þar. Það var algengt að fangarnir
fremdu sjálfsmorð heldur en að sætta
sig við 'hinn harðneskjulega aga og
þrönga daunilla klefana með veggj-
um rennvotum af raka. Meðan Lewis
skipulagði liúsakynnin á ný og opn-
aði klefana fyrir liirtu og hreinu lofti,
tókst Kathryn, með hlýlegri fram-
konm sinni, að breyta hatri og tor-
tryggni þeirri, sem rikt liafði inn’an
fangelsisins, í einskonar endurspegl-
un af eigin hjartagæsku og vináttu.
Charles Ohapin hafði látið þau orð
falla við fangelsisprestinn, að liann
skyldi, um leið og hann væri útskrif-
aður úr sjúkradeildinni, klifra upp á
þak fangelsisbyggingarinnar og
kasta sér fram af, eins og svo margir
örvinglaðir fangar höfðu áður gert.
En lífsviðhorf hans breyttist eftir að
Kathryn talaði við hann á sjúkra-
beðnum.
Fangelsispresturinn kom honum til
að gróðursetja blóm. Kathryn hvatti
hann og uppörvaði, og innan skamms
var hluti hiris hrjóstuga fangelsis-
garðs orðinn að fegursta skrúðgarði.
Hin fögru blóm Chapins höfðu göfg-
andi áhrif innan fangelsisins, áhrif
þeirra gætti jafnvel utan múranna,
því að gjafir og framlög bárust hvað-
anæva að til að stuðla að aukinni
fegrun fangelsisins.
Kathryn var einnig oft viðstödd æf-
ingar fangelsishljómsveitarinnar og
gerði sér far um að auka áhuga fang-
anna fyrir hljómlist, og þyrftu þeir
á nýjum hljóðfærum að halda, var það
venjulega hún sem útvegaði þau.
Yrngsta dóttir hennar Jóan Marie var
einskonar skjólstæðingur fanganna.
Ifún eignaðist sérstakan einkennis-
búning og gekk jafnan í broddi fylk-
ingar á skrúðgöngum þeirra, og var
trumbuslagari í hljómsveitinni.
Kathryn var svo ástsæl innan fang-
elsisins að mynd hennar prýddi veggi
margra klefanna, og i einum þeirra
var jafnvel stórt málverk af henni.
Sumar þessara mynda hafði hún sjálf
gefið þeim, en margar þeirra höfðu
þeir sjálfir franrkallað i ljósmynda-
stofu fangelsisins, ýmist eftir mynd-
um, teikningum eða málverkum liinna
listhncigðari meða! fanganna.
Samfara auknum friði og eindrægni
inn á við í fangelsinu, vegna áhrifa
Káthrynar, voru framkvæmdar mikl-
ar umbætur á líkamlegri aðbúð fang-
anna. Lawes fangelsisstjóri var mesti
umbótamaður fangelsismála á þeim
tíma, og þau Kathryn og hann breyttu
gamla fangelsinu úr stað eymdar og
skelfingar i það sem það er nú. Marg-
ir kunnugir halda því fram að Kat-
hryn hafi einnig verið upphafsmaður
margra þeirra umbóta er maður henn-
ar kom í framkvæmd.
Sögurnar um góðverk Kathrynar
flugu eins og eldur í sinu um öll
Bandaríkin, og hún varð eins konar
átrúnaðargoð fanga, sem liöfðu þó
aldrei séð hana. Þau Lewis og kona
hans heimsóttu til dæmis fangelsi i
Atlanta og þegar Kathryn var kynnt
fyrir föngunum, hylltu þeir liana
ákaflega.
Katliryn Lawes sá ætíð það besta
i skapgerð allra. Hefði máður 99
slæma eiginleika og einn góðan, sá
hún aðeins þann eina, — og innan
skamms var sá eiginleiki urðinn ríkj-
andi. Henni var það Ijóst þegar i ujip-
hafi, sem ég þurfti þrjátíu og tveggja
ára starf við fangahús til að skilja
til hlítar: að það er hægt að stuðla
að hugarfarsbreytingu forhertra
glæpamanna með því að sýna þeim
samúð, traust og skilning, en aldrei
nieð þeim refsingum, sem þjóðfélagið
dæmir á þá,
Haustkvöld eitt, árið 1937 ók Kat-
liryn út i bifrcið sinni. Það fór eng-
inn að undrast um hana, fyrr en liðið
var frairi á nótt án þess að hún kæmi
heim. Hún fannst meðvitundarlaus
fyrir neðan hamrana meðfram Hud-
son fljótinu, og yerk'summerki sýndu
að hún liafði hrapað er hún var að
tina blóm. Sömu nóttina dó hún.
Húsið innan múranna, sem fang-
elsisstjórinn hafði búið i um margra
ára skeið hafði nýlega vcrið tekið i
notkun og hjónin liöfðu siðan búið í
nýju húsi í Ossining, borginni á hæð-
inni utan fangelsismúranna. Morgun-
inn eftir slysið, þegar búið var að
kistuleggja Kathryri, stóðu meriri
hundruðum saman við suðurlilið
fangelsisgarðsins, þegar aðalfanga-
vörðurinn John Sheéhy mætti til
starfs síns. Hann leit einu sinni á þá
og sagði: „Eg veit hvað þið viljið.
Biðið hérna meðan ég bið fangelsis-
stjórann um leyfi.“
Þegar Sheehy sagði Lewis frá
mönnunum sem biðu þess að fá leyfi
til að votta „móður“ sinni hinstu lotn-
ingu, sagði fangelsisstjórinn: „Þú ert
húsbóndi hér næstu þrjá daga, Jolin.
Gerðu það sem þér sýnist.“
„Þá ætla ég að opna hliðið," sagði
Sheeliy.
Þegar liann kom aftur að hliðinu
hafði fjöldi manna bætzt i hópinn.
„Eg ætla að sýna ykkur traust, piltar,“
sagði liann við þá. „Þið megið fara.“
Það voru allar tegundir afbrola-
manna i liópi þessum — fjárglæfra-
menn og minniháttar afbrotamenn og
einnig ræningjar og morðingjar. Sum-
ir þeirra áltu eftir að taka út svo
langvarandi dóm að þeir myndu al-
drei lifandi úr fangelsinu komast, og
þeir áttu bágt með að trúa því, að
nokkur myndi framar treysta þeim,
nú, þegar hún var liorfin.
Aðalfangavörðurinn gekk liægt upp
hæðina að húsi fangelsisstjórans, sem
var um það bil mílufjórðung frá fang-
elsinu og á eftir honum gengu fang-
arnir í tvöfaldri röð. Engir verðir
voru nærri, Það var ekki einu sinni
rimlagirðing milli fanganna og frels-
isins, þrátt fyrir það yfirgaf enginn
röðina.
Allan morguninn voru menn á
gangi milli hússins og fangelsisins i
átakanlegri skrúðgöngu. Sumir mann-
anna gengu þögulir frain hjá blóm-
skrýddri kistunni, aðrir krupu við
hana um stund og gerðu bæn sina.
Einn fanganna spurði fangelsisstjór-
ann: „Má ég kyssa hana?“ Hann
beygði höfuðið til samþykkis og fang-
inn laut niður og kyssti Kathryn á
ennið.
Það voru engar s'krár yfir það
hverjir höfðu farið út úr fangelsinu
dag þenna, en þegar talið var að
kvöldi, þegar fangelsinu var lokað,
kom i Ijós að þeir liöfðu allir komið
aftur.
COLA VPyKKUR Jspur