Fálkinn - 04.04.1962, Blaðsíða 26

8.
Þar var skilið við Jón Jónsson, prests-
soninn úr Vestmannaeyjum, að hann
var í þrældómi hjá Tyrkjum. Jón var
unglingur, þegar hann var herleiddur,
sumir segja 14 en aðrir 15 ára. Hann
hafði hlotið hið bezta uppeldi, og ekki
þarf að efast um hinn kristna anda hans,
þar sem faðir hans var í tölu sannferð-
ugustu presta landsins. Jón var búinn
til háskólanáms sumarið 1627, þegar
Tyrkir rændu í Vestmannaeyjum, ætlaði
þá um sumarið að sigla til háskólans
í Kaupmannahöfn með Vestmannaeyja-
skipi.
Jón kom sér vel með Tyrkjum. Fyrst
í stað virðist hann hafa verið í þjónustu
harðstjóra mikils, því að Grindvíkingur-
inn Jón Jónsson, segir í bréfi til for-
eldra sinna á íslandi 24. janúar 1630
um Jón nafna sinn: .... „eg skrifaði
fyrir Jón son síra Jóns heitins Þorsteins-
sonar um hans sálugu móður í guði
sofnaða til hans bræðra og lögmanns-
ins herra Gísla Hákonarsonar, því hans
ógnarlegi patron leið honum eigi að
skrifa langort bréf.“ Af þessu má ráða,
að Jón hafi fyrst í stað orðið að líða
þrældóm allillan og harðrétti. En hann
mun fljótt eins og fleiri herleiðingar-
menn hafa séð það ráð vænzt að breyta
um lífsviðhorf og kasta trú sinni, og
vinna sér þannig sess og álit á hinum
fjarlægu slóðum.
Jón var atgerfismaður mikill, hraust-
ur, áræðinn og úrræðagóður. Eftir
þeim heimildum sem til eru, er greini-
lega hægt að sjá, að hann hefur verið
búinn hinum beztu mannkostum. Hann
var dugmikill til hvers sem var, og
fékk brátt til úrlausnar þau verkefni,
sem eru mjög einstæð.
Jón sá brátt, að eina ráðið til þess
að fá tækifæri til að njóta lífsins í
Barbaríinu, var að kasta kristinni trú
og gerast múhameðstrúar. Hann tók
þennan kost og lét umskerast og gekk
til trúar þarlendra. Hann tók upp nafn-
ið Vestmann af Vestmannaeyjum, enda
hefur það verið liprara í munni serk-
neskra manna en föðurnafn hans eða
skírnarnafn. Jón var á margan hátt
reyndur af Tyrkjum, hvort hann væri
heill í hinum nýja átrúnaði. Hefur hann
auðsýnilega staðizt prófið, enda komst
hann til mikils álits og fékk manna-
forráð áður en langt um leið.
í Algeirsborg var á þessum tímum
mikil velmegun og auður. Hinir illu
víkingar og sjóræningjar, sem þar
höfðu aðsetur stunduðu rán á siglingar-
leiðum til kristinna landa og rændu
einnig á ströndum Vestur Evrópu.
Auður og skraut einkenndu jafnt hí-
býli og klæðnað hinna mektarmeiri Al-
geirsbúa. Allt þetta var framandi fólk-
inu, sem kom frá hinu niðurnídda og
efnumrænda landi, íslandi. Yngra fólk-
ið í hópi hinna herleiddu var því margt
tilleiðanlegt, sem vonlegt var, að yfir-
gefa trú sína og taka upp lifnaðarhætti
og trúarbrögð hins nýja lands. Athyglis-
vert er, að böm prestanna beggja úr
Vestmannaeyjum snerust til hinna nýju
hátta, þó að Margrét Jónsdóttir hafi
að vísu haldið trú sinni að einhverju
leyti.
Jón Vestmann réðist í reyfaraskap
með Tyrkjum. Gat hann sér brátt hinn
bezta orðstír. Hann var góður siglinga-
maður og brátt kjörinn til forustu sakir
hreysti sinnar og ráðsnilli. Jón virðist
hafa verið mjög stöðuglyndur og ekki
fallið fyrir hinum mörgu freistingum,
sem urðu oft hættulegar norrænum
mönnum í Suðurálfu. Hinum ævintýra-
ríku sjóferðum og reyfaraskap fylgdi
ýmis konar svall og gjálífi. Vín og kven-
fólk var hættulegt ungum mönnum,
og víkingar þessa tíma voru oft djarfir
til kvenna og hlutu af kynnum við kon-
ur ill örlög. Sama var að segja um
vínföngin. Of mikil drykkja og kynni
við Bakkus konung gátu oft á tíðum
orðið hin hættulegustu. Svo virðist, að
Jón Vestmann hafi sloppið vel frá þess-
um freistingum, og einmitt sakir þess
komizt lengra á framabrautinni í Suður-
álfu en aðrir norrænir menn.
Jón Vestmann var í mörg ár í vík-
ingu með Tyrkjum. Hann varð brátt
í miklu áliti og varð foringi eða skip-
stjóri á ræningjaferðum. Hann reynd-
ist hinn hraustasti og hugdjarfur. Eitt
sinn er mælt, að hann hafi verið ásamt
öðrum skipstjóra norskum sendur
norður í Spánskahaf til ránsferða. Jón
og Norðmaðurinn ræddu saman, um að
strjúka og sigla til ríkja Danakonungs
eða annars kristins lands. Voru þeir
eitthvað við vín er þeir stungu upp á
þessu, sérstaklega Norðmaðurinn. Þeg-
ar norski skipstjórinn kom á skip sitt
um nóttina, og lagðist drukkinn t il
svefns, slapp óvart af munni honum:
„Vér höfum verið glaðir í dag, þó vona
ég að innan mánaðar munum vér verða
glaðari í Noregi.“ Skódrengur hans
serkneskur heyrði þessi orð og sagði
það öðrum yfirmönnum. En það er af
Jóni og Norðmanninum að segja, að þeir
vöknuðu morguninn eftir við illan
draum, því að þeir voru báðir hand-
teknir og færðir suður til Algeirsborgar
sem fangar. Eftir þetta átti Jón Vest-
mann lengi vel við hinn versta kost
að búa hjá Tyrkjum, en þar kom, að
hann vann sér traust þeirra á nýjan leik.
Brátt fór Jón aftur í víkingu með
Tyrkjum. Herjuðu þeir og rændu um
Miðjarðarhaf. Herjuðu þeir á einum
stað og biðu ósigur og voru fangaðir
margir úr liði þeirra, þar á meðal Jón
Vestmann. Beið hans og félaga hans
hinn hræðilegasti dauðdagi, því að
þeir áttu að hengjast. En það varð Jóni
til lífs, að þar bar að Spánverja nokk-
urn, sem þar var á ferðalagi, og komst
hann að því, að Jón Vestmann var ætt-
aður af Norðurlöndum. Spánverjinn
leitaði eftir að fá Jón gefinn lausan, og
tókst honum það. Var svo Jón gefinn
laus og var nú von hans öll að komast
aftur til norrænna landa.
Jón Vestmann sneri á norðurleið, eft-
ir að hann hlaut frelsi. Hann fór norð-
ur til Marselju og hitti þar Margréti
systur sína. Má nærri geta að mikill
fagnaðarfundur hefur orðið, þegar
Margrét hitti bróður sinn frjálsan og
á leið heim. Sennilegt er, að Margrét
hafi látið Jóni bróður sínum í té nokk-
urn ferðastyrk og greitt götu hans eftir
beztu getu. Segir ekki af Jóni Vestmann
fyrr en hann kom heilu og höldnu norð-
ur til Kaupmannahafnar, var það árið
1645.
9.
Átján ár voru liðin frá því, að Jón
Vestmann ætlaði að sigla til Kaup-
26 FÁLKINN