Fálkinn - 14.12.1960, Síða 8

r r r r
Sænski landkönnuðurinn Sten Bergman segir hér frá átta jólum með
framandi þjóðum, — allt frá Kamtsjaka til Kurileyja...
Myndin á síðunni hér á móti: Þann-
ig verða menn að vera klæddir, þeg-
ar þeir takast á hendur sleðaferð í
Kamchatka Eftri myndin hér að neð-
an: Kamchatka-börn með skinnfóðr-
aðar húfur og pelsa. Neðri myndin:
Tvær papúanskar fegurðardísir fyrir
utan kefa sína.
\ LANDKÖNNUNARFERÐUM mín-
um hef ég átta sinnum haldið jól
í framandi löndum. Fyrstu jólin, sem
ég lifði utan Svíþjóðar var 1920, en
þá var ég á Kamtsjaka í rannsóknar-
leiðangri. Vegna óveðurs gat skipið, sem
átti að flytja okkur til aðalbækistöðv-
anna í Petropavlovsk ekki komið við
þar sem við dvöldum, á norðurhluta
Kamtsjaka. Við vorum því neydd til
þess að vera vetrarlangt hér um bil
500 kílómetrum norðar en til stóð, á
hinum eyðilegu freðmýrum við mynni
Kamtsj akaárinnar.
Bækistöð okkar var í nýbyggðri jap-
anskri loftskeytastöð. Við vorum þrjú
þarna, ég, kona mín og Hedström safn-
stjóri. Aðrir meðlimir leiðangursins voru
í Petropavlosk.
Það var ætlun okkar, að reyna að
komast á skíðum til Petropavlosk seinni
hluta vetrar, en þangað voru 800 kíló-
metrar, landleiðina, þar eð beygja
þurfti fram hjá ógurlegum fjallrönum
og eldfjöllum. Um haustið og fyrri hluta
vetrar könnuðum við dýralíf í nágrenn-
inu og söfnuðum fjölmörgu fyrir sænska
náttúrufræðisafnið.
Þarna í stöðinni voru þrír japanskir
loftskeytamenn og nokkrir Japanir, er
önnuðust rekstur niðursuðuverksmiðju
fyrir lax. Hún var að vísu aðeins starf-
andi um sumartímann, en þó þurftu
nokkrir menn að gæta hennar um vet-
urinn. Hinum megin við fljótið var lítið
þorp. Auk innfæddra voru þar nokkur
hundruð Rússa. Flestir þeirra höfðu
neyðzt til að flytja þangað eftir bylt-
inguna. Meðal Rússanna var einn meiri
háttar maður. Hafði hann verið land-
stjóri yfir norðurhluta Síberíu. Hjá hon-
um bjó Norðmaður, Hansen að nafni,
og hafði hann áður fyrr grætt mikið
fé á leiðskinnaverzlun í Síberíu, en tap-
aði öllu sína við byltinguna, enda var
það geymt í rússneskum bönkum. Þessa
tvo menn hittum við oft.
Bezti vinur okkar var þó Japaninn
Hatasawa, óvenjulega vingjarnlegur,
gestrisinn og viðfelldinn maður. Ég hef
enn samband við hann. 1936 hitti ég
hann í Tókíó og rifjuðum við þá upp
gamlar minningar.
Þarna áttum við að eyða vetrinum og
halda jólin, — fyrstu jólin 1 framandi
landi. í desembermánuði geysuðu stór-
hríðar dag eftir dag, en stöku sinnum
glaðnaði þó til og fórum við þá á skíð-
um eða þjálfuðum hundana, heilsuðum
upp á kunningjana og söfnuðum dýrum
og steinum.
Snjóskaflarnir jukust stöðugt, og um
jól gátum við gengið upp á þak. Nokkr-
ir hundar, sem enginn virtist eiga. höfðu
sezt að við hús okkar og gáfum við
þeim mat og grófum fyrir þá snjóbyrgi
til að liggja í. Um nætur gengu þeir
á þakinu.
Jólin nálguðust óðum, en allur varn-
ingur okkar var í Petropavlosk þar á
meðal jólagóðgætið. Þangað var engin
leið að komast og við ákváðum að halda
jólin eins hátíðleg og mögulegt væri
með því, sem fyrir hendi var.
Það var engin leið að ná í almenni-
legt jólatré þarna, enda eru engin greni-
tré í þessum landshluta. Á Þorláksmessu
lagði ég af stað á skíðum til þess að
athuga hvort ekki væri hægt að finna
einhvers staðar tré, sem nothæft væri.
Loks fann ég lágvaxinn víðirunna og
tók ég hann og fór með heim, ásamt
þremur rjúpum sem ég hafði skotið.
Við settum víðinn inn í stofu og prýdd-
um hann eftir beztu getu. Við reynd-
um að hafa allt eins hátíðlegt og jóla-
legt og hægt var og kona mín bakaði
kökur og bollur.
Aðfangadagur rann upp í glampandi
sól og í fjarska heyrðist brimið falla
að ströndinni. Við byrjuðum daginn með
því, að drekka kaffi og borða nýbak-
aðar bollur sem brögðuðust ágætlega,
og seinni part dagsins komu nokkrir
japanskir kunningjar okkar í heimsókn.
Á aðfangdagskvöld borðuðum við ein,
hrísgrjónagraut, án möndlu, og soðinn
lax. Jólagjafirnar voru fáar og fátæk-
legar, en þeim mun betur þegnar.
Japanir sendu fyrir okkur jólakveðj-
ur til félaganna í Petropavlosk. Þar i
höfninni var rússneskur tundurspillir
og tóku loftskeytamennirnir þar við
skeytunum og komu þeim áleiðis.
Næstu jól vorum við á ferð um Kamt-
sjaka á hundasleðum og gátum því ekki
haldið jólin eins og við hefðum óskað.
En á þrettándanum tókum við þátt í
jólahátíðum í rússnesku þorpi, þar sem
jólin voru haldin eftir gömlum venjum.
Þetta var mjög fjörugt. Þorpið hét
Tolbatchik og var við Kamtsjakaána.
Þar var bæði kirkja og prestur og
komu því margir úr nágrenninu þangað
til þess að halda upp á jólin. Við kom-