Verkalýðsblaðið - 04.07.1978, Blaðsíða 4

Verkalýðsblaðið - 04.07.1978, Blaðsíða 4
12.tbl. 4.árg. 107> LU VERKALfilSBLAÐIÐ Alþingiskosningar eru yfir- staðnar. Hrossakaupin um ríkis- stjórn að hefjast. Foringjar borgaralegu flokkanna ýmist gráta eða hlæja- þeim tðkst mis- vel að blekkja "hæstvirta kjós- endur". Ör úrslitum Alþingis- kosninga má ýmislegt lesa og ýmsu spá. KRATAR Eitt athyglisverðasta atriði úrslitanna er hin raikla aukning á fylgi Alþýðuflokks. Xstæður þessa sigurs eru vafalaust marg- þættar, en mestu skiptir þó líklega sú nýja aðferð sem kratar hafa tekið upp undanfarin ár, takmarkalaus auglýsingamennska í amerískum glamurstíl, sýndar- barátta gegn spillingö í auð- valdsþjóðfálaginu sajnkvamt Votergeit-uppskriftinni og mikil mannaralri pti £ forystu og á framboðslistum. Auk þess átti fólk ekki margra kosta völ ef það vildi sýna óánægju sína, en líkaði ekki falssósíalismi endurskoðunarsinnanna í Alþýðu- bandalaginu. Stefna krata hefur hins vegar ekkert breyst. Stéttasamvinna þeirra er ómeng- uð og líklega ófaldari en nokkru sinni fyrr, sbr. "kjara- sáttmála" þeirra. Þjónkun þeirra við bandaríska heims- valdastefnu er algjör. ALÞÝÐUBANDALAG audstéttar innar, Flokkur endurskoðunarsinna - Alþýðubandalagið - vann nokkuð á frá síðustu Alþingiskosningum, en fókk þó aðeins lftinn hluta þess fylgis sem flúði stjórnar- flokkana vegna árása þeirra á kjör alþýðufólks. Xstæða þess að sigurganga Alþýðubandalags- ins írá kosningunum í ma£ hólt ekki áfram, heldur snérist við, er vafalaust fyrst og fremst svik þeirra f borgarstjóm Reykjavfkur við verkafólk f höfuðborginni. Aukningin hjá Alþýðubandalagi - og reyndar Alþýðuflokki lfka - skýrist að talsverðu lej'ti af þvf að margir sem alls ekki treysta þeim til ^ neinna stórverka, vona að þeirra stjóm verði a.m.k. eitthvað skárri en sú fyrri. FRAMSðKN OG ÍHALD Afhroð hinna hreinu auðvalds- flokka - Framsóknar og Sjálf- stæðisflokks - á ástæður sínar í allri stjómarstefnunni, þó aðallega kjararáninu. Stjóm þessara flokka vann einokunar- auðvaldinu vel. Hún ýtti hinni dýpkandi kreppu auðvaldsins yfir á verkalýð og vinnandi alþýðu og sá um að gróði auðherranna skertist ekki. Fjólmörgu launa- fólki varð nú f fyrsta sinn ljóst að það á hreint enga sam- leið með þessum grímulausu tzekjum einokunarauðvaldsins. Fólk heldur þvf miður ennþá að það geti bætt eitthvað úr með því að styðja borgaralegu "verkalýðsflokkana". Um marga fylgismenn Framsóknar gildir það að þeim Ifkaöi illa frami— staði flokks sína í "vinstri"- stjórninni, en þó enn verr við slælega framistöðu hans í stjóm- inni með íhaldinu. Því yfirgáfu þeir flokk sinn. Þetta á kauinski einkum við um smærri bændur víðs- vegar. FR.fXLSLYNDIR Samtök frjálslyndra og vinstri manna þurrkuðust út af þingi og eru því að öllum líkLndum úr sögunni sem borgaralegur þing- reeðisflokkur. Launafólk gat ekki séð f honum neinn valkost, því að þingmenn hans hafa lítið og fátt gert f alþýðuhag. KLOFNINGSBROTIN Stjómmálaflokkurinn var ekki það afl sem hann taldi sig. Alþýða fólks sá í gegnum hinar fasfsku tilhneigingar í mál- flutningi hans. "KFÍ/ML" og Fylkingin fengu bæði rot- högg á hausinn og ættu nú að hafa vit á að gera sér þá einu baráttuáætlun sem samramist stefnu þeirra, starfi og stöðu: að sameinast hvort öðru og ganga síðan fylktu liði í raðir annarra fslenskra endurskoðunar- sinna, þ.e. f Alþýðubandalagið, sem þeir studdu f borgarst jómar- kosningunum. Þar mun fara vel um þessa skemmdarverkahópa. ÞINGRÆÐISSKRÍPÁLEIKUR Þingræðisflokkar borgara- stéttarinnar reyna allir að telja fólki trú um að öllum málum sé stjómað frá 'þinginu, þar séu hin raunvemlegu völd. Þeir reyna einnig og tekst því miður allt of vel ennþá - að telja fólki trú um að með því að kjósa á fjögurra ára fresti ráði almenningur því hvernig þessu landi sé stjórnað. . Þetta er auðvitað alrangt. Hin raunverulegu völd liggja ekki á Alþingi, því síður í kjör- klefum. Þau eru f höndum auð- valdsstéttarinnar, einkum öfl- ugasta hluta hennar, einokunar- auðvaldsins. Borgaralegu flokkamir eru allir tadd. þess- arar stéttar og verja því f meginatriðum sömu hagsmuni. ösamkomulag þeirra á því rætur í hagsmunaárekstrum innan auð- valdsins sjálfs. Ríkisvaldið er á sama hátt óhjákvæmilega tæki auðstéttarinnar, svo lengi sem auðstéttin er við völd í þjóðfélaginu. Eina ráðið sem fslenskur verkalýður hefur til að öðlast völd í þjóðfélaginu, ráða stjómarfarinu og sjá til þess að stjómað sé með hagsmuni vinnandi fólks í huga, er-að gera sósíalíska byltingu, velta auðstéttinni úr sessi og eyða ríkisvaldi hennar, en byggja annað nýtt, rfkisvald verka- lýðsstéttarinnar. Eina stjófn- málaaflið sem fært er um að leiða þá baráttu til sigurs er fslenskur kommúnistaflokkur. EIK(m-l) stefna að þvf að stofna slfkan flokk fyrir lok næsta árs. ÖTLITIÐ En þótt áhersla sé lögð á gagnleysi þingsalabanáttu er ekki því að leyna að alþýðu getur skipt nokkm, hvernig þingið er samsett. Andstæður- nar innan borgarastéttarinnar geta verið. á þann veg að al- þýðunni komi að gagni. Fjölda- barátta fólks fyrir hagsmunum sfnum þrýstir þannig á hin ýmsu hagsmunaöfl innan þingsins. Það er t.d. rétt að notfæra sér í einstökum málum hræðslu þingflokkanna við atkvæðamissi og fylgistap. En slíkur þrýst- ingur á þingmenn er þó alltaf aukaatriði miðað vð nauðsyn fjöldabaráttunnar. Jákvætt við úrslit þessara kosninga er ósigur hinna opin- skáu flokka einokunarauðvalds- ins, Sjálfstæðisflokks og Framsóknar. Það sýnir aukna meðvitund fólks ura eðli þesa- ara flokka og hlutverk. Það er einnig jákvætt, að Alþýðu- flokkur skyldi hafa betur í keppni "verkalýðsflokkanna" tveggja um óánægjuatkvæðin, því að það sýnir að fólk er farlð að sjá f gegnnm stétt— svikastefnu Alþýðubacdalags- ins f verkalýðshreyfingunni og alnennt. Sé litið á nokkur neginmál er þó fljótgert að sjá að Iftil von er um stojftiubreytingar. Sigurvegarar kosningann, Al- þýðuflokkur . jg Alþýðubandalag, sýndu það gI igglega í borgar- StjÓnr Reykj. ivíkur að þeir telja það en [an veg’in skyldu sína að berj ist fyþví að staðið sé vi i gerða kjarasamn- inga, hvað þ í'að stuðla að kjarabótum. Jýrir liggur að meirihluti A Lþingis styður veru fslands í NA [0 og tilvist banda- rfsks herliði á Islandi. Enginn flokkur er ]áklegur til að vinna kvennabarátr iraálum framgang, svo að neinu nemi. Námsmenn þurfa heldur ekki að vænta úr- bóta á högum gínum, því að enginn flokk mna hefur sýnt þeim neinn mðning, hvorki á kjörtímabili iju né í kosninga- baráttunni. Það er þ\i£ ljooC að barátttu- staða verkalýós og annarrar vinnandi alþýóu hefur ekki skánað að neinum mun, þótt skipt hafi verið um stýi-imenn á þjóðar- skútu auðval loins. Næstu fjögur ár verða því £r harðnandi og áframhaldand i. baráttu vinnandi fólks. f þei.rri baráttu verða sem flestir ið taka'þátt. Lát- um ekki þvaÆ 'ingsáróður "sigur- vegaranna" s !á okkur glýju £ 1 augu! Til b.iráttu! Urslit Alþingiskosninganna 1974 1978 Breyting Alpýðuflokkur 9.1 % 5 þm. 22 % 14 þm. + 12.9 % + 9 þm. Alþýðub and alag 18.3 % 11 þm. 22.9 % 14 þm. + 4.6 % + 3 þm. Fr ams últnarf lokkur 24.9 % 17 þm. 16.9 % 12 þm. - 8 % - 5 þrn. Fylkingin KSML—"KFÍ/ml" 0.1754 % (200 atk O.I06I % (121 atk 0.1501 % .I84 atk. 0.1049 % 128 atk - 0.053 % - 16 atk) - 0.0012 % + 7 atk) Samtök fr.o.v.m. 4.6 % 2 þm. 3.3 % 0 þm. - 1.3 % - 2 þm. Sj álfstæðisfl. 42.7 % 25 þm. 32.3 % 20 þm. - 10.4 % - 5 þm. Aðrir listar 0.1 % 0 þm. 1.9 % 0 þm. + 1.8 % engin X kjörskrá 126.388 137.184 + 10.796 Kosn.þátttaka 115.575 91.4 % 122.023 87.7 % + 6.448 - 3.7 % Auðir seðlar 1.080 0.9 % 1852 1.52 % + 772 + 0.62 % ðgild atkvæði 387 0.33 % 292 0.24 % - 95 - 0.09 % FyIkingnn ng nKF(/ML" ihófiíu. mik'ð _ -fyr.v þv-i' lokkg til sín fftkvæS; - en erf.'áiú S Kilðfi aðe'tns 30Sstk. amnðnligi! Framboð litlu spámannanna í hópi endurskoðunarsinna, þ.e. _ Fylkingarinnar og "Kommúnista- flokksins" fengu illa og vecð— uga útreið í þingkosningunum. R-listi Fylkingarinnar fékk 184 atkv. (fékk 149 f kosning- unum '74), en K-listi "KFÍ/ML" fékk 128 atkv. f stað 121 árið 1974- Ljóst er því, að þeir fjölmörgu sem óánægðir eru með stéttasamvinnustefnu og svik Alþýðubandalagsforystunnar hafa fremur valið að kjósa AB, en K- og R-listann, aðrir skiluðu auðu. Bæði Fylkingin og "KFÍ/ML" gera tilkall til að kallast "kommúnísk samtök", en það eru þau alls ekki f reynd. ötal röksemdir fyrir þessari stað- hæfingu hafa komið fram f mál- flutningi hinna einu kommúnfsku samtaka á fslandi, þ.e. EIK(m-l). Nægir að benda á hér um bil hvert einasta tbl. Verkalýðsblaðsins frá upphafi til að lesa nánar um afstöðu samtakanna til fyrmefndra tveggja samtaka. En hér skal aðeins bent á eina röksemd, röksemd sem byggist á því á hvem hátt þau tóku þátt í kosningum til borgaralegs þings. Grundvallarregla kommúnfskra samtaka sem taka þátt í störfum borgaralegs þings, eða fram- boði til þings, er fyrst og fremst sú að afhjúpa á allan hátt fyrir verkafólki og al- : þýðu þingræðisblekkinguna, sýna fram á hvernig þing ð og allar valdastofnanir auðvaldsþjóð- félagsins em leynt og Ijóst tæki borgarastéttarinnar til að viðhalda undirokun, arðráni og þjóðfélagslegum völdum. Borgarastéttin "leyfir" kommún- istum að taka þátt f kosninga- leiknum - þar til að því kemur að hin kommúníska hreyfing er orðin það sterk að hún er verulega farin að ógna tilveru auðvaldsskipulagsins. Þá eru kommunfskir flokkar einfaldlega bannaðir með lögum, eða kjör— dæmaskipun breytt, til að þeir geti a.m.k. ekki fengið kjöraa þingmenn. Dæmi um þetta eru fjölmörg, m.a. frá Frakklandi. Spumingin er þá þessi: Buðu Fylkingin og "KFÍ/ML" fram Framboí Fylkingarinnar og „KFÍ/ML“: Fengu verdugan rassskell £ þeim yfiriýsta tilgangi að afhjúpa þingræðið og þar með þátt borgaralegu verkalýðsflokk- óinna f viðhaldi þess? Svarið er NEIÍ FYIKINGIN hafði sem höfuð- markmið að bjÓða óánægðum Al- þýðubandalagsmönnum upp á valkost til að "sporna við hægri þróun AB", eins og það var orðaðC Þá vildu Fylkingar- trotskyistar ólmir að Alþýðu- bandalagið færi frekar í ríkis- stjóm með Alþýðuflokknum en Framsókn, og hver veit nema þeim verði að þeirri ósk sinnií Það var ekki nema von að kjósendum gengi illa að átta sig á því hvað snéri fram og hvað aftúr á Fylkingarframboð- inu. í sjónvarp sþætti, sem gaf Dave Allen ekkert eftir að skemmtilegheitum, komu fram nokkrir trottar og snýttu pfnu- lftið rauðbrúnara en prófessor ölafur og Guðmundur J(aki) og aðrir AB-foringjar. I lokLn kórónuðu Fylkingarmenn framlag sitt með þvf að lýsa yfir því að í þeim kjördaBnum sem þeir byðu ekki fram, hvettu þeir kjósendur til að kjósa Alþýðu- bandalagið! "Vafasöm meðmæli þetta", stundu Alþýðubandalags- menn framan við sjónvarpstækih. Og kjósendur skildu eðlilega ekki hvernig Alþýðubandalagið í Reykjavík gat verið "gallað", en svo þegar yfir Kópavogslæk- inn kom var það orðið bráðgott og kjósanlegt'. "KOMMÖNISTAFLOKKUR ÍSLANDS" var í banastuði í framboðsleikn- um. Frambjóðendur hans voru ekkert að tvínóna við hlutina og gáfu kosningaloforð á báða Fylkingin tapaði 0,053 % atkvæða f Alþingiskosningunum. H&x hvílir mí f bakgarði Alþýðubandalagsins, dauðvona og hrjáð. Myndin sýnir hreysi Fylkingarinnar við Laugaveg. Illar tungur herma, að "KFÍ/IÚ," sæki nú fast á að fá að flytja þangað inn. (Mynd: Verkalýðsblaðið.) bóga eins og "stóm flokkamir" og nutu lífsins líkt og krakki sem komist hefur í sultukrukku. "Lftið fylgi K-listans, en raikið fylgi G—listans, myndi efla hægrimenn innan Alþýðu- bandalagsins og gefa þeim til- efni til að ætla að þeir geti leyft sér hvers kyns svik og og undanslátt, án andstöðu baráttumanna", sagði Stétta- baráttan. I sama tbl. er birt kostulegt viðtal við Gunnar Andrésson, efsta mann K-listans, og freistandi væri að birta sem mest úr því, því það er veru- lega skemmtileg lesning - en um leið lærdómsrík. Hér er orðrétt tilvitnun: "Kommúnista- flokkurinn hefur margbent á að herða verður allt verðlagseft- irlit, með það að markmiði að koma f veg fyrir auðsöfnun atvinnurekenda og fjármálabrask- ara á verðbólgunni. Þetta á einnig við úrlausnir ríkis- valdsins í skattamálum. Kommúnistaflokkurinn hefur bent á að velta verður skattabyrð- unum af verkafólki yfir á stóm atvinnufyrirtækin. kommúnista- flokknum er einum treystandi til að vinna að þessum málum. Allir aðrir naía reynst ófærir um að koma þesáum málum í framkvæmd". Lengra þarf ekki að lesa, meira þarf ekki að tína fram. Augljóst er að þarna skilur bókstaflega ekkert á milli málflutnings Gunnars ann- ars vegar og ölafs Ragnars og Vilmundar hins vegar. þarna var ekki á ferðum kommúnískt framboð. Niðurstaðan er þvi sú, að í kosningunum var ekkert kommún- ískt framboð. heldur átti rðttækt fOlk kost á þvi a^ kjósa opinskátt krataframboð Alþýðubandalagsins og tvö rauð- leitari framboð sem þó bæði tóku þátt í kosningunum á grund- velli borgaralegs stjórnmála- flokks. Menn sáu því ekki ást- æðu til að lýsa stuðningi við þessi framboð og kusu flestir Alþýðubandalagið. Allt of fáir urðu til að skila auðu. Oktober Söfnunarherferð Október- forlagsins: 300 þúsund fyrir 1.október Október-forlagið, eina bókafor- lagið á Islandi sem gefur út marx- lenfnfskar bókmenntir og margs kyns alþýðubúkmenntir, hefur ákveðið að hleypa af stokkunum söfununarher- ferð meðal velunnara marx-lenín- fsku hreyfingarinnar og forlagsins f því skyni að efla forlagið og styrkja efnahagsgjundvöll þess. Sett hefur venð það maikmið að safna kr.Joo búsundum fram til 1. oktúber í haust. Einnig er fyrir- hugað að efna til sérstakrar sölu- herferðar með haustinu, sem verður auglýst sfðar, auk þess sem fyrir liggur þe. útgáfuáætlun fyrir for- lagið út yfirstandandi ár. Oktúber-forlagið var stofnað af einstaklingum snemma árs 1975. Það er skipulagslega sjálfstæð stofnun, en styður EIK(m-l), stefni. samtakanna og starf og styður sam- tökin og framsækna hreyfingu með útgáfu lesefnis. Forlagið fúr geyst af stað í upphafi: Gefið var út vandað og dýrt ljúðasafn Ho Chi Minh, fyrrum leiðtoga Vfetnams, einnig var fyrri útgáfa "Baráttu- leiðar alþýðunnar", stefnuskrár EIK(m-l) gefin út, ýmsir smáritl- ingar og síðast en ekki síst Rauð- liðinn, fræðilegt og menningarlegt tfmarit EIK(m-l). Verkalýðsblaðið hitti að máli talsmann Október-forlags- ins og spurðist fyrir um vænt- anlega söfnunarherferð: -Við teljum nauðsynlegt að gera átak til að gera forlagið að öfl- ugu uppfræðslutæki fjöldans á fs- landi og herferðin er bara byrjunin á miklu umfangsmeira verki. f upphafi voru gerðar alvarlegar villur í útgáfustarfinu. Þær lágu í úljúsu púlitísku hlutverki og markmiði forlagsins og þar með ú- raunhæfu útgáfustarfi. Of geyst var farið af stað og útgáfan varð forlaginu og EIK(m-l) fjötur um fút. Þá var farið út f það að draga saman seglin og endurskipu- leggja starfið. Nú hafa málin skipast þannig að Oktúber stendur undir sér fjárhagslega frá degi til dags, en skortir hins vegar pen- inga til aukinnar útgáfu. Við ætlum okkur að standast þær kröfur sem gerðar eru til forlagsins með samþykkt EIK(m-l) um stofnun komm- únistaflokks fyrir lok næsta árs. Hlutverk kommúnísks verkalýðsfor- lags er enn brýnni þegar haft er í huga að fræðsla alþýðufjöldans í kommúnískum fræðum hefur legið niðri um áratuga skeið. HVAD ER SVO AÐ FINNA á tfT- GáFUáÆTLUN áRSINS ? búkarerslunar Ottúberforlagsins befur verlö ataddcaA. (Mynd: Verkalýðsblaðið.) - Fyrst skal nefna 4 tbl. af Rauðliðannir. hið fyrsta kemur innan fárra úuga. f næstu tbl. verður m.a. fjallað um almenna ícreppu auðvaldsins, um kenninguna um 3 heima, um Stalfn og stalfn- isma o.fl. Þá munum vð leggja ■jög aukna áherslu á að birta þýð- ingar á texta eftir frumkvöðla marx-lenínismans um uppbýggingu kommúnistaflokks, um þrúun al- þjúðamála og stríðshættu. Nú býöst lesendum kostur á því að kaupa Rauðliðann í áskrift. á- skrift fyrir 1978 er 1.500, en stuðningsáskrift kr. 25oo. Mikið öryggi og þægindi eru fyrir bæði okkur og lesendur að sem flestir kaupi áskrift og hvet ég alla les- endur til að senda okkur pöntun strax! Þá munu koma út fjúrir bæking- ar á árinu. Tveir þeirra eru ritstjúmargreinar ú málgcigni Flokks Vinnunnar f Albanfu, "Zeri i Popullit" annars vegar, og úr Dagblaði alþýðunnar f Kfna hins vegar. - Þar koma fram mismunandi sjonarmið albanskrá og Tcfnverskra kommúnista til stéttabaráttunnar í heiminum og stjúmlistar og baráttuaðferðar kommúnista. Þetta er mikilvægt lesefni fyrir fs- lenska kommúnista og allt áhuga- fúlk um alþjúðamál. f þriðja lagið er svo bæklingur ■eð fyrstu drögum að söngbúk, jafn- vel kemur til greina að gefa drögin út f tvennu lagi. Stefnt er að út- gáfu söngbúkar með verkalýðs- og baráttusöngvum á næsta ári. Rétt þykir að prúfa söngvana sem þar kunna að verða birtir í starfinu fyrst. . Fjúrði og sfðast. iæklingurinn er svo um sjálfsákvörðunarrétt, um þjúðlega baráttu og afstöðuna til risaveldanpa tveggja, Bandaríkjanna og Sovétrfkjanna. Hann er ætlaður til eflingar þess samfylkingarstarfs f andheirasvaldabaráttunni sem þegar spírar á Islandi. Að síðustu vil ég svo geta sér- stakrar "júlabúkar" sem kemur sfðast á árinu. Hana verður hægt að fá keypta á sérstöku áskriftarverði og verður það - svo og nafn og inni- hald búkarinnar kynnt þegar fulln- aðarákvörðun hefur verið tekin um þessa útgáfu. HAFA EKKI FálR ADGANG AD SOLUMOfflUM OKTÚBER? - Jú, því miður. Sérstaklega vantar okkur umboðsmenn út um landið og jafnvel erlendis. Við skomm á vejvildar menn okkar að hafa samband og taka efni f umboðssölu. f Reykjavík rekum við verslun að ððinsgötu 3°• Þessa dagana er einmitt verið að vinna að stækkun á henni og margvíslegum endurbútum á húsnæðinu. Sfðan stendur til að auka vömúrvalið, en þegar er það allgott, m.a. allgott úrval búka, blaða og rita frá Norðurlöndum og víðar og hljúmplötur. Allt útgáfu- efni Oktúber og EIK(m-l) er auð- vitað selt þar einnig og sitthvað fleira á íslensku. M.a. verk____' fmmkvöðla. Að vfsu ber að taka skýrt fram að ekki er hægt að treysta á réttmæti þeirra þýðinga sem fyrir liggja, sérstaklega á verkum Maús Tsetungs. Þar gætir • oft únákvæmni og jafnvel er um að ræða rangar þýðingar. Forlagið hlýtur að setja sér það sem mark- mið að bæta hér úr. En slfkt krefst vinnu og mikillar eflingar forlags og búðar. Um leið og ég hvet lesendur blaðsins til að lfta inn á ððins- götunni, eða hafa samband á annan hátt, hvét ég ykkur til að styðja forlagið með fjárframlögum og kaupum og útbreiðslu á efni. Sendið fyrirspumir og pantanir f púst- húlf 5186 í Reykjavík. Framlög skal leggja inn á gfrú 122oo-9 merkt Oktúber—söfnun. VERKALÝÐSBIAÐIflI 5 Tékkaslóvakía fyrr og nú 1. grein____ Hvers vegna hom „vor í Prag” ? 21. ágúst í sumar eru liðin 10 ár frá innrás herja Varsjár- bandalagsins f Tékkóslóvakíu og sfðan hafa Sovétrfkin her- setið landið. 21. ágúst hefur fest f sessi sem alþjóðlegur baráttudagur gegn sósíalheims— valdastefnu Sovétrfkjanna, einnig á íslandi. í öllum tbl; Vbl. fram til 21. ágúst verður að finna greinar um ástandið f Tékkóslóvakíu f dag, ástæður innrásarinnar og hersetunnar og um lærdómana af "Tékkó-mál- inu" I þessu blaði, og raunar því næsta einnig, verður ein- göngu fjallað í stuttu máli um helstu viðburði f þjóðfélags- þróuninni f Tékkóslóvakíu frá 1918 til 1968. Sfðan verður fjallað um sjálfa innrásina og ástandið síðan. árið 1910 hélt verkalýður í Tékkóslíjvakfu á lofti kröfum um sósfalfskt lýðveldi, en hafði hvorki forystu né styrk til að fylgja þeim eftir. Ári sfðar klofnaði flokkur sósfal— demókrata og stofnaður var Kommúnistaflokkur Tékkóslóva- kfu., Hann jók áhrif sín mjög hratt og árið 1925 varð hann næst stærsti flokkur landsins í kosningum. X þessum árum - var stéttabaráttan f landinu afar hörð: lögreglu og vopnuð- um hersveitum var oft beitt gegn verkafólki og margir verk- menn létu.lífið f átökum. á þriðja áratugnum varð til til- tölulega sterk fasísk hreyfing sem var tengd Hitlers-nasism- anum sterkum böndum. Hitler 1 og tékkneski fasistaforinginn Henlein vom til dæmis alger- • lega sammála um að Þýskaland ætti tilkall til landssvæða f Tékkóslúvakfu. MUNCHEN -1938 1 fyrscu krafðist Hitler hluta Tékkóslúvakíu - en vildi helst fá allt landið. Vestur- veldin reyndu að *róa hann og jafnframt að egna hann til að ráðast á SovétríkLn, en létu að nokkm undan kröfunum. Stjóm Tékkóslúvakíu, sem var veik og bundin Yesturveldunum, reyndi ekki að spyma við fótum þrátt fyrir mikla andstöðu alþýðunnar. I Munchen 1938 var Tékkóslóvakfu skipt upp með samkomulagi og velvilja Vesturveldanna - án þess að stjóm TékkóslOvakfu einu sinni væri á staðnum! X sama hátt og Vesturveldin á sínum tfma áttu þátt f stofnun rfkis- ins Tékkóslóvakfu, áttu þau þátt f því að brytja landið niður. En ekki var Hitler mettur samt. FRELSISBARÁTTAN 1939-1945 Barátta Tékka f heimsstyrj- öldinni er lýsandi dæmi um það hvernig þetta fólk hefur aldr- ei látið kúgast af erlendu valdi. Þrátt fyrir að aldrei væri um að ræða vel skLpulagða vopnaða andspyrnuhreyfingu *gegn nasismanum, þá var arid- staðan mikil, bæði vopnuð og óvopnuð, m.a. vom skemmdar- verk mikið stunduð. 1941 sendi Hitler R. Heydrich til Prag til að brjóta andstöðuna á bak aftur. Þegar Heydrich var komið fyrir kattarnef, svaraði Nasi-Þýskaland með því að jafna bæinn Lidice við jörðu. X fáum stöðum f Evrópu frömdu nasistarnir önnur eins voðaverk og f Tékkóslú.vakfu. Alþjóðleg barátta gegn fas- ismanum, og sérstaklega sigr- arnir góðu við Stalfngrad, hvöttu föðurlandsvini f TÓkkó- slúvakfu til dáða. 1944 leiddi kommúnistaflokkurinn uppreisn í Slóvakíu. Hún var bariLd niður eftir 2 mánuði, en skæruhernaður hélt áfram f hér- aðinu til strfðsloka. Landið var frelsað undan oki nasism- ans í maf 1945, eftir að lið úr Rauða hernum sovéska hafði komið til hjálpar og hreinsað burtu leifar nasismans. AU’ftULÝDVgUI QC GAGNHIITDP Hemaðarvél nasismans var £ molum. Tékkóslávakfa var frels-. uð af vopnaðri alþýðu og Rauða hemum f sameiningu. Ný Tékkó- slóvakfa sá dagsins ljós. Mynduð var þjóðleg stjóm bænda, verkamanna, menntamanna og þess hluta borgarastéttar- innar sem barðist gegn nasiEt- um. SpilverkLð var kommúnista- flokkurinn. Lögð var fram stefnuskrá fyrir lýðræðisbylt- ingu. Stefna þessi naut stuðn- ings alþýðunnar og kommúnista- flokkurinn hlaut 38% kjörfylgi í kosningum 1946. Gottwald, formaður hans, varð forsatis- ráðherra. Xrið 1948 reyndu borgara- legu flokkamir með samramdum aðgerðum að sundra þjóðfylking- unni og eyðileggja lýðraðis- stefnuskrána. Þeirri árás var hrundið og öreigalýðræðið tryggt. 1948 var lýst yfir að Tékkóslóvakía væri alþýðulýð- veldi sem þróaði sósíalisma. Næstu árin vom alþýðulýð- veldinu gifturfk. Fýrsta fimm ára-áætlunin var árangurs- rfk og auðvaldsöflum var hald- ið skipulega niðri. Alþýðu- menning blómstraði f landinu og gróska var áberandi f öllu þjóðlífi. En vissulega vom blikur á lofti: Það var "kalt strfð" f heimi. í skjóli af baráttunni gegn bandarísku heimsvalda- stefnunni, og f skjóli af skrifræðiskerfi rfkis og flokks, hreiðmðu auðvaldsöflin Um sig f valdastöðum, hægt en ömgg- lega. Oddviti borgaraflanna var Antonin Novotny. Að Gott- wald látnum 1953 varð hann flokksritari. En það var ekki fyrr en Krúsjef hafði náð æðstu stöðum f Sovétríkjunum 1956, að Novotny hlaut stuðn- ing við bakið til að ganga skrefið til fulls. Krúsjef studdi hann f forsetaembætti 1957 og með vilja og stuðningi Kremlverja afnam Novotny alþýðuvoldin f Tékkóslóvakfu og byggði hagkerfi gróðans f staðinn. f lok 6. áratugsins var auðvaldskerfi komið á til fulls og hin nýja borgarastétt beitti rfkisvaldinu gegn verka- lýðnum og alþýðu af fullri hörku. Það var oft fasískt yfirbragð og innihald í stjórn- arathöf nunjfíovotny-st j ómarinn- ar. Gagribyltingin hafði sigr- að og Novotny sjálfur sat í valdastól hins fasfska einræð- isherra - undir stjóm Sovét- rfkjanna - allt til ársins 1968, þegar honum var steypt úr stóli. HVERS VEGNA KOM "VORID I PRAG"? Hvers vegna féll Novotny? Hvers vegna kom "vor í Prag"? Þróunin sfðustu ár Novotnys er vert að gefa gaum, þar sem þár er að finna margar móthverfur sem ætíð koma upp f löndum þar sem gagnbylting hefur sigrað sósfalisma. Jafnframt er að finna séreinkenni fyrir þróun- ina f Tékkóslóvakíu. f fyrsta lagi, efnahagsmál- in. SovétríkLn og öll lepp- ríki þeirra gengu í gegn um harða kreppu um 1960. Kreppan stóð yfir f fXein ár, en rarð hEirðari f Tékkóslóvakfu' en í nokkm öðm landi f ’ Austur— Evrópu. 1963 hrapaði þjóðar— framleiðsla um 3$, sem er eins- dæmi f nútfma auðvaldshagkerfi á friöartfmum. Þessi aftur— kippur var í hrópandi mótsögn við glæsilegan árangur alþýðu- lýðveldisins Tékkóslóvakíu, en þar náði þjóðarframleiðslan að stíga um 12/ á einu ári. I öðm lagi, lífsstuðullinn, Kreppan færði verkafólki neyð og skort. Samtfmis lifðu flokksforingjar og ríkLsfor- stjórar f vellystingum. En byltingarhefðir alþýðunnar vora sterkar og forréttindalff yfirstéttarinnar var harðlega gágnrýnt. Fjöldi verkamanna var rekinn úr kommúnistaflokkn- um á 6. áratugnum, aðrir gengu út. Hlutfall verkafólks í flokknum lækkaði úr 405? í 30/ á skömmum tima. I þriðja lagi, menntamenn- irair. Menntamenn og lista“ menn gagnrýndu Novotny óvenju einarðlega og hann átti stöð- ugt f erjum við þennan þjóðfél- agshóp. Fjöldi rita og blaða var settur á bannlista'.- Verkalýðsstéttin og mennta- menn mynda straum sem stöðugt stækkar og styrkLst og krefst lýðréttinda, afnám ritskoðunar afnám forréttinda o.s.frv. Novotny tekst ekkL að stöðva strauminn. í fjórða lagi, barátta inn- an borgarastéttarinnar. Þessi barátta er afleiðing kreppuá- standsins. Ota Sik er þekktur leiðtogi þess hluta botgara- stéttarinnar sem heimtaði "nú- tíma auðvaldsskipulag". Hann krafðist hraðrar endurskipu- lagningar markaðskerfisins og aukinnar miðstýringar. Þessar kröfur ógnuðu veldi Novotnys og hann barðist ákaflega. gegn "yngingu" á auðvaldskerfi land- sins. Þess vegna kom fram viss stöðnun í þróun þjóðfél- agsins og móthverfur innan borgarastéttarinnar - á milli hiirna "hægfara" (Novotny) og hinna "nútfmalegri" auðherra (Sik, Dubcek), urðu skarpari. f fimmta lagi, afstaða Sov- étríkjanna. Ein mikilvæg á- stæða kreppunnar var hraðvax- andi arðrán Sovétríkjanna í Tékkó slóvakfu. Sovétrfkin keyptu ódýrt og seldu dýrt'. En Brésjnev var hins vegar á þeirri skoðim — eins og allir sannir auðherrar, að efnahags- Iff Tékka væri staðnað. Því þyrfti að breyta, til að arð*. váailegra yrði þar um að lit- ast . Þess vegna studdi Brésj- nev umbótabaráttu Dubceks gegn Novotny. Það sem Brésjnev sá, það sem Dubcek sá, en það sem Nov- otny virtist ekki skynja, var að hin vaxandi lýðræðishreyf- ing verkalýðs og menntamanna gæti oröið yfirstéttinni hættu- leg, svo framarlega sem endur- skoðunarsinnamir sjálfir reyndu ekki að ná forystu fyr- ir henni. Þess vegna féll Nov- otny hljóðlftið og þess vegna kom "lýðræðisbyltingin" 1968 án hávaða. Flokksforystan vék fyrir nýrri. Novotny fór. Dubcek kom. (Næst: Dubcek-tíminn)•

x

Verkalýðsblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Verkalýðsblaðið
https://timarit.is/publication/352

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.