Verkalýðsblaðið - 14.08.1979, Blaðsíða 6
6 VERKALÝÐSBLAÐIÐ
14-tbl. 14.-27.ágúst H)79
LÖND VILJA SJÁLFSTÆÐI - ÞJÓÐIR VILJA FRELSI - ALÞÝÐAN VILL BYLTINGUB
eintök f einuj segir Vladi—
slav. Ein bókanna sem ég
hef verið með í að gefa út
kom í 1000 eintökum. Þá
getið þið reiknað út hve oft
hefur þurft að skrifa hverja
bék á ritvélC
Ég hef gefið út 6o bækur
á 2 árum. Þær eru eftir
ýmsa svartlistaða rithöfund-
a, mest ungt fólk. Ég vinn
líka að því að gefa út sí-
gild 1jóðverk, bæði innlend
og eriend, en mikill áhugi
er fyrir slíku og fer vax-
andi. Allt þetta gengur á
milli manna á ólöglegan hátt
en samt náum við til margra
með sumar af bðkunum.
Vladislav vill ræða um
aðra en sig sjálfan og þá
einkum um réttindaleysi og
kúgun æskufðlksins.
Margir hafa það verra en
ég, leggur hann áherslu á.
Ég er þrátt fyrir allt orð-
inn allvel þekktur - og
þetta gamall - svo ég fæ að
mestu að vera í friði, enda
þótt stjórnvöld viti hvað
ég fæst við. Ég verð ekki
handtekinn - slær f boröið
- og hef hingað til fengið
að hafa bæði íbúð, bíl og
síma í friði.
Glæpaveldið hér í þessu
landi mæðir mest á ungu
fðlki, nafngreindu og ónafn-
greindu. Til dæmis fékk
einn 19 ára gamall strákur
eins árs fangelsi fyrir að
taka afrit af bók sem ég gaf
út. Lögreglan veit að ég
rek þetta ðlöglega forlag,
en MÉR er ekki refsað.
Það virkar eins og það
sé ekki eins hættulegt fyrir
okkur þessa gömlu - margir
okkar eru stimplaðir "ðvin-
ir sðsxalismans" f eitt
skipti fyrir öll. En það
sem stjórnin óttast umfram
allt annað er uppreisnar-
neisti meðal æskunnar.
Nú er það svo að fólk er-
lendis fær að vita um að tíu
manns sitja í fangelsi. Það
er jú gott og blessað. En
þú ættir bara að vita hve
mörg myrkraverk og árásir
það fær aldrei að heyra um,
sem helst eru unnin á þeim
sem minnstar varnir geta
veitt sér.
Öruggast
að þegja
Við 'ókum með Vladislav í
gamla Skódanum hans í gegn
um borgina. -Hann bandar út
höndinni og talar reiðilega
um aðstæður yngri kynslððar-
innar í landinu.
Það versta er að það er
ómögulegt að gera sér grein
fyrir hvað bfður þín. Það
er ekki til í dæminu að það
sé rökfesta eða réttlæti f
kerfinu - það byggist á ótta
og undirferli. Það kenur
þvf ekki á óvart að fólk
flýr undan öllu því sem hef-
ur með pólitík að gera og
finnst það öruggast að
þegja um allt sem veldur þvf
angri. Maður veit aldrei
hvaða vandræðum maður getur
lent f, segir Jan Vladislav
— maður sem ekki hikar við
að segja sína meiningu og
starfa samkvæmt sannfæringu
sinni.
(Klassekampen 6/8 79
Bitnar mest á æskunni
Hálfkláruð handrit, kalki-
pappír og ritvél komin til
ára sinna berjast um pláss-
ið á skrifborðinu.
Það verður ekki lokað
fyrir túlann á manni eins og
Vladislav með því að reka
hann úr Rithöfundasambandinu
einu sinni eða þrisvar, eða
með því að banna bækurnar
hans.
Jan Vladislav var einn
þeirra fyrstu sem skrifaði
undir Charta 77» Þegar tíu
formælendur Nefndarinnar
fyir ofsótta - VONS - voru
handteknir í lok maí, bauð
Vladislav sig þegar í staö
fram sem nýr formælandi, með
allri þeirri áhættu sem því
fylgir. Forysta andstöðunn-
ar vildi heldur hafa hann
lausan og í bakhöndinni og
fékk hann til að halda á-
fram sinni gráu tilveru.
Hann hefur lifað lífinu í
skarpri baráttu enda þótt
hann hafi aldrei verið póli-
tfkt eða hugmyndafræðilega
virkur í venjulegri merk-
ingu.
Við viljum ekki
verða ráðherrar
Ég skil ekki af hverju
stjórnvöld eru svona hrædd
við okkur sem viljum aðeins
skrifa og segja það sem við
viljum. Við vinnum sem
listamenn en ekki stjórnmál-
amenn. Við erum ekki með
ráðagerðir um að steypa
stjórninni, við viljum
ekki verða ráöherrarú
Sjálfur komst ég upp á
kant viö stjórnvöldin þegar
arið 1948, þegar kommúnista—
flokkurinn komst einn til
valda.. Ég var þá 23 ára
gamall, ljóðskáld og stúd—
ent, var að læra mál og bók—
menntir. Ég vildi ekki ger-
ast félagi í kommúnista-
flokknum, ekki af því ég
væri and-kommúnisti heldur
af því að ég var ekkert á-
hugasamur um pólitxk og
hafði ekkert í flokkinn að
gera. Það var ekki samþykkt
og ég var rekinn, bæði úr
Rithöfundasamtökunum og frá
Háskólanum.
Tvisvar hef ég verið tek-
inn í náðina f Rithöfunda-
samtökunum. En mér var
sparkað burt aftur 1958 og
eftir "vorið í Prag" var ég
síðast settur út fyrir þegar
Husak hafði treyst valda-
stöðu sína árið 1970.
Barnabækur
í náðinni
-Þú hefur aldrei gefið
bókmenntirnar upp á bátinn
af þessum ástæðnm?
Nei, en ég neyddist til
að fara aðrar leiðir. Mín
eigin ljððlist hefur verið
án vaxtarskilyrða. Þess
vegna hef ég lagt mikla
stund á þýðingar úr erlendum
málum, m.a. nútímaljóð frá
Frakklandi og ítalíu. Og
sjálfur hvarf ég að því að
skrifa barnabækur. Það var
eitt tímabil að auðveldara
var að fá barnabækur gefnar
út.
Vladislav sýnir okkur
nokkrar bóka sinna. í þess-
ari grein hefur hann hlotið
alþjóðlega viðurkenningu.
Barnabækur hans hafa verið
þýddar á mörg tungumál.
Það varð vandamál fyrir
stjðrnvöldin þegar ég varð
nafn á alþjóðlegum vettvangi
á sama tíma og ég, var ðæski-
legur hér heima. Nokkrar
barnabókanna minna fengu al—
þjóðleg verðlaun. Það hefur
komið fyrir að tékknesk
Norska dagblaðið, Klasse-
kampen, málgagn norskra
marx -lenínista (AKP(m-l),
hefur á undanförnum mánuð—
um birt allmargar ferðafrá-
sagnir blaðamanna blaðsins,
sem h».fa verið á ferð um
Tékkóslavíu. Verkalýðsblað-
ið birtir hér kafla úr
spjalli blaðamanna Klasse-
kampen við tékkneska rithöf-
undinn Jan Vladislav. Við
hefðum gjarnan viljað flytja
meira efni byggt á frásögn
blaðamannanna en plássið í
Verkalýðsblaðinu leyfir það
ekki, því miður.
Við sitjum í stofunni hjá
hinum 56 ára gamla tékkneska
rithöfundi og útgefanda Jan
Vladislav f Prag. Hann er
slíkur maður sem gaman er að
hitta f hinu kúgandi og nið-
urdrepandi ástandi sem ann-
ars ríkir £ Tékkóslavíu.
Vingjarnlegt heimili
Vladislavs ber einkenni þess
að þar hefur farið fram
framleiðin menningarstarf-
semi í bráðum einn mannsald-
ur. Það er sjálfsagt fal-
legt betrekk á veggjunum,
en það er bara ómögulegt að
sjá vegna bókahilla sem
þekja hvern blett þar sem
ekki eru dyr eða gluggar.
Rithöfundurinn Jan Vladislav (Mynd: Klassekampen)
tékkneskar neðanjarðarbók-
menntirnar, bækur sem ekki
eru prentaöar í opinberum
prentsmiðjum og fara aldrei
£ bókaverslanir. En á með-
an hinar viðurkenndu opin-
beru bðkmenntir verða s£-
fellt þurrari, einstrengings-
legri og ólæsilegri starfa
hinir raunverulegu rithöf-
undar og gefa út bækur s£nar
fjölritaðar á stensil. Bæk-
urnar eru jafnvel fjölfald—
aðar með kalkipappfr og
bundnar inn.
Fyrsta útgáfa
-12 eintök
Það er hægt að gera tólf
yfirvöld hafa gefið út bækur
m£nar £•öðrum löndum, en án
þess að nafn mitt stæði á
þeim. En eftir að ég hafði
undirritað Charta árið 1977,
varð allt klárt. Nú má ég
ekki skrifa eða birta neitt
eftir mig - allavega ekki á
löglegan hátt.
Útgáfustarfsemin
-Hvað fæstu við þessa
stundina?
Nú er ég f útgáfustarf-
seminni, segir Vladislav og
hlær við um leið og hann
dregur frajn nýjustu fram-
leiðsluna.
Þetta höfum við séð áður-
21. ágúst- Tékkóslóvakía undir járnhæl