Fálkinn - 04.10.1961, Page 8

UM
ÍÞREM RÉTTUM
Efri mynd: Kindurnar voru reknar inn í ferhyrndan almenninginn, og
það var heldur betur handagangur í öskjunni.
Neðri mynd: Börnin stara forvitnum augum á fólkið stritast við að draga
þráar kindurnar í dilka.
Jarm, gelt, hróp og köll, allt bland-
ast þetta saman, svo að úr verður ein
síbilja, ógurlegur kliður, sem yfirgnæf-
ir allt samtal. Reksturinn er að koma
niður brattann og skammur vegur er
í réttina niður á melunum. Þetta er
fornleg rétt, veggir eru hlaðnir úr egg-
hvössu grjóti. Þeir eru komnir að því
að hrynja og er tréborðum, negldum á
staura ætlað að vera til stuðnings. Við
erum staddir uppi á Kjalarnesi í Arn-
hamarsrétt og ætlunin var að taka
nokkrar mannkindur og aðra sauði tali.
Göngur og réttir, þessi orð vekja
ótrúlega eftirvæntingu í brjóstum
sumra íslendinga. Bóndinn bíður þess
með óþreyju að sjá fé sitt feitt og fal-
legt komið af fjalli jafnframt því, sem
hann vonar, að allt sé heimt og ekkert
hafi orðið dýrbít eða útilegumönnum að
bráð. Göngur voru venjulega farnar,
þegar sex vikur lifðu sumars eða upp
úr miðjum september. Þær þóttu jafn-
an skemmtilegar, enda þótt þær væru
oftast nær erfiðar, einkum ef afréttur
var stór Til þessa starfa völdust sér-
staklega ungir og vaskir menn ásamt
þaulreyndum fjallagörpum. Var það og
metnaður hvers bónda að senda sem
duglegastan og áreiðanlegastan mann
í leitir. Oft var kátína og fjör mikið í
göngum, einkum þegar veður var gott,
létu þá menn fjúka í kviðlingum eða
kváðu rímur að kveldi dags í gangna-
kofanum á milli þess sem þeir supu
drjúgan á pela. Ósjaldan lentu gangna-
menn i hrakningum og manraunum og
hafa spunnizt af því margar sögur,
sumir komust í tæri við útilegumenn
og enn aðrir lentu í tröllahöndum og
urðu ekki samir menn upp frá þvi.
Venjulega var kjörinn gangnaforingi